Chronologizacja
Pochodzenie
Od psł. *urokъ 'to, co zostało umówione, umowa' (por. urok), z przyrostkiem -isty. Pierwotnie przymiotnik posiadał znaczenie ‘umówiony, ustalony (w czasie)’.
1. odświętny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta
Połączenia
- uroczysty bal, bankiet, jubileusz, koncert, obiad; korowód, przemarsz; pogrzeb, ślub; charakter, odbiór (budowy, mieszkania), przebieg czegoś;; uroczysta akademia, ceremonia, gala, inauguracja, parada, premiera, promocja (doktorska), przysięga, zmiana warty; okazja, oprawa; eucharystia, liturgia, msza (święta), procesja, suma; kolacja, wigilia; uroczyste nabożeństwo; otwarcie czegoś, pasowanie na kogoś, posiedzenie, powitanie, pożegnanie, przyjęcie, spotkanie, wręczenie czegoś, zebranie, zgromadzenie
- bardzo, szczególnie, wyjątkowo uroczysty
- uroczysty i dostojny; uroczysty i napuszony; uroczysty i odświętny; uroczysty i powszedni; uroczysty i świąteczny; oficjalny i uroczysty; podniosły i uroczysty
Cytaty
|
Na koniec, siódmego dnia klęski, za radą pobożnej siostry cesarza [...], patriarcha [...] zarządził uroczystą procesję. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1996 |
|
|
W Urzędzie Gminy w Siemiątkowie odbyła się niedawno uroczystość wręczenia medali za długoletnie pożycie małżeńskie 35 parom małżeńskim, które zawarły związek ponad 50 lat temu. [...] Po otrzymaniu medali i dyplomów jubilaci spotkali się na uroczystym obiedzie w miejscowej restauracji [...]. źródło: NKJP: W. Dziczkiewicz, Siemiątkowo: Klimat sprzyja długowieczności..., Tygodnik Ciechanowski, 2005-07-06 |
|
|
W pewnej chwili naszą rozmowę przerwano, by wziąć z niego miarę na smoking, szyty na uroczystą kolację, która miała się odbyć jeszcze tego samego wieczoru [...]. źródło: NKJP: Lawrence Weschler, Portrety, Gazeta Wyborcza, 1994-01-14 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | uroczysty |
uroczysty |
uroczysty |
uroczyste |
uroczysta |
| D. | uroczystego |
uroczystego |
uroczystego |
uroczystego |
uroczystej |
| C. | uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystej |
| B. | uroczystego |
uroczystego |
uroczysty |
uroczyste |
uroczystą |
| N. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystą |
| Ms. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystej |
| W. | uroczysty |
uroczysty |
uroczysty |
uroczyste |
uroczysta |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | uroczyści |
uroczyści |
uroczyste |
uroczyste |
| D. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
| C. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
| B. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczyste |
| N. | uroczystymi |
uroczystymi |
uroczystymi |
uroczystymi |
| Ms. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
| W. | uroczyści |
uroczyści |
uroczyste |
uroczyste |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | uroczystszy |
uroczystszy |
uroczystszy |
uroczystsze |
uroczystsza |
| D. | uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszej |
| C. | uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszej |
| B. | uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszy |
uroczystsze |
uroczystszą |
| N. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszą |
| Ms. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | uroczystsi |
uroczystsi |
uroczystsze |
uroczystsze |
| D. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
| C. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
| B. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystsze |
| N. | uroczystszymi |
uroczystszymi |
uroczystszymi |
uroczystszymi |
| Ms. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
Inne uwagi
Zwykle stopniuje się opisowo
Składnia
| Rz nieżywotny | + | uroczysty | + |
|
| szyk: tylko prepozycja | ||||
2. poważny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- uroczysty nastrój; dzień, moment; wygląd; głos; uroczysta cisza; chwila; mina; uroczyste milczenie
- bardzo, szczególnie, wyjątkowo uroczysty
- wyjątkowy i uroczysty
Cytaty
|
Wreszcie czwartego dnia po śniadaniu wszedł Pianista z miną dziwnie uroczystą i rzekł: – Profesor chce z tobą porozmawiać. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Pogoda dla wszystkich, 2003 |
|
|
Wciąż wracałem do początku i śledziłem powolną wspinaczkę budowniczych [...]. A potem musiały zapewne minąć całe dziesięciolecia, aż wnętrze przybrało dostojny i uroczysty wygląd. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995 |
|
|
Czwórka milionerząt z nikim się nie przyjaźniła. Traktowała wszystkich pasażerów z góry do samej Kopenhagi. Do zejścia ze statku. Odbyło się ono w uroczystej ciszy. źródło: NKJP: Karol Olgierd Borchard: Szaman morski, 1988 |
|
|
Przed ołtarzem głównym nastąpił uroczysty moment intronizacji Pisma Świętego. źródło: Przed ołtarzem głównym nastąpił uroczysty moment intronizacji Pisma Świętego. |
|
|
Posłaniem zwykłego opłatka jest jednoczenie ludzi w jedną wielką rodzinę, pełną miłości i życzliwości. [...] Ta uroczysta chwila oznacza wzajemne wybaczenie uraz. źródło: NKJP: Boże Narodzenie, Goniec Osiedlowy, 1996 |
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | uroczysty |
uroczysty |
uroczysty |
uroczyste |
uroczysta |
| D. | uroczystego |
uroczystego |
uroczystego |
uroczystego |
uroczystej |
| C. | uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystemu |
uroczystej |
| B. | uroczystego |
uroczystego |
uroczysty |
uroczyste |
uroczystą |
| N. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystą |
| Ms. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystej |
| W. | uroczysty |
uroczysty |
uroczysty |
uroczyste |
uroczysta |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | uroczyści |
uroczyści |
uroczyste |
uroczyste |
| D. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
| C. | uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
uroczystym |
| B. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczyste |
| N. | uroczystymi |
uroczystymi |
uroczystymi |
uroczystymi |
| Ms. | uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
uroczystych |
| W. | uroczyści |
uroczyści |
uroczyste |
uroczyste |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | uroczystszy |
uroczystszy |
uroczystszy |
uroczystsze |
uroczystsza |
| D. | uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszej |
| C. | uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszemu |
uroczystszej |
| B. | uroczystszego |
uroczystszego |
uroczystszy |
uroczystsze |
uroczystszą |
| N. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszą |
| Ms. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | uroczystsi |
uroczystsi |
uroczystsze |
uroczystsze |
| D. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
| C. | uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
uroczystszym |
| B. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystsze |
| N. | uroczystszymi |
uroczystszymi |
uroczystszymi |
uroczystszymi |
| Ms. | uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
uroczystszych |
Inne uwagi
Zwykle stopniuje się opisowo
Składnia
| Rz nieżywotny | + | uroczysty | + |
|
| szyk: tylko prepozycja | ||||