ksiądz będący członkiem organizacji, stworzonej przez władze Polski Ludowej w roku 1950, mającej zrzeszać duchownych współpracujących z władzą, popierających ustrój komunistyczny, dążących do uniezależnienia polskiego kościoła od Rzymu i sprzeciwiających się prymasowi i hierarchii kościelnej
Często używane w cudzysłowie lub poprzedzone skrótem tzw. Bywa współcześnie używane w odniesieniu do duchownych, którzy, zdaniem mówiącego, działają w interesie obecnej władzy.
Kiedy ówczesny arcybiskup Wojtyła zaproponował ks. Gorzelanego, [komuniści] zaakceptowali tę kandydaturę pewni, że ksiądz patriota będzie ich człowiekiem. - W księdzu Józefie zaszła wielka pozytywna przemiana. Ten człowiek oddał wiele zasług dla wolnej Polski. Jego postawa w latach 60. i 70. pozytywnie wyróżniała się na tle zdecydowanej większości ówczesnego duchowieństwa [...].
źródło: NKJP: Uratowali honor Krakowa, Dziennik Polski, 2003-08-29
Choć liczebnie księża patrioci nigdy nie byli potęgą, stanowili dla Kościoła ogromne zagrożenie. Propaganda przedstawiała ich jako jedynie słuszny model polskiego katolicyzmu, a władze wykorzystywały jako narzędzie ingerencji w życie Kościoła. Ale ogół katolików i tak uważał ten ruch za partyjną piątą kolumnę.
źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: Nowi „księża patrioci”, Polityka, 2006-01-21