UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdradzić

Chronologizacja

XIV w., Bor

Pochodzenie

Zob. Kalka śr.-w.-niem. ver-raten 'zdradzić', pierwotnie 'złą radą zepsuć, spowodować szkody' (Bor). Z przedrostkiem z- od podstawowego  radzić  (zob.), z wstawnym, rozbijającym grupę spółgłoskową zr, -d- (podobnie jak w wyrazie  zdrój  - por.).

1. ojczyznę

Definicja

przechodząc na stronę wroga, zacząć działać na szkodę swojego kraju, narodu, jakichś sojuszników lub osób, z którymi się jest w przyjaźni

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa działalność polityczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • zdradzić ojczyznę, Polskę

Cytaty

Książę małżonek [...] jako dowódca wojsk litewskich zdradził Rzeczpospolitą, działając na korzyść Prus i Rosji.

źródło: NKJP: Lechosław Herz: Wardęga Opowieści z pobocza drogi, 2010

Po Jałcie czuliśmy się zdradzeni przez Zachód - opowiada Leszek Spaczyński, w czasie wojny pilot bombowca, w latach siedemdziesiątych minister skarbu w rządzie na uchodźstwie.

źródło: NKJP: Piotr Lipiński: 80 LAT LOTNICTWA, Gazeta Wyborcza, 1998-09-11

[...]Jezus nie został zdradzony przez faryzeusza, lecz przez jednego z uczniów. Tylko ten może zdradzać, w kim złożyliśmy naszą nadzieję; zdrada jest przywilejem powiernika nadziei.

źródło: NKJP: Józef Tischner: Świat ludzkiej nadziei: wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, 1975

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rzosobowy + zdradzić +
KOGO/CO

2. ideały

Definicja

przestać żyć lub postępować zgodnie z jakimiś zasadami, ideami lub wartościami

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • zdradzić ideę, program; rewolucję, sprawę, wiarę, zaufanie

Cytaty

Inteligencja [..] wywodząca się od Prusa, Orzeszkowej, Żeromskiego, opowiadała się po stronie pokrzywdzonych, biednych, ubogich - po stronie społeczeństwa. Obecna inteligencja polska powołująca się na tę tradycję zdradziła te ideały i opowiedziała się po stronie siły, bogatych, po stronie władzy.

źródło: NKJP: Anna Mieszczanek: Listy, Gazeta Wyborcza, 1994-04-30

[...] media zdradziły misję służenia debacie publicznej, migrując do świata rozrywki.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Na czas chaosu, Polityka, 2006-02-18

[...] pułkownik Kukliński zdradził komunę, za co dostał wyrok śmierci wydany w majestacie prawa przez ówczesnych [...] rządzących Najjaśniejszą Rzeczpospolitą.

źródło: NKJP: Stefan: Na marginesie, Gazeta Radomszczańska, 2009-01-07

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rzosobowy + zdradzić +
CO

3. tajemnicę

Definicja

powiedzieć jakiejś osobie o czymś, co stanowiło tajemnicę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • zdradzić tajemnicę, jakieś nazwiska; kryjówkę, miejsce; plany, szczegóły czegoś

Cytaty

Żądali, aby podał nazwiska współpracowników, to zwolnią go z więzienia. Wiedział, że jeśli się załamie, jeśli zdradzi najmniejszą chociażby tajemnicę, jeśli raz jeden powie „tak”, straci szansę przetrwania tego piekła.

źródło: NKJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów , 1995

Mogę zdradzić, że niewiele brakowało, a w ogóle byśmy nie wystartowali w tych mistrzostwach.

źródło: NKJP: Zamienione role, Dziennik Polski, 1998-08-24

Słynny skrzypek zdradził nam, że lekcje z dziećmi były dla niego zupełnie nowym doświadczeniem. – Nigdy nie ćwiczyłem z tak młodymi osobami.

źródło: NKJP: (m.w.): Wirtuoz skrzypiec w towarzystwie orkiestry, Dziennik Bałtycki, 2002-11-13

Czy może mi pani zdradzić, kto wstawił ten portret? - Nie ujawniamy nazwisk naszych klientów, chyba że pan jest z prokuratury albo milicji.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991

- Wykonałam drzewo genealogiczne rodziny mojego męża. Był to prezent imieninowy dla jednej z kuzynek - zdradziła Irena Szwałko.

źródło: NKJP: (KRM): Poznawanie historii, Dziennik Polski -- Kraków, 2001-12-17

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rzosobowy + zdradzić +
(KOMU) + CO
Rzosobowy + zdradzić +
(KOMU) + że ZDANIE
Rzosobowy + zdradzić +
(KOMU) + ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
Rzosobowy + zdradzić +
(KOMU) + MOWA WPROST

4. żonę

Definicja

nie dochować wierności w związku uczuciowym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ktoś przyprawił rogi komuś

Cytaty

Gdy mąż zdradzi żonę, [...] robi wszystko, żeby żona nie dowiedziała się o jego romansie.

źródło: NKJP: Józef Augustyn: Rozmowy o księżach rodzinie i życiu duchowym, 2010

Jeżeli kobieta zdradzi męża, wrzucają ją do [...] płonącej studni.

źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Szachinszach, 2005

Ludzie mówili, że ta dziewczyna go niby zdradziła z jakimś studentem prawa.

źródło: NKJP: Dariusz Chętkowski z uczniami: Ostatni weekend, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rzosobowy + zdradzić +
KOGO + (z KIM)

5. głosem

Definicja

ujawnić niechcący jakiejś osobie, co się czuje lub myśli

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Cytaty

Rachel próbowała nie zdradzić głosem rodzącego się w niej chichotu.

źródło: NKJP: John Ringo: Tam będą smoki, Esensja, 2005-02

Najlżejszym nawet ruchem nie zdradził jakiegokolwiek zniecierpliwienia.

źródło: NKJP: Zygmunt Zeydler-Zborowski: Czarny mercedes, 1958

Ponieważ dziewczyna żadnym ruchem nie zdradziła, że słyszy, płanetnik jeszcze przez chwilę potrzymał jej nieruchomą dłoń, [...]

źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rz osobowy + zdradzić +
CO + CZYM
Rz osobowy + zdradzić +
że ZDANIE + CZYM

6. czyjąś obecność

Definicja

stanowić przejaw lub oznakę czegoś

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Cytaty

W miarę swej opowieści Wasyl ożywia się. Błysk oka zdradził powściąganą emocję.

źródło: NKJP: Jan Rutkiewicz: OSTLAND, Akant, 2007-02

Serce biło jej mocno, zlękła się, że sam ten dźwięk zdradzi jej obecność.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

Nieraz przez parę dni nie jedliśmy nic ciepłego, bo kuchnia polowa schowana w korycie potoku mogła pracować tylko nocą, aby nie zdradzić miejsca naszego zakwaterowania.

źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008

Heris miała nadzieję, że jej twarz nie zdradziła, że dokładnie tak myślała, i potrząsnęła głową.

źródło: NKJP: Elizabeth Moon, Polowanie, Esensja, 2007-05

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradzę
 zdradzimy
2 os. zdradzisz
 zdradzicie
3 os. zdradzi
 zdradzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłem
+(e)m zdradził
 zdradziłam
+(e)m zdradziła
 zdradziłom
+(e)m zdradziło
 zdradziliśmy
+(e)śmy zdradzili
 zdradziłyśmy
+(e)śmy zdradziły
2 os. zdradziłeś
+(e)ś zdradził
 zdradziłaś
+(e)ś zdradziła
 zdradziłoś
+(e)ś zdradziło
 zdradziliście
+(e)ście zdradzili
 zdradziłyście
+(e)ście zdradziły
3 os. zdradził
 zdradziła
 zdradziło
 zdradzili
 zdradziły

bezosobnik: zdradzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zdradźmy
2 os. zdradź
 zdradźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zdradziłbym
bym zdradził
 zdradziłabym
bym zdradziła
 zdradziłobym
bym zdradziło
 zdradzilibyśmy
byśmy zdradzili
 zdradziłybyśmy
byśmy zdradziły
2 os. zdradziłbyś
byś zdradził
 zdradziłabyś
byś zdradziła
 zdradziłobyś
byś zdradziło
 zdradzilibyście
byście zdradzili
 zdradziłybyście
byście zdradziły
3 os. zdradziłby
by zdradził
 zdradziłaby
by zdradziła
 zdradziłoby
by zdradziło
 zdradziliby
by zdradzili
 zdradziłyby
by zdradziły

bezosobnik: zdradzono by

bezokolicznik: zdradzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zdradziwszy

gerundium: zdradzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdradzony

odpowiednik aspektowy: zdradzać

Składnia

Rz nieżywotny + zdradzić +
CO
Rz nieżywotny + zdradzić +
że ZDANIE
Data ostatniej modyfikacji: 08.07.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN