Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *dъždžь
Wyrazy dżdżyć, dżdżysty, dżdżownica pochodzą od dawnej formy deżdż (dopełniacz dżdżu).
1. opady
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | opad |
Połączenia
- gęsty, gwałtowny, intensywny, obfity, rzęsisty, silny, ulewny, wielki; dokuczliwy, uporczywy; drobny, krótki, lekki, mały, przelotny, słaby; ciepły; chłodny, lodowaty, zimny; jesienny, letni, wiosenny; listopadowy; sobotni, wczorajszy; nocny, popołudniowy, poranny; upragniony, życiodajny; monsunowy, tropikalny; marznący, siąpiący, zacinający deszcz; długotrwałe deszcze
- deszcz z wiatrem; deszcz za oknem; deszcz ze śniegiem
- deszcz na dworze; deszcz o jakiejś intensywności
- deszcz i błoto, deszcz i burza, deszcz i chłód, deszcz i ciemność, deszcz i grad, deszcz i mgła, deszcz i mróz, deszcz i powódź, deszcz i rosa, deszcz i słońce, deszcz i słota, deszcz i śnieg, deszcz i wiatr, deszcz i wicher, deszcz i wichura, deszcz i zimno
- kropelki, krople, opady, potoki, smugi, strugi, strumienie, ślady; dźwięk, muzyka, plusk, szmer, szum; zapach; fala, kurtyna, ściana; brak; pora; bóg deszczu; okres deszczów
- dni bez deszczu; płaszcz od deszczu; jazda w deszczu; woda z deszczu
- ochrona, osłona, schronienie przed deszczem; burza, śnieg, wiatr z deszczem
- powietrze, trawa po deszczu; przerwa w deszczu
- spragniony deszczu
- nabrzmiały deszczem
- ciężki, mokry od deszczu
- deszcz kapie, kropi, leje, lunął, mży, pada, popadał, rozpadał się, siąpi, siecze, spada, zacina; przyszedł, ustał; płynie, spływa, uderza o coś; zalał coś, zmył coś; bębni, dzwoni, szumi; spowodował coś, sprawił coś, zniszczył coś; odstraszył kogoś, pokrzyżował komuś plany, pomieszał komuś szyki, przeszkodził komuś, uniemożliwił coś, utrudnił coś
- bać się, słuchać deszczu
- spowodować, sprowadzić, spuszczać, wywołać, zesłać/zsyłać; lubić, przeczekać, przerwać, widzieć, zapowiadać deszcz
- grozić, straszyć; ociekać; przemoczony, smagany, spłukany, zalany/zalewany, zlany, zmoczony; spływający deszczem
- lśnić od deszczu
- czekać; zanosić się, zbierać się; wystawiony na deszcz; modlić się o deszcz; rozmyty, wypłukany, zalany, zniszczony przez deszcz
- chować się, uciekać, zdążyć; chronić coś, ochronić coś, osłaniać coś, schronić się, zabezpieczyć coś przed deszczem; walczyć, zmagać się; spłynąć z deszczem
- moknąć, stać na deszczu; grać, moknąć, stać w deszczu
Cytaty
|
Kiedy dojechali pod wskazaną kamienicę, deszcz począł już padać wielkimi kroplami. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006 |
|
|
Z pękniętego nieba lały się potoki deszczu. źródło: NKJP: Beata Ostrowicka: Kraina kolorów: księga intryg, 1999 |
|
|
Był cały mokry - miał zlepione deszczem futerko. źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1989 |
|
|
Długotrwałe deszcze sprawiły, że płynąca przez dolinę rzeka Kiszon wystąpiła z brzegów i zamieniła pole bitwy w trzęsawisko. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1996 |
|
|
Po południu po ulewnych deszczach zalane zostały domy w pobliżu zbiorników w Cedzynie i Rejowie. źródło: NKJP: Małgorzata Pawelec: ALARM - woda idzie w górę, Echo Dnia, 2005-03-19 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | deszcz |
deszcze przestarz. dżdże |
|
| D. | deszczu przestarz. dżdżu |
deszczów kwestion. deszczy przestarz. dżdżów |
|
| C. | deszczowi przestarz. dżdżowi |
deszczom przestarz. dżdżom |
|
| B. | deszcz |
deszcze przestarz. dżdże |
|
| N. | deszczem przestarz. dżdżem |
deszczami przestarz. dżdżami |
|
| Ms. | deszczu przestarz. dżdżu |
deszczach przestarz. dżdżach |
|
| W. | deszczu przestarz. dżdżu |
deszcze przestarz. dżdże |
2. duża ilość czegoś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- deszcz bomb, kul, odłamków, pocisków; kamieni, kwiatów, liści; iskier, kropel; gwiazd, komet, meteorów, meteorytów; dolarów, pieniędzy; łask, medali, nagród, pochwał
- deszcz czegoś posypał się, spada
- obsypany deszczem czegoś
Cytaty
|
Najpierw nadlatywały samoloty i zasypywały dolinę deszczem bomb. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Topór z hukiem trafił w środek tarczy. Posypał się deszcz iskier. źródło: NKJP: Ewa Wawoczny: Rycerstwo to nie zabawa – to sposób na życie, Nowiny Raciborskie, 2006-07-26 |
|
|
Kiedy wręczano mi nominację, stwierdziłem z zażenowaniem, że deszczu pieniędzy się nie spodziewałem, ale pensja w wysokości pięciu milionów plus dodatek funkcyjny to trochę za mało [...]. źródło: NKJP: Karol W. Małcużyński: Telewizja za zamkniętymi drzwiami, Gazeta Wyborcza, 1993-08-07 |
|
|
Wśród deszczu nagród w różnych konkursach, najbardziej atrakcyjna była dwuosobowa, dwutygodniowa wycieczka zagraniczna [...]. źródło: NKJP: Pokazy, konkursy, nagrody, Dziennik Polski, 2000-08-21 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | deszcz |
deszcze |
|
| D. | deszczu |
deszczów kwestion. deszczy |
|
| C. | deszczowi |
deszczom |
|
| B. | deszcz |
deszcze |
|
| N. | deszczem |
deszczami |
|
| Ms. | deszczu |
deszczach |
|
| W. | deszczu |
deszcze |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | deszcz | + |
CZEGO
|