UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zaćmić się

Chronologizacja

1466, SStp
Inne znaczenie: 'stracić siły, osłabnąć'

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zaćmię się	zaćmimy się
2 os.	zaćmisz się	zaćmicie się
3 os.	zaćmi się	zaćmią się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaćmiłem się +(e)m się zaćmił	zaćmiłam się +(e)m się zaćmiła	zaćmiłom się +(e)m się zaćmiło	zaćmiliśmy się +(e)śmy się zaćmili	zaćmiłyśmy się +(e)śmy się zaćmiły
2 os.	zaćmiłeś się +(e)ś się zaćmił	zaćmiłaś się +(e)ś się zaćmiła	zaćmiłoś się +(e)ś się zaćmiło	zaćmiliście się +(e)ście się zaćmili	zaćmiłyście się +(e)ście się zaćmiły
3 os.	zaćmił się	zaćmiła się	zaćmiło się	zaćmili się	zaćmiły się

bezosobnik: zaćmiono się

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zaćmijmy się
2 os.	zaćmij się	zaćmijcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaćmiłbym się bym się zaćmił	zaćmiłabym się bym się zaćmiła	zaćmiłobym się bym się zaćmiło	zaćmilibyśmy się byśmy się zaćmili	zaćmiłybyśmy się byśmy się zaćmiły
2 os.	zaćmiłbyś się byś się zaćmił	zaćmiłabyś się byś się zaćmiła	zaćmiłobyś się byś się zaćmiło	zaćmilibyście się byście się zaćmili	zaćmiłybyście się byście się zaćmiły
3 os.	zaćmiłby się by się zaćmił	zaćmiłaby się by się zaćmiła	zaćmiłoby się by się zaćmiło	zaćmiliby się by się zaćmili	zaćmiłyby się by się zaćmiły

bezosobnik: zaćmiono by się

bezokolicznik: zaćmić się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaćmiwszy się

gerundium: zaćmienie się

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaćmienie się	zaćmienia się
D.	zaćmienia się	zaćmień się
C.	zaćmieniu się	zaćmieniom się
B.	zaćmienie się	zaćmienia się
N.	zaćmieniem się	zaćmieniami się
Ms.	zaćmieniu się	zaćmieniach się
W.	zaćmienie się	zaćmienia się

odpowiednik aspektowy: zaćmiewać się

1. o słońcu

Definicja

książk.

stać się mniej widocznym lub świecącym wskutek przesłonięcia czymś

Pochodzenie

Zob. ćmić 3

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zasłonić się

Połączenia

słońce zaćmi się

Cytaty

I oto znikną światła, zaćmi się księżyc, znowu tylko ciemność [...].

źródło: NKJP: Jacek Dobrowolski: 120 godzin, 2006

Wówczas słońce zaćmiło się i chłodny powiew przeleciał nad wzgórzem, pomimo że była to pełnia lata.

źródło: Michał Deryło: 13 lipca Maryja pokazała dzieciom piekło, 2014-07-13 (odnowa.przemyska.pl)

Pokój zaćmił się od dymu.

źródło: Stanisław Esden-Tempski: Kundel, 1999 (books.google.pl)

2. o wzroku

Definicja

książk.

zostać czymś zasłoniętym tak, że nic się nie widzi lub widzi się niewyraźnie

Pochodzenie

Zob. ćmić 2

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Cytaty

Kilka dni wcześniej sam, ujrzawszy, jak łopoce wysoko biało-czerwona na tle nieba, stanąłem z sercem bijącym, tak że brakło mi tchu, a wzrok zaćmił się po chwili ciepłymi łzami.

źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000

Ma ona małe okienko - zakratowane; szybki zaś zaćmiły się, zasnuły je brudne pajęczyny [...].

źródło: NKJP: Marian Pilot: Na odchodnym, 2002

3. o umyśle

Definicja

książk.

przestać funkcjonować prawidłowo, powodując, że dana osoba nie mogła w pełni korzystać ze swej wiedzy i umiejętności, przez co zachowała się niemądrze

Pochodzenie

Zob. ćmić 2

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka

Cytaty

Kupiony przypadkiem, bo nie doczytałam, że to jest mleczko, mózg mi się zaćmił i myślałam, że to olejek do mycia.

źródło: Internet: dresscloud.pl

Umysł jego zaćmił się, nieszczęśnik mniemał, że ma przed sobą nie żonę własną i ukochane dzieci, lecz jakichś innych ludzi, zażartych nieprzyjaciół.

źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian, 1997

Składnia

zaćmić się

(KOMU)

4. o szczęściu

Definicja

książk.

stracić swe znaczenie lub intensywność

Pochodzenie

Zob. ćmić 2

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Cytaty

Dziennik Janiny Żółtowskiej jest jednym ze świadectw, które po nim ocalały, jest utrwaleniem rysów rzeczy dawno straconych, które zanikły w życiu i zaćmiły się w pamięci.

źródło: Waldemar Łazuga: O Wielkopolsce, Głos Wielkopolski, 2004-01-10 (zoltowscy.pl)

A potem nadzieja, jeszcze raz w polskiej historii, zaćmiła się.

źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych, 1993

5. sławą

Definicja

książk.

okazać się od siebie nawzajem dużo lepszym pod jakimś względem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Cytaty

[...] tak się spierałyśmy z pół godziny, próbując zaćmić się nawzajem znajomością geografii, aż w końcu zmęczone napiłyśmy się herbaty, już w milczeniu.

źródło: Tatiana Polakowa, Ewa Skórska-Filip (tłum.): Pogoń za duchami, 2012 (doci.pl)

To współzawodnictwo między religiami przez wielkość i przepych budowli nie wystarcza jednak, muszą one nie tylko zaćmić się nawzajem, ale także przekrzyczeć, używać głosów albo dźwięków na swoją służbę [...].

źródło: Artur Lundkvist, Zygmunt Łanowski (tłum.): Wola nieba, 1986 (lubimyczytac.pl)

Składnia

Rzpl

zaćmić się

(CZYM)

Frazeologizmy

robi się ciemno przed oczami komuś
zaćmiło się w oczach komuś

Data ostatniej modyfikacji: 07.12.2021