UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zachować

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

Zob. chować

1. umiar

Definicja

w danej sytuacji wykazać określoną cechę lub przyjąć określoną postawę i nie zmieniać jej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • zachować całkowitą obojętność, dystans, ostrożność, spokój, umiar

Cytaty

- Rozumiem - perorował wtedy Bonifacy - że takie ciemne indywiduum imponuje nierozumnemu pospólstwu, lecz my, ludzie światli, powinniśmy zachować zdrowy rozsądek.

źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963

Zachowaj dystans wobec spraw, na które nie masz wpływu.

źródło: KWSJP: Astrologus: Dziennik Polski, 1998-02-16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

Rzosobowy + zachować +
CO

2. post

Definicja

podporządkować się jakimś regulacjom i ograniczeniom

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

  • zachować dietę, post, przykazania Boże, nakaz, standardy, zasady

Cytaty

O konieczności zachowania postu w dni pokutne, do których należy m.in. każdy piątek [...] – mówią kanony 1250-1252 Kodeksu Prawa Kanonicznego.

źródło: NKJP: (PW): Można hulać, Gazeta Krakowska, 2004-12-31

Bacowie wypasający na tatrzańskich polanach muszą zachować pewne zasady. Jednym z warunków jest hodowla miejscowej rasy owiec górskich i krów rasy czerwonej polskiej. Dobytku mają pilnować owczarki.

źródło: NKJP: Pasterskie gazdowanie, Tygodnik Podhalański, 1997, nr 21

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

Rzosobowy + zachować +
CO

3. majątek

Definicja

pozostać w posiadaniu czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność

Połączenia

  • zachować dom, kosztowności, majątek, mieszkanie, własność
  • zachować na pamiątkę

Cytaty

Tylko ta forma zaproponowana w projekcie pozwala na zachowanie majątku kinematografii w wyniku zmian własnościowych.

źródło: KWSJP: Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP, 2003-12-09

Francuski góral z Owernii, który zachował dom swego ojca w zapadłej górskiej wiosce, gdyż pragnął spędzić tam lata swej emerytury, był człowiekiem wielkiej skromności i prostoty.

źródło: KWSJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

Rzosobowy + zachować +
CO

4. tajemnicę

Definicja

zatrzymać jakieś informacje dla siebie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • zachować informacje, sekret, tajemnicę, wiedzę
  • zachować coś dla siebie
  • zachować coś w sekrecie, w tajemnicy

Cytaty

On przecież wie, w jakich czasach żyjemy. To, co usłyszy, zachowa dla siebie.

źródło: KWSJP: Kazimierz Orłoś: Niebieski szklarz, 1996

Uwagi proszę zachować dla siebie, poruczniku - skierował wzrok na wystraszonych, milczących żołnierzy.

źródło: KWSJP: Rudolf Jasik: Martwi nie śpiewają, 1961

Opowiedziałem przy tej sposobności o pannie Kazimierze i Alioszy, o tym, że wprawdzie nie zachowałem sekretu, ale dzięki moim informacjom wyszła na jaw śmierć chłopca.

źródło: KWSJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958

Nie chciał z nikim dzielić się sukcesem, zachował więc w tajemnicy wyniki śledztwa i samodzielnie przygotowywał pułapkę, w którą mieli wpaść spiskowcy.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

Rzosobowy + zachować +
CO

5. tradycje

Definicja

zadbać o to, by coś nie zostało zapomniane lub zniszczone

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja

Połączenia

  • zachować ciągłość tradycji, gwarę, język, pamiątki, pamięć o przodkach, tożsamość
  • zachować od zapomnienia
  • zachować przed zniszczeniem
  • zachować w bibliotekach, w muzeach

Cytaty

W okresie międzywojennym Polonia rumuńska liczyła już 80 tysięcy osób. [...] Aż do II wojny światowej zachowali oni język, gwarę, folklor, zwyczaje i obyczaje również rodem z Żywieckiego.

źródło: NKJP: Zachowali odrębność na Śląsku, Dziennik Polski, 2005-08-26

Zachowane fragmenty tego teatru można oglądać w piwnicy restauracji [...].

źródło: KWSJP: Stefan Tyszkiewicz: Polskie ślady na ulicach Rzymu (cz. 2), 1997

W zachowanym odpisie pieśni kopista opuścił przez nieuwagę jedno repetitio.

źródło: KWSJP: Roman Mazurkiewicz: Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

Rzosobowy + zachować +
CO

6. zdrowie

Definicja

utrzymać coś przez dłuższy czas w niezmienionym stanie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

  • zachować indywidualność, kształt, odrębność, siłę, smak, trwałość, twarz, układ, wartość odżywczą, ważność, władzę, właściwości

Cytaty

[...] pomimo czterdziestu siedmiu lat zachowała sylwetkę modelki, cerę bez zmarszczek, oczy nastolatki - bladoniebieskie, bardzo zimne.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001

[...] nie zaczął wprowadzać prawa, bo chciał cywilizować kraj. Po prostu system ręcznego sterowania zaczął się sypać i trzeba było sięgnąć po coś bardziej skutecznego. Ale cel był ten sam - zachować absolutną władzę.

źródło: NKJP: Kraj znaków zapytania, Gazeta Wyborcza, 1997-03-01

Wysokie i szpiczaste czapy zawsze znamionowały pełnienie obowiązków kapłańskich. Wiele religii zachowało je w szatach liturgicznych do dziś.

źródło: KWSJP: Alicja Sienkiewicz: Sekretna magia kapelusza, prasa, 1993

Na twarzy królowej pojawił się lekki uśmiech, ale oczy jej zachowały wyraz poważny.

źródło: KWSJP: Stefan M. Kuczyński: Litwin i Andegawenka, 1977

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

bez ograniczeń + zachować +
CO

7. dane

Definicja

zapisać informacje na jakimś nośniku elektronicznym na stałe lub na pewien czas

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

  • zachować dane, nagranie, pracę, tekst
  • zachować na dyskietce, na komputerze, na płycie, na taśmie

Cytaty

Pamiętaj, by zachować na dyskietce swoją pracę.

źródło: KWSJP: Horoskop 07, Cosmopolitan, 2000, nr 07

Użytkownik po ustawieniu w swojej przeglądarce serwera proxy łączy się z wybraną stroną WWW. Po uzyskaniu połączenia wszystkie dane znajdujące się na niej zostają zachowane na serwerze proxy.

źródło: KWSJP: Sebastian Malinowski: Konsylium, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowam
 zachowamy
2 os. zachowasz
 zachowacie
3 os. zachowa
 zachowają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałem
+(e)m zachował
 zachowałam
+(e)m zachowała
 zachowałom
+(e)m zachowało
 zachowaliśmy
+(e)śmy zachowali
 zachowałyśmy
+(e)śmy zachowały
2 os. zachowałeś
+(e)ś zachował
 zachowałaś
+(e)ś zachowała
 zachowałoś
+(e)ś zachowało
 zachowaliście
+(e)ście zachowali
 zachowałyście
+(e)ście zachowały
3 os. zachował
 zachowała
 zachowało
 zachowali
 zachowały

bezosobnik: zachowano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zachowajmy
2 os. zachowaj
 zachowajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zachowałbym
bym zachował
 zachowałabym
bym zachowała
 zachowałobym
bym zachowało
 zachowalibyśmy
byśmy zachowali
 zachowałybyśmy
byśmy zachowały
2 os. zachowałbyś
byś zachował
 zachowałabyś
byś zachowała
 zachowałobyś
byś zachowało
 zachowalibyście
byście zachowali
 zachowałybyście
byście zachowały
3 os. zachowałby
by zachował
 zachowałaby
by zachowała
 zachowałoby
by zachowało
 zachowaliby
by zachowali
 zachowałyby
by zachowały

bezosobnik: zachowano by

bezokolicznik: zachować

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zachowawszy

gerundium: zachowanie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zachowany

odpowiednik aspektowy: zachowywać

Składnia

bez ograniczeń + zachować +
CO + (GDZIE)

Frazeologizmy

ktoś rubla zarobił i cnotę zachował
ktoś rubelka zarobił i cnotę zachował
rubla zarobić i cnotę zachować
ktoś rubelka zarobił i cnotę zachował
Data ostatniej modyfikacji: 07.07.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN