Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *dvorъ 'podwórze, obejście, zagroda'
1.a siedziba władcy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
Połączenia
- książęcy; brytyjski, francuski, polski... dwór; dwór cesarski, królewski, monarszy; węgierski, wiedeński
- dwór cara, cezara, emira, króla, królowej, księcia, księżnej, władców; Habsburgów, Jagiellonów, Piastów...
- służba; pobyt, wizyta na dworze
- udawać się na dwór
- bywać, przebywać; pracować, służyć na dworze; życie na dworze
Cytaty
|
Ogląda francuski dwór niczym niezbyt sensownie urządzone muzeum. źródło: NKJP: Jacek Szczerba: Z kina, Gazeta Wyborcza, 1996-01-08 |
|
|
Poemat opowiada o konkursie win, urządzonym na dworze króla Francji. źródło: NKJP: radwan: Moda, Dziennik Polski, 2002-01-19 |
|
|
Najwytrawniejsi znawcy islamu i Afganistanu udawali się na dwór emira z prośbami i pieniędzmi. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Chociaż bywał na dworze w Kioto, wykładając nauki zen między innymi cesarzowi Goudzie, stronił od zgiełku stolicy i nie przyjął nominacji na przeora klasztoru Nanzenji. źródło: NKJP: Agnieszka Kozyra: Filozofia zen, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dwór |
dwory |
|
| D. | dworu |
dworów |
|
| C. | dworowi |
dworom |
|
| B. | dwór |
dwory |
|
| N. | dworem |
dworami |
|
| Ms. | dworze |
dworach |
|
| W. | dworze |
dwory |
1.b ludzie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
Połączenia
- książęcy; brytyjski, francuski, polski... dwór; dwór cesarski, królewski, monarszy; wiedeński
- dwór cezara, królowej, księcia, księżnej, władców
- dwór i arystokracja, dwór i rodzina, dwór i wieś; kościół i dwór, wieś i dwór
- historia, życie, kultura, atmosfera, tradycja; marszałek, minister dworu
- panna z dworu
- negocjacje, rokowania, sojusz, stosunki, wojna z dworem
- opuścić dwór; utrzymanie dworu
- ktoś otoczony dworem
- porozumienie z dworem; ktoś, coś związane z dworem
- panować na dworze
Cytaty
|
Odpierał przy tym oskarżenia francuskiego dworu pod adresem książąt, uważając je za niesłuszne i nie służące dobrze wspólnej sprawie. źródło: NKJP: Zbigniew Anusik: Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787-1792, 2000 |
|
|
John Dee był bezwzględnie związany z kulturą dworu królowej angielskiej Elżbiety Wielkiej. źródło: NKJP: Szalbierze na królewskim dworze, Dziennik Polski, 2000-12-23 |
|
|
W 1479 roku Kazimierz Jagiellończyk [...] przeprowadził się wraz z dworem i rodziną do Wilna. źródło: NKJP: Zbigniew Mikołejko: Żywoty świętych poprawione, 2000 |
|
|
[...] Źle się czuła w sztywnej atmosferze dworu angielskiego monarchy, denerwował ją strój krępujący ruchy, nużyła szarzyzna otoczenia. źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994 |
|
|
Magnacka opozycja [...] z myślą o zniszczeniu dzieła Sejmu Wielkiego zawiązała – w porozumieniu z dworem carskim – konfederację w Targowicy [...]. źródło: NKJP: Józef Szocki: Księgozbiory domowe w Galicji wschodniej (1772–1918), 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dwór |
dwory |
|
| D. | dworu |
dworów |
|
| C. | dworowi |
dworom |
|
| B. | dwór |
dwory |
|
| N. | dworem |
dworami |
|
| Ms. | dworze |
dworach |
|
| W. | dworze |
dwory |
2.a posiadłość
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | posiadłość |
Połączenia
- drewniany, murowany; polski; zabytkowy; okoliczny; okazały; zrujnowany; klasycystyczny; dawny, stary, XVII-, XVIII-, XIX-wieczny dwór; dwór szlachecki, ziemiański
- dwór biskupa, rodziny jakiejś
- dwór z końca, z początku, z poł. XVI, XVII, XVIII w., z przełomu XVI i XVII w., XVIII i XIX w.
- dwór z parkiem
- dwór przy ulicy jakiejś; dwór w stylu jakimś
- dwór i folwark, dwór i miasteczka, dwór i ogród, dwór i park, dwór i wieś; dwory i dworki, dwory i pałace, dwory i salony, dwory i zamki; kościół i dwór, wieś i dwór
- bryła, budynek, ściana, wnętrze; budowa, odbudowa, rekonstrukcja, remont, rewitalizacja; właściciel; historia dworu
- służba; pobyt; życie na dworze; ogrody przy dworze; praca we dworze
- dwór stoi, znajduje się gdzieś; powstał kiedyś
- zbudować, kupić, sprzedać; utrzymać; niszczyć dwór; zwiedzanie dworu
- przyjechać, przyjść, wracać do dworu; wędrować od dworu do dworu; wyrzucić z dworu
- mieszkać; służyć na dworze
Cytaty
|
Za ścianami, w kuchni, śpiewała Emilka, gdzieś stukotał nie zamknięty lufcik, czasem coś strzeliło w podłodze albo w ścianach, jak to bywa w starych drewnianych dworach. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987 |
|
|
W okolicach, gdzie nie było dość silnych załóg wojskowych, płonęły nocami dwory ziemiańskie i rozlegał się krzyk mordowanych. źródło: NKJP: Marian Brandys: Nieznany Książę Poniatowski, 1960 |
|
|
W skład majątku po byłym PGR wchodzi także obszerny dwór z początku XIX w. wybudowany przez rodzinę Frankensteinów. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Co się stanie z pałacem w Księżym Dworze?, Tygodnik Ciechanowski, 2002-10-30 |
|
|
Dwór powstał zapewne w XVII wieku. Już wtedy był przypuszczalnie częściowo murowany, podpiwniczony i [...] posiadał dwa lub cztery narożne alkierze. źródło: NKJP: Dwór w Zbyszycach, Dziennik Polski, 1999-12-31 |
|
|
Parobcy gromadnie porzucali pracę i wędrowali od dworu do dworu głosząc strajk w coraz szerszym zasięgu. źródło: NKJP: Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918, 1968 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dwór |
dwory |
|
| D. | dworu |
dworów |
|
| C. | dworowi |
dworom |
|
| B. | dwór |
dwory |
|
| N. | dworem |
dworami |
|
| Ms. | dworze |
dworach |
|
| W. | dworze |
dwory |
2.b ludzie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- polski dwór; dwór szlachecki
- historia, życie, kultura, atmosfera, tradycja dworu
- pan z dworu; panienka ze dworu
- stosunki z dworem
- panować na dworze
Cytaty
|
Data ta - dwa lata po wybuchu rewolucji, jest świadectwem stosunków panujących między polskimi dworami a białoruską wsią. źródło: NKJP: Danuta Koral: Wydziedziczeni, 1997 |
|
|
Organizatorzy i artyści kontynuują tradycję dworu. W okresie Młodej Polski dwór był ulubionym miejscem spotkań krakowskiej bohemy. źródło: NKJP: (kis): Koncert w Dołędze, Dziennik Polski, 2002-10-17 |
|
|
Natomiast ich lokalną działalność, stosunki z dworami książęcymi, z duchowieństwem niemieckim itd. zaliczam do historii Moraw, a nie do bizantynologii. źródło: NKJP: Waldemar Ceran: Historia i bibliografia rozumowana bizantynologii polskiej (1800-1998), 1999 |
|
|
Bardzo interesująca jest historia dworu z tego okresu. Z zachowanych dokumentów wynika, że murowany budynek dworu został wzniesiony przez Juliusza Żurawskiego w 1870 roku. źródło: NKJP: A.Melnicka: Kto uratuje Szczuki?, Tygodnik Ciechanowski, 2004-08-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dwór |
dwory |
|
| D. | dworu |
dworów |
|
| C. | dworowi |
dworom |
|
| B. | dwór |
dwory |
|
| N. | dworem |
dworami |
|
| Ms. | dworze |
dworach |
|
| W. | dworze |
dwory |
3. otwarta przestrzeń
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | pole |
Połączenia
- pogoda, temperatura; lato, upał, zima; pranie na dworze
- wracać z dworu
- iść, wybiec/wybiegać, wyjść/wychodzić, wyprowadzić coś,kogoś na dwór
- bawić się, pracować; przebywać; spać, spędzić noc; stać; coś odbywa się na dworze; biegać po dworze
Cytaty
|
Najgorzej było w starszych pojazdach, czyli w autobusach typu jelcz, trzydrzwiowych i przegubowych. W nich zimno dorównywało temperaturze na dworze. źródło: NKJP: /KiMi/: Lodowate autobusy!, Echo Dnia, 2005-12-12 |
|
|
Pewnego , razu wracając z dworu zapukałem do drzwi, bo tak kazało dobre wychowanie [...]. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Żydowska wojna, 1965 |
|
|
[...] Chora, ma zapalenie oskrzeli. Nie może iść na dwór - mówi z troską pan Jurek, koniuszy. źródło: NKJP: Agata Augusiak: Cztery złote za kilogram życia, Gazeta Wyborcza, 1995-12-12 |
|
|
Maluchy bawiąc się na dworze często nie zdają sobie sprawy, jakie mogą być konsekwencje zbyt długiego przebywania na słońcu. źródło: NKJP: R.Nadaj: Strzeż się upałów!, Tygodnik Ciechanowski, 2006-08-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dwór |
dwory |
|
| D. | dworu |
dworów |
|
| C. | dworowi |
dworom |
|
| B. | dwór |
dwory |
|
| N. | dworem |
dworami |
|
| Ms. | dworze |
dworach |
|
| W. | dworze |
dwory |
Inne uwagi
Zwykle lp
Informacja normatywna
Spotykane użycie Ms. lp. na dworzu uznawane jest za niepoprawne.