UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

lazur

Chronologizacja

1472, SStp

Pochodzenie

śr.-w.-niem. lasur, lazur

Pierwotnie wyraz dotyczył minerału, lazurytu (lapis lazuli), stąd rozprzestrzeniła się najpierw na barwnik do tkanin, potem na kolor w ogóle.

1.a kolor

Definicja

książk. 
kolor lazurowy

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

synonimy:  lazurowość
hiperonimy:  barwa, kolor

Połączenia

  • lazur morza, nieba

Cytaty

Miło jest też poleżeć na plaży... Biały piasek, lazur wody...

źródło: NKJP: Monika Witkowska: Wśród ryżowych pól, Gazeta Wyborcza, 1999-04-24

Powierzchnia wody była gładka jak lustro, zachwycaliśmy się lazurem nieba, gdy nagle dostrzegliśmy gdzieś na horyzoncie kilka chmur.

źródło: NKJP: Majka Lisińska-Kozioł: Anna w krainie pingwinów, Dziennik Polski, 2005-02-18

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + lazur +
(CZEGO)

1.b barwnik

Definicja

książk. 
barwnik, farba lub pigment koloru lazurowego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  barwnik, pigment

Cytaty

To ma być tempera, może dopuścimy olej, i farby: jako podstawowa - biel ołowiowa; następnie żółcienie: aurypigment, szafranowa, neapolitańska; czerwienie: cynober, laka krapowa, czyli alizaryna, minie żelazowe; błękity: ultramaryna, indygo, lazur [...].

źródło: NKJP: Antoni Kapelański: Wielki Koneser, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

Inne uwagi

Zwykle lp

2. farