UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ucapić

Chronologizacja

1885, Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, t. 3, books.google.pl

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ucapię
 ucapimy
2 os. ucapisz
 ucapicie
3 os. ucapi
 ucapią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ucapiłem
+(e)m ucapił
 ucapiłam
+(e)m ucapiła
 ucapiłom
+(e)m ucapiło
 ucapiliśmy
+(e)śmy ucapili
 ucapiłyśmy
+(e)śmy ucapiły
2 os. ucapiłeś
+(e)ś ucapił
 ucapiłaś
+(e)ś ucapiła
 ucapiłoś
+(e)ś ucapiło
 ucapiliście
+(e)ście ucapili
 ucapiłyście
+(e)ście ucapiły
3 os. ucapił
 ucapiła
 ucapiło
 ucapili
 ucapiły

bezosobnik: ucapiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ucapmy
2 os. ucap
 ucapcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ucapiłbym
bym ucapił
 ucapiłabym
bym ucapiła
 ucapiłobym
bym ucapiło
 ucapilibyśmy
byśmy ucapili
 ucapiłybyśmy
byśmy ucapiły
2 os. ucapiłbyś
byś ucapił
 ucapiłabyś
byś ucapiła
 ucapiłobyś
byś ucapiło
 ucapilibyście
byście ucapili
 ucapiłybyście
byście ucapiły
3 os. ucapiłby
by ucapił
 ucapiłaby
by ucapiła
 ucapiłoby
by ucapiło
 ucapiliby
by ucapili
 ucapiłyby
by ucapiły

bezosobnik: ucapiono by

bezokolicznik: ucapić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ucapiwszy

gerundium: ucapienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ucapiony

Pochodzenie

Zob. cap II

Od dźwiękonaśladowczego  cap!  przy chwytaniu lub ciężkim stąpaniu (Sławski SEJP).

1. chwycić

Definicja

pot.  przest. 
mocno chwycić i przez jakiś czas trzymać rękami lub zębami

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwyczaje i zachowania zwierząt

Połączenia

  • ucapić rękami, szponami, zębami
  • ucapić za kołnierz; kark, ramię

Cytaty

Ucapiła za kark kociaka wiedźmy; zwierzak syczał wściekle w uścisku, wił się i wykręcał.

źródło: NKJP: Anna Brzezińska: Żmijowa harfa, 2000

Uważaj tylko [...] na Mietka. Jak w obie ręce ucapi, przyciśnie, jak się przypnie, to aż dech zapiera, całuje prosto w usta.

źródło: NKJP: Henryk Sekulski: Przebitka, 2001

[...] potężny kajman [...] błyskawicznie swym najeżonym zębiskami pyskiem ucapił ryj jednej ze świń i wciągał ją do wody.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Biały jaguar, 1980

[...] kątem oka dostrzegł Szarleja, w ostatniej chwili uniknął pchnięcia halabardy. Ucapił drzewce, zaczęli się szarpać.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski, Narrenturm 2002

Składnia

bez ograniczeń + ucapić +
KOGO/CO + (CZYM)
bez ograniczeń + ucapić +
KOGO/CO + (za CO)

2. aresztować

Definicja

pot. 
w sposób niespodziewany zatrzymać kogoś z powodu popełnionego przez niego przestępstwa

Noty o użyciu

Wyraz współcześnie używany raczej z żartobliwym wydźwiękiem.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

Cytaty

W Piotrkowie dzielna policja ucapiła oszusta ubezpieczeniowego [...].

źródło: Marcin Masny: Agent ma klienta i szuka kapitału, Dziennik Ubezpieczeniowy, 2018-02-27 (dziennikubezpieczeniowy.pl)

Podejrzany o przyjmowanie łapówek jest też 40-letni komisarz z drogówki. Ucapili go funkcjonariusze z Wieruszowa.

źródło: NKJP: Dmochowski Bohdan, EM, DG: Grzechy szeryfa, Express Ilustrowany, 2004-03-12

Składnia

bez ograniczeń + ucapić +
KOGO
Data ostatniej modyfikacji: 01.03.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN