UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

łuna

Chronologizacja

1250, SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. łuna
 łuny
D. łuny
 łun
C. łunie
 łunom
B. łunę
 łuny
N. łuną
 łunami
Ms. łunie
 łunach
W. łuno
 łuny

Pochodzenie

psł. *luna 'światło, blask, odblask'

1. na niebie

Definicja

rozproszone światło widoczne w powietrzu z dużej odległości, gdy jest odpowiednio ciemno, odbijające się od jakiegoś silnego źródła jasności

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  światło

Połączenia

  • czerwona, czerwonawa, krwawa, różowa; olbrzymia, wielka; daleka łuna
  • łuna ognia, płonącego budynku (lasu, miasta...), pożaru, świateł, zachodu, (wschodzącego, zachodzącego) słońca
  • łuna nad miastem, nad Warszawą
  • łuna na horyzoncie, na niebie
  • dym i łuna
  • blask, odblask łuny
  • łuna bije od czegoś, oświetliła coś, płonie gdzieś, stoi gdzieś, świeci gdzieś; gaśnie, zgasła
  • widzieć, zobaczyć łunę

Cytaty

Słońce, które mimo wszystko zdołało przebić chmury, zaszło o wiele za szybko - po prostu skryło się za góry na zachodzie, podpalając je purpurowo-złotą łuną.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997

Potem szedł gdzieś, skrzypiąc podłogą, pewnie do okna, w którym stała już łuna wschodzącego słońca.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987

We wtorek, w dzień Wszystkich Świętych, po zmierzchu nad cmentarzami unosiły się łuny z tysięcy zniczy, z których każdy był symbolem pamięci.

źródło: NKJP: (JS): Zapomniane cmentarze, Życie Podkarpackie, 2005-07-09

W pożarze nikt nie ucierpiał, ale łuna nad miastem widoczna była jeszcze po północy.

źródło: NKJP: (BK): Łuna nad miastem, Dziennik Polski, 2005-04-11

Składnia

bez ograniczeń + łuna +
(CZEGO)

2. na twarzy

Definicja

książk. 
mocne zaczerwienienie skóry spowodowane gorącem, gorączką lub silnymi emocjami

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  zaczerwienienie

Połączenia

  • łuna na twarzy, na policzkach, na szyi

Cytaty

W wielkich dzieżach rosło ciasto, które rozczyniała piekarzowa z córką. A córka Labana umączona, biała, z łuną na policzkach: klienci na nią też patrzyli jak na rumianą, chrupiącą w zębach bułeczkę.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Oboje zapalili łuny na twarzach, jaśniej niż miasto w mroku.

źródło: Henryk Gajewski: Ballada płocka, 1982 (books.google.pl)

[...] nie znoszę rumieńca wypełzającego na policzki, rozlewającego się łuną na szyję i czoło.

źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993
Data ostatniej modyfikacji: 16.12.2022
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN