UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

antyteza

Chronologizacja

1778, Listy Papieża Klemensa XIV. Ganganellego, t. 1, tłum. Korneliusz Meszczyński, Antoni Prokopowicz, polona.pl

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	antyteza	antytezy
D.	antytezy	antytez

C.	antytezie	antytezom
B.	antytezę	antytezy
N.	antytezą	antytezami
Ms.	antytezie	antytezach
W.	antytezo	antytezy

Pochodzenie

gr. antíthesis 'przeciwstawienie'

1. twierdzenie

Definicja

twierdzenie o znaczeniu przeciwnym do tezy - opinii

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Relacje znaczeniowe

antonimy:

teza

Połączenia

teza i antyteza
stawiać antytezę

Cytaty

Jak dokładnie prześledzisz te posty, to zauważysz, że sam zbudowałeś sobie antytezę do własnego twierdzenia [...].

źródło: NKJP: Internet

Zawsze dla każdej tezy miał pięć antytez, dla każdej prawdy miał dziesięć zwątpień, dla każdego postępowania miał wiele sprzecznych wyjaśnień.

źródło: NKJP: Helena Zaworska: Piekielna inteligencja, Gazeta Wyborcza, 1994-11-02

2. bohatera

Definicja

osoba, rzecz lub zjawisko zupełnie różne od innej osoby, rzeczy lub zjawiska

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:

przeciwieństwo, przeciwstawienie, rewers

Połączenia

dokładana, całkowita, prosta, swoista antyteza
antyteza miłości, życia

Cytaty

Z biologicznego punktu widzenia ciemność jest antytezą życia. Życie na naszej planecie wiąże się bowiem ze Słońcem.

źródło: NKJP: Antoni Kępiński: Melancholia, 1974

[...] widział swoich podopiecznych w roli antytezy ugrzecznionych Beatlesów. Stąd też eksponowanie wszelkich prowokacyjnych aspektów działalności grupy.

źródło: NKJP: Dariusz Szreter: Rockowy cyrk na trasie, Dziennik Bałtycki, 1998-08-14

Bohater będący ikoną kultury masowej byłby [...] antytezą bohatera romantycznego w tym sensie, że ten ostatni ulegał metamorfozom, podczas gdy ten pierwszy jest ciągle taki sam.

źródło: NKJP: Mirosław Pęczak: Czterej pancerni i Kloss, Polityka, 2000-02-26

Składnia

antyteza

(KOGO/CZEGO)

3. w filozofii

Definicja

filoz.

druga z trzech faz rozwoju rzeczywistości w koncepcji filozoficznej Hegla

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia

Połączenia

teza, antyteza i synteza
przeciwieństwo tezy i antytezy; triada tezy, antytezy i syntezy

Cytaty

Do jego dialektycznej teorii, z której wynikało, że rozwój dziejów dokonuje się poprzez walkę przeciwieństw (słynna triada: walka tezy z antytezą daje syntezę, która jest już nową tezą dla kolejnych przeobrażeń), będą nawiązywały następne pokolenia myślicieli [...].

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia Powszechna. Wiek XIX, 2008

Jeżeli chcemy osiągnąć nową wartość, musimy doprowadzić do konfliktu między tym, co fizyczne, a tym, co duchowe. Jeżeli natura, więc fizyczność, jest czymś pierwotnym, czyli tezą, to kultura jest jej antytezą, a synteza tym, co pragniemy osiągnąć.

źródło: NKJP: Jacek Kwosek, Agnieszka Budzyńska-Daca: Erystyka, czyli o sztuce prowadzenia sporów, 2009

4. w literaturze

Definicja

lit.

środek stylistyczny polegający na łączeniu elementów przeciwstawnych znaczeniowo w celu wywołania silniejszego wrażenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura

Cytaty

Antyteza to [...] figura retoryczna genetycznie związana z estetyką manieryzmu, zaanektowana następnie przez poetykę baroku.

źródło: Alina Świeściak: Przemiany poetyki Ryszarda Krynickiego, 2003 (books.google.pl)

[...] symetria, paralelizmy i antytezy nadawały jego prozie pewną rytmiczność, tak jak asonanse, aliteracje, rymy podnosiły jej dźwięczność czy muzykalność.

źródło: Przegląd Humanistyczny, 1988 (books.google.pl)

Antytezy zastosowane [...] w epigramacie [...] pełnią specyficzną funkcję, wywołując emocjonalne napięcie, wzrastające z każdą parą przeciwieństw.

źródło: Andrzej Budzisz: Epigramat łaciński w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, 1988 (books.google.pl)

Data ostatniej modyfikacji: 23.01.2022