Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | gwiazda |
gwiazdy |
|
| D. | gwiazdy |
gwiazd |
|
| C. | gwieździe |
gwiazdom |
|
| B. | gwiazdę |
gwiazdy |
|
| N. | gwiazdą |
gwiazdami |
|
| Ms. | gwieździe |
gwiazdach |
|
| W. | gwiazdo |
gwiazdy |
Pochodzenie
psł. *gvězda
1. na niebie
Definicja
Noty o użyciu
W nazwach własnych zapisywane wielką literą, np.: Gwiazda Betlejemska, Gwiazda Polarna, Psia Gwiazda.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat gwiazdy i planety
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | ciało niebieskie |
Połączenia
- blada, jasna; gorąca; masywna; macierzysta; samotna gwiazda; migotliwe, odległe, sierpniowe, wygasłe gwiazdy; gwiazda neutronowa, zaranna
- gwiazdy nad głową, nad horyzontem
- gwiazda na niebie, na wschodzie; gwiazda o jakiejś masie; gwiazdy w galaktyce, w gwiazdozbiorze, w konstelacji
- gwiazdy i galaktyki, gwiazdy i gwiazdozbiory, gwiazdy i mgławice; księżyc i gwiazdy, planety i gwiazdy, słońce i gwiazdy, ziemia i gwiazdy
- energia, jasność, jądro, masa, materia, powierzchnia, promień, pył, światło, wnętrze; ruch, wybuch gwiazdy; blask, błyski; deszcz, gromada, mgławica, układ; miliardy, miliony, tysiące; ewolucja, obserwacja, położenie gwiazd
- niebo bez gwiazd; podróż do gwiazd; odległość od gwiazd
- dyskoteka, festyn, sylwester, zabawa; noc pod gwiazdami
- gwiazdy bledną, błyszczą, migoczą, świecą; spadają
- przyglądać się gwiazdom
- obserwować, oglądać, widzieć gwiazdy
- usiany gwiazdami
- krążyć wokół gwiazdy; czytać, wróżyć z gwiazd
- popatrzeć na gwiazdy; patrzeć, wpatrywać się w gwiazdy
- oczy jak gwiazdy
- błyszczeć, świecić jak gwiazda
Cytaty
|
Jak wyglądało oczekiwanie na wieczerzę? źródło: NKJP: Rafał Banaszek: Kiedy zaświeci pierwsza gwiazdka, Echo Dnia, 2004-12-23 |
|
|
Kluczową kwestią w historii myśli zachodniej było pytanie o to, w jaki sposób księżyc, gwiazdy i planety wiszą na niebie i nie spadają, jak pobliskie obiekty, na ziemię. źródło: NKJP: Dawid Warszawski: Obalanie wielkiego muru, Gazeta Wyborcza, 1992-02-01/1992-02-02 |
|
|
Bosman zaczął wyjaśniać mu zasady ustalania kierunku na podstawie obserwacji gwiazd w nocy oraz słońca w czasie dnia. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek w krainie kangurów, 1995 |
|
|
Gdzieś czytałem, że jak wybuchła wojna i było zaciemnienie przeciwlotnicze, to nad Warszawą nagle ukazało się ludziom niebo usiane gwiazdami. źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1995 |
|
|
Teraz była to piękna broń - głowica [...] i okucia pochwy błyszczały jak gwiazdy, nawet w zapadającym mroku odbijały światło [...]. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992 |
2. osoba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Połączenia
- czołowa, wielka; sławna, słynna, uznana, znana; filmowa, medialna, muzyczna, telewizyjna; amerykańska, brytyjska, polska...; lokalna, miejscowa, międzynarodowa, rodzima, światowa, zachodnia, zagraniczna; dawna, dzisiejsza, obecna, przyszła, wschodząca; młoda, nowa; autentyczna, prawdziwa gwiazda; futbolowe, hokejowe, koszykarskie, piłkarskie, sportowe; hollywoodzkie gwiazdy
- gwiazda drużyny, ekipy, ligi, reprezentacji, zespołu; boksu, futbolu, koszykówki, łyżwiarstwa, sportu, tenisa; filmu, jazzu, kabaretu, kina, literatury, muzyki, opery, popkultury, popu, rocka, serialu, teatru, telewizji; ekranu, estrady, mediów, sceny; Hollywoodu; festiwalu, festynu, igrzysk, imprezy, koncertu, meczu, mistrzostw, programu, turnieju, wieczoru, zawodów; którychś lat, sezonu; jakiegoś formatu
- gwiazda sprzed lat; gwiazda z Hollywoodu, z importu, z zagranicy
- gwiazda na boisku, na scenie; gwiazda w drużynie, gwiazda w zespole
- gwiazdy i gwiazdeczki, gwiazdy i gwiazdki; aktorzy i gwiazdy
- kaprysy, kariera, sława, wizerunek; miano, status; menadżer gwiazdy; drużyna, generacja, grupa, zespół; autografy, fotografie, nazwiska, zdjęcia; festiwal, koncert, mecz, spotkanie, turniej, zlot; parada, plejada; kult, narodziny, życie gwiazd
- drużyna, zespół bez gwiazd
- kandydaci na gwiazdy
- wywiad, życie z gwiazdą; kontakt, spotkanie z gwiazdami
- informacje, plotki o gwiazdach
- narodziła się gwiazda, gwiazda występuje
- zaprosić; kreować, wylansować gwiazdę
- czuć się, stać się, zostać gwiazdą
- czekać; kreować się, wyrastać; kreowany na gwiazdę; uchodzić, uważać się za gwiazdę
- rozmawiać z gwiazdami
- czuć się, poczuć się; wyglądać, zachowywać się jak gwiazda
Cytaty
|
Innym sukcesem Widzewa było wypromowanie w Europie Marka Citki, który z mało znanego gracza stał się gwiazdą. źródło: NKJP: Jarosław Bińczyk, Jacek Sarzało, Piłka nożna. Liga Mistrzów, Gazeta Wyborcza, 1996-12-10 |
