UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

parabola

Chronologizacja

1551, SPXVI

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. parabola
 parabole
D. paraboli
 paraboli
 neut
parabol
 char
C. paraboli
 parabolom
B. parabolę
 parabole
N. parabolą
 parabolami
Ms. paraboli
 parabolach
W. parabolo
 parabole

Pochodzenie

łac. parabolē 'porównanie, przypowieść, przysłowie, przenośnia, podobieństwo'

z gr. parabolḗ 'zestawienie, porównanie; przykład, przypowieść; podobieństwo, figura; przysłowie; położenie równoległe; rozwidlenie'

1. przypowieść

Definicja

lit. 
przypowieść

Wymowa

[parabola]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przypowieść
hiperonimy:  opowiadanie

Połączenia

  • biblijna, poetycka parabola

Cytaty

Teksty Isokratesa i Plutarcha dały początek dwóm typom przekazu parenetycznego. Pierwszy z nich to literacka konstrukcja „wzoru” - wizerunku idealnego nosiciela jakiejś roli, realizowana w rozmaitych gatunkach literackich, np. w bajce, paraboli , egzemplum, biografii, romansie lub noweli.

źródło: NKJP: Internet

Tyleż retoryczne, co pełne dramatyzmu pytanie, rzucone twórcom na kartach Rzeczy o wolności słowa [...], to echo ewangelicznej paraboli o dobrym i złym drzewie z kazania Chrystusa na Górze.

źródło: NKJP: Zbigniew Lisowski: Poznawanie poezji: interpretacje, 2008

A Maciek zwykł chodzić własnymi ścieżkami - od mistyki, przez filozofię, sztuki plastyczne, dramat i teatr, po najróżniejsze formy literackie: powieść na kształt strumienia świadomości, wiersze, aforyzmy, parabole, sentencje.

źródło: NKJP: Dla ciebie kwitnę, Dziennik Polski, 2001-02-08

Gesta Romanorum to popularna w Europie, sporządzona prawdopodobnie w XIV w. kompilacja opowieści, bajek, parabol, anegdot, które już przedtem były w obiegu na użytek kaznodziejstwa.

źródło: NKJP: Jerzy Ziomek: Renesans, 1973

2. przenośnia

Definicja

książk. 
opis lub obraz niosący pewne przenośne treści

Wymowa

[parabola]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  przenośnia

Cytaty

Upadek Ikara - obraz, który stanowić mógł twórczą inspirację Miłosza - to parabola losu człowieka: tragedia, nawet śmierć jednostki jest niezauważalna, gdyż w niczym i w najmniejszym nawet stopniu nie narusza ustalonego porządku świata i nie zakłóca toku egzystencji ludzkości, podległej prawu regeneracji, wymiany „zużytych” jej elementów na „nowe”.

źródło: NKJP: Zbigniew Lisowski: Poznawanie poezji: interpretacje, 2008

Krytycy te historyczne opowiadania odczytywali jako parabolę wojny i z ich tytułu oskarżali pisarza o filozofię rezygnacji i daremności ludzkiego działania (zwłaszcza A.Ważyk).

źródło: NKJP: Tadeusz Drewnowski: Próba scalenia: obiegi, wzorce, style: literatura polska 1944-1989, 1997

Podróż - ta autentyczna i ta opisana - jest parabolą życia, radosnego nie tyle przez fakty, ile przez pasję wiecznego poszukiwania.

źródło: NKJP: Jerzy Ziomek: Renesans, 1973

[...] to cztery powiązane ze sobą nowele, które są parabolami sposobu życia.

źródło: NKJP: Krzysztof Cyrkot: SF na świecie, Nowa Fantastyka, 1996

Składnia

bez ograniczeń + parabola +
CZEGO

3. zbiór punktów

Definicja

mat. 
zbiór jednakowo oddalonych od stałego punktu i ustalonej prostej punktów tworzących wygiętą krzywą

Wymowa

[parabola]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  krzywa

Połączenia

  • parabola i hiperbola, parabola i elipsa
  • granice; ramiona, wierzchołek paraboli

Cytaty

W odróżnieniu od koła i elipsy, parabola jest krzywą otwartą [...].

źródło: NKJP: Internet

Prosta l przechodzi przez środki okręgów [...] i przecina parabolę o równaniu y = x2 - 4x + 2 w punktach A i B.

źródło: NKJP: (xx): Matura z matematyki, Dziennik Bałtycki, 2000-05-11

Odcinek wygięty jest parabolą drugiego stopnia.

źródło: NKJP: Zygmunt Jamroży: Beton i jego technologie, 2000

Obawiam się, że artykuł o wzorze parabol jest mało zrozumiały dla przeciętnego czytelnika [...].

źródło: NKJP: Internet

4. kształt

Definicja

książk. 
kształt przypominający parabolę - wygiętą krzywą

Wymowa

[parabola]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Cytaty

Metr dalej niż sięgała parabola jego moczu, parkował czołg T-72, za nim stały bojowe wozy piechoty BMP-2 i BMP-3.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008

Parabola lotu jest dość płaska i wymaga dobrego opanowania nowoczesnej techniki skoku.

źródło: NKJP: Grzegorz Mikuła: Szalony jak sylwestrowa noc, Trybuna Śląska, 2003-12-27

Krew trysnęła radosnym perlistym strumieniem i ciało z chrzęstem przesypujących się trocin wygięło się w najdoskonalszą parabolę.

źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Sam strzelec bramki, Marcin Malinowski, zaskoczony był pewnie parabolą lotu piłki po rykoszecie od Grzegorza Lekkiego.

źródło: NKJP: Tomasz Mucha: Miejsce w szeregu, Trybuna Śląska, 2001-09-29

Wydmy te, ułożone w parabole, otwierają swe ramiona w kierunku północno-zachodnim.

źródło: NKJP: B.P.: Mazowiecki park krajobrazowy (3), EKO-U Nas, 2000

Składnia

bez ograniczeń + parabola +
(CZEGO)
Data ostatniej modyfikacji: 26.07.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN