UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pierwiastek

Chronologizacja

SPXVI: (inne znaczenie), SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Od niepoświadczonego samodzielnie przymiotnika *pŕ̥věstъ 'taki, który znajduje się na samym początku, pierwszy', zapewne derywatu oznaczającego nasilenie cechy od psł. *pŕ̥vъ 'pierwszy' z przyrostkiem *-ěstъ (Bor); zob. pierwszy

1. składnik

Definicja

jeden z wielu, ale istotny element jakiejś całości

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

element

Połączenia

pierwiastek kobiecy, męski, żeński; duchowy; intelektualny; polityczny; psychologiczny; pierwiastki ludowe
pierwiastek agresji; dobra; nadziei; piękna; wartości moralnych; współczucia

Cytaty

	Symbolem festiwalu są okulary ze znakami oznaczającymi pierwiastek męski i żeński. źródło: KWSJP: Iwona Kłopocka: Słowacki z blokowiska, Nowa Trybuna Opolska, 2006
	Wniesie on w bezmyślny żywioł instynktów pierwiastek wartości moralnych. źródło: KWSJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1960-1965, 1965
	Naukowców raził również pierwiastek psychologiczny, to znaczy przypisywanie postaciom historycznym „nieoficjalnych”, trudnych do zweryfikowania motywów postępowania, bez czego jednak trudno sobie wyobrazić twórczość artystyczną. źródło: KWSJP: Jan Pieszczachowicz: Koniec wieku: szkice o literaturze, 1994
	Rozbija jego jedność, wprowadza coraz silniej pierwiastek polityczny, a osłabia związkowy, uruchamia mechanizm politycznej licytacji radykalizującej ruch. źródło: KWSJP: Waldemar Kuczyński: Burza nad Wisłą: dziennik 1980-1981, 1981

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pierwiastek	pierwiastki
D.	pierwiastka	pierwiastków
C.	pierwiastkowi	pierwiastkom
B.	pierwiastek	pierwiastki
N.	pierwiastkiem	pierwiastkami
Ms.	pierwiastku	pierwiastkach
W.	pierwiastku	pierwiastki

2. substancja

Definicja

substancja składająca się z atomów o jednakowych właściwościach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia minerały i pierwiastki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

substancja

Połączenia

pierwiastek chemiczny; promieniotwórczy; reaktywny; pierwiastki lekkie, ciężkie
pierwiastek ołowiu
pierwiastek w naturze, w przyrodzie
atomy; izotop; numer; symbol pierwiastka

Cytaty

	Tak jak i w przypadku innych gazów szlachetnych wykorzystano najbardziej reaktywny pierwiastek - fluor. źródło: KWSJP: Stanisław Mrówczyński: Utracone szlachectwo, Polityka nr 39/00, 2000
	Na jego cześć nazwano mianem „No” promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o liczbie atom 102, z rodziny aktynowców, otrzymany sztucznie w 1957 r. źródło: KWSJP: Konkurs tygodnia, Słowo Powszechne nr 248, 1981
	Przy nawożeniu azotowym, w wyniku braku u roślin mechanizmów samoograniczających wchłanianie azotu, pierwiastek ten jest gromadzony w nadmiernych ilościach w postaci azotanów w tkance roślinnej, które w wyniku dalszych przemian przechodzą w azotyny dające efekt kancerogenny (rakotwórczy). źródło: KWSJP: Łukasz Drażan: W zgodzie z naturą, Eko. Unas nr 17 (27), 2002
	Był to pierwszy pierwiastek nie występujący w przyrodzie, który wytworzono sztucznie w reakcji jądrowej. źródło: KWSJP: Włodzimierz Kusch: Co o promieniowaniu wiedzieć powinniśmy, 1999
	Obfitości lekkich pierwiastków gwałtownie maleją ze wzrostem numeru pierwiastka aż do numeru 50, dalej ten spadek jest bardzo łagodny. źródło: KWSJP: Wilhelmina Iwanowska: Alchemia kosmiczna, Urania nr 10, 1957

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pierwiastek	pierwiastki
D.	pierwiastka	pierwiastków
C.	pierwiastkowi	pierwiastkom
B.	pierwiastek	pierwiastki
N.	pierwiastkiem	pierwiastkami
Ms.	pierwiastku	pierwiastkach
W.	pierwiastku	pierwiastki

3. w matematyce

Definicja

liczba, która po podniesieniu do danej potęgi, daje liczbę wyjściową

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Połączenia

pierwiastek kwadratowy, sześcienny; drugiego, trzeciego, czwartego... stopnia
pierwiastek z jakiejś liczby
podstawiać; wyciągnąć pierwiastek

Cytaty

Podstawiając każdy pierwiastek do równań, można znaleźć odpowiadające im wartości współczynników i przedstawić szczególne rozwiązanie układu równań różniczkowych w postaci.

źródło: KWSJP: Paweł Kowalczyk: Fizyka cząsteczek: energie i widma, 2000

Jak wiemy jednak z algebry, pierwiastek ten może mieć zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne.

źródło: KWSJP: Adam Strzałkowski: O siłach rządzących światem: rzecz o podstawowych oddziaływaniach – grawitacyjnych, elektromagnetycznych, silnych i słabych, 1996

Z czasem udoskonalił maszynę Sterna, wyposażywszy ją w umiejętność wyciągania pierwiastków kwadratowych.

źródło: KWSJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pierwiastek	pierwiastki
D.	pierwiastka	pierwiastków
C.	pierwiastkowi	pierwiastkom
B.	pierwiastek	pierwiastki
N.	pierwiastkiem	pierwiastkami
Ms.	pierwiastku	pierwiastkach
W.	pierwiastku	pierwiastki

Frazeologizmy

układ okresowy pierwiastków

Data ostatniej modyfikacji: 07.01.2014