|
|
Dziś na stadionie Wisły pojawi się kilka wielkich piłkarskich gwiazd z Brazylijczykiem Rivaldo na czele. źródło: NKJP: Gwiazdy na boisku „Białej Gwiazdy”, Dziennik Polski, 2001-08-08 |
|
|
Mama znalazła też u Niemców album z fotografiami gwiazd filmowych. [...] Była wśród nich oczywiście i Shirley Temple, a z dorosłych najpiękniejsze panie, jak Greta Garbo, Jean Harlow, Marlena Dietrich [...]. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
Marlena Dietrich zgodziła się wreszcie na fotografię, ale tym razem to Pawelec stwierdził, że jest zajęty i na darmo jeździł nie będzie, bo kapryśnej gwieździe na pewno i tak się w końcu odwidzi. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006 |
|
|
Każdy chciał zrobić sobie ze mną zdjęcie na pamiątkę. [...] Były uściski i gratulacje. Czułam się jak prawdziwa gwiazda filmowa. źródło: NKJP: Agnieszka Witczak: Wybory Miss to zabawa (video), Echo Dnia, 2007-09-07 |
3. kształt
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury
Połączenia
- ośmioramienna, pięcioramienna, sześcioramienna, wieloramienna; czerwona, radziecka gwiazda
- gwiazda szeryfa
- gwiazda na czole, na hełmie, na sztandarze
- gwiazda i półksiężyc
- kształt gwiazdy
- flaga z gwiazdą
Cytaty
|
Kaseton ma metr na metr i kształt gwiazdy ośmioramiennej; dużo rowków, dużo kątów, w środku gwiazdy zbiega się aż 16 krawędzi. źródło: NKJP: Mariusz Szczygieł: Niech będzie wola ludu, Magazyn nr 9 dodatek do Gazety Wyborczej, 1995-03-03 |
|
|
Warto odwiedzić cmentarz wojskowy, gdzie zamiast krzyży, nagrobki wieńczą czerwone gwiazdy. źródło: NKJP: Mateusz Bolechowski: Swego nie znacie, Echo Dnia, 2005-08-05 |
|
|
[...] nie byłem pewien, czy akurat w tym momencie Jasiek nie wyprowadza z którejś z uchylonych stajni kasztanka z białą gwiazdą na czole [...]. źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: A jak królem, a jak katem będziesz, 1993 |
|
|
Przechodzimy do Unii - wyjaśniali swojemu koledze młodzi ludzie, którzy wczoraj na Rynku Głównym przechodzili przez drzwi przystrojone w symbol Unii Europejskiej - niebieską flagę z gwiazdami. źródło: NKJP: Przeszli do Unii, Dziennik Polski, 2003-05-15 |
4. odznaczenie
Definicja
Noty o użyciu
W nazwach własnych zapisywane wielką literą, np.: Gwiazda Orderu św. Jerzego.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | odznaczenie |
Połączenia
- srebrna, złota; orderowa gwiazda
- Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego, Orderu Odrodzenia Polski
- gwiazdy i krzyże
Cytaty
|
Śmiertelnie bladzi, zamarli na widok admiradiera, tylko orderowe gwiazdy iskrzyły im się na piersiach [...]. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Pamiętnik znaleziony w wannie, 1983 |
|
|
80-letnia Alfreda Markowska romskiego pochodzenia otrzymała [...] Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. źródło: NKJP: (ZS): Order z gwiazdą dla bohaterki z romskiej rodziny, Echo Dnia, 2006-10-18 |
|
|
Rzeczpospolita Polska zlikwidowała. Nie ma takiego orderu. Ani takiego - pokazuje pokrytą białą emalią srebrną gwiazdę z robotnikiem, trzymającym czerwony sztandar [...]. źródło: NKJP: Dzień Zwycięstwa, Dziennik Polski, 2000-06-03 |
5. w gimnastyce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem
Połączenia
- robić, zrobić gwiazdę
Cytaty
|
[...] pewne ćwiczenia akrobatyczne (przewroty w przód, tył, z wybiciem [...], gwiazdy itp.) uważam za doskonałe dla rozwoju koordynacji ruchowej i cech motorycznych. źródło: Internet |
|
|
[...] umiała robić mostki z przerzutką, gwiazdy i szpagaty, więc dostawała w naszym programie również numery solowe. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
[...] zdobyłam jakieś tam mistrzostwo w tańcu nowoczesnym, ale to było parę lat temu i teraz trochę zbiedziałam, ale jak się rozgrzeję, to mogę zrobić gwiazdę [...]. źródło: NKJP: Jakież nowe dziś żądania: Dziennik Polski, 2004-04-24 |
6. los
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | los |
Połączenia
- dobra gwiazda
- gwiazda pomyślności
Cytaty
|
W tym nieszczęściu jest dobra gwiazda przypadku. Coś, co sprawi, że on ocaleje, gdy inni polegną. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978 |
|
|
Niechaj Opatrzność sprawi, aby gwiazda pomyślności nigdy nad panią nie zagasła. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 14.10.1993 |
|
|
Co miało się stać, to się stało, a inne sprawy pozostaw losowi, gwiazdom, szczęściu. Kończy się ciężki rok, odchodzą troski. źródło: NKJP: Magazyn, Dziennik Polski, 1999-12-04 |