UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uraz

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

ogsł. *urazъ 'uszkodzenie ciała przez skaleczenie; zranienie', 'obelga, obraza'

Od: przedrostkowego  urazić  (zob.); zob.  razić 

1. uszkodzenie ciała

Definicja

uszkodzenie jakiejś części ciała wskutek miejscowego lub ogólnego działania jakiegoś czynnika zewnętrznego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  obrażenie

Połączenia

  • bolesny, ciężki, drobny, lekki, niegroźny, poważny, powierzchowny, przewlekły, rozległy, śmiertelny, trwały; wielonarządowy, wewnętrzny; fizyczny, mechaniczny; przebyty uraz
  • uraz czaszki, głowy, kolana, kręgosłupa, nogi, ręki
  • kontuzje i urazy, potłuczenia i urazy, schorzenia i urazy, wypadki i urazy
  • efekt, następstwo, podejrzenie, powód, przyczyna, ryzyko, skutek urazu
  • doznać, nabawić się; unikać urazu
  • ulegać; zapobiegać urazowi
  • mieć, odnieść; spowodować; stwierdzić; leczyć, wyleczyć uraz;
  • podejrzenie, wyleczenie urazu
  • coś skutkuje urazem
  • narzekać na uraz czegoś

Cytaty

Dziecko doznało urazu głowy i w stanie bardzo ciężkim zostało przewiezione do szpitala.

źródło: NKJP: (PAP): Giną dzieci, Dziennik Polski, 1998

Do urazów fizycznych dochodziło najczęściej w wyniku pobicia pięściami, pałkami, często nogami od krzeseł, w wyniku kopnięć lub upadku w momencie utraty przytomności.

źródło: NKJP: Koszmary stalinizmu, Dziennik Polski, 1998-04-21

Jestem w dobrej dyspozycji, miałem drobny uraz, ale w tym tygodniu będę już normalnie trenował.

źródło: NKJP: Jerzy Stobiecki: Do trzech razy sztuka, Echo Dnia, 2005-07-26

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uraz
 urazy
D. urazu
 urazów
C. urazowi
 urazom
B. uraz
 urazy
N. urazem
 urazami
Ms. urazie
 urazach
W. urazie
 urazy

Składnia

bez ograniczeń + uraz +
(CZEGO)
bez ograniczeń + uraz +
(JAKI)

2. uprzedzenie

Definicja

uczucie niechęci spowodowane przykrym wydarzeniem z przeszłości, wpływające hamująco na czyjeś obecne zachowanie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  uprzedzenie

Połączenia

  • dawny, zadawniony, zakorzeniony; ciężki, dożywotni, głęboki, ogromny, poważny, silny, trwały; emocjonalny, historyczny, moralny, narodowy, osobisty, polityczny, psychiczny, wojenny; antykatolickie, antypolskie, antysemickie...; wzajemne urazy
  • uraz u dziecka; z dzieciństwa, z młodości, z przeszłości
  • skutek, ślad urazu
  • uraz do facetów, do kościoła, do lekarzy, do ludzi, do mężczyzn
  • doznać, wyzbyć się urazu
  • czuć, mieć, niwelować, wywoływać; pielęgnować (w sercu) uraz;
  • coś pozostawia uraz
  • zapomnieć o urazie

Cytaty

Przyjechał, choć ma uraz do podróży, w samolocie z nerwów dostawał ataku astmy [...].

źródło: NKJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003

Jak już wspomniałem, mam uraz na punkcie szpitalnej atmosfery.

źródło: NKJP: Andrzej Krzywicki: Diabelski młyn, 2005

Nie ciągnie mnie do sportów zimowych. Może to uraz z dzieciństwa. Marzyłam wtedy o łyżwach i kiedy wreszcie je dostałam, szybko uległam wypadkowi na lodowisku.

źródło: NKJP: Irena Gardzielewska: Sonda „Gazety Wrocławskiej”, 1999

Zapomnieliśmy o dawnych urazach i zachowywaliśmy się wobec siebie jak dżentelmeni.

źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz: Bregović jednoczy Jugosławię, 2005

Czy obaj panowie dojdą do porozumienia mimo wzajemnych urazów?

źródło: NKJP: Mateusz Bolechowski: Bułka z mlekiem zamiast zupy, Tygodnik Ciechanowski, 2002-03-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. uraz
 urazy
D. urazu
 urazów
C. urazowi
 urazom
B. uraz
 urazy
N. urazem
 urazami
Ms. urazie
 urazach
W. urazie
 urazy

Składnia

bez ograniczeń + uraz +
(do CZEGO)
bez ograniczeń + uraz +
(na punkcie CZEGO)
Data ostatniej modyfikacji: 13.09.2022
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN