UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

urodziny

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. urodziny
D. urodzin
C. urodzinom
B. urodziny
N. urodzinami
Ms. urodzinach
W. urodziny

Pochodzenie

Wyraz wzorowany na rzeczowniku  imieniny  od przedrostkowego czasownika  urodzić (się) 

1.a dzień

Definicja

rocznica dnia, w którym ktoś się urodził

Noty o użyciu

Współcześnie, pod wpływem języka angielskiego, często używane także w odniesieniu do rocznicy powstania, rozpoczęcia działalności pewnej instytucji, np. hipermarketu, teatru,albo rocznicy pierwszego zorganizowania jakiegoś przedsięwzięcia cyklicznego, np. festiwalu piosenki itp.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta

Połączenia

  • czterdzieste, dwudzieste pierwsze, osiemnaste...; kolejne, tegoroczne, ubiegłe; okrągłe urodziny
  • urodziny kolegi, królowej, mamy, papieża...
  • urodziny i imieniny; święta i urodziny
  • data, dzień; z okazji urodzin
  • impreza; prezent na urodziny
  • urodziny przypadają kiedyś
  • dożyć którychś urodzin
  • mieć; obchodzić, świętować, uczcić urodziny
  • dać, kupić, podarować coś, sprawić komuś/sobie coś; dostać, otrzymać coś na urodziny
  • pamiętać, zapomnieć o urodzinach

Cytaty

Męża [...] Rosjanie zabrali z domu wczesnym popołudniem, w dzień urodzin ich starszej córki.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004

Newton to legendarny nestor fotografii, który przez ostatnie pół wieku przyczynił się do nadania jej miana prawdziwej sztuki [...] Z okazji jego 80. urodzin, przypadających 31 października 2000 r., w Berlinie otwarto wystawę najlepszych prac [...].

źródło: NKJP: Cosmo wie wszystko, Cosmopolitan, 2001

Wujek z notesu [...] nie opędzał się od niej jak od uprzykrzonej muchy i zawsze mogła liczyć na jego pomoc. Przynosił prezenty na urodziny. Pamiętał o świętach.

źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008

Składnia

bez ograniczeń + urodziny +
KOGO

1.b przyjęcie

Definicja

przyjęcie organizowane dla uczczenia rocznicy dnia, w którym ktoś się urodził

Noty o użyciu

Współcześnie, pod wpływem języka angielskiego, często używane także w odniesieniu do obchodów rocznicy powstania, rozpoczęcia działalności pewnej instytucji, np. hipermarketu, teatru, albo rocznicy pierwszego zorganizowania jakiegoś przedsięwzięcia cyklicznego, np. festiwalu piosenki itp.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  impreza, przyjęcie

Połączenia

  • huczne, wielkie urodziny
  • urodziny i imieniny
  • zaproszenie na urodziny
  • gość na urodzinach
  • urodziny rozpoczęły się, zakończyły się
  • organizować, urządzać, wyprawić/wyprawiać, zorganizować urodziny
  • iść, pójść; zaprosić na urodziny
  • bawić się, być, gościć na urodzinach

Cytaty

O tym, co zaszło na urodzinach, Wilhelm dowiedział się znacznie później, i to okólną drogą.

źródło: KWSJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963

...na zaproszeniu na urodziny małego dziecka w dobrym tonie jest umieścić zdjęcie pociechy, baloniki, tort ze świeczkami.

źródło: NKJP: Andrzej Pająk: Zareklamuj się, Enter, 2004

2. narodziny

Definicja

urodzenie się kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo

Relacje znaczeniowe

synonimy:  narodziny, urodzenie

Połączenia

  • urodziny córki, dziecka, syna
  • urodziny i zgony
  • czas, godzina, moment; jubileusz, rocznica; metryka; kontrola, liczba, wskaźnik urodzin

Cytaty

Takie bale sportowe, jak w Willi Decjusza, nie zdarzają się nam często. Od urodzin dzieci bodaj tylko dwa razy byliśmy na sylwestrze.

źródło: KWSJP: 10 Asów Małopolski - plebiscyt „Dziennika Polskiego”, Dziennik Polski, 2004-01-11

Pani Wiesława termin porodu miała wyznaczony na 19 stycznia. Urodziny syna trzy minuty po północy w 2000 roku były dla niej niespodzianką.

źródło: KWSJP: Jolanta Flach: Pierwszy Patryk, prasa, 2000

[...] na ziemiach polskich utrzymywał się w drugiej połowie XIX w. wysoki przyrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzin i zgonów.

źródło: KWSJP: Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn: Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, 1994

Składnia

bez ograniczeń + urodziny +
KOGO

Frazeologizmy

regulacja urodzin
Data ostatniej modyfikacji: 10.03.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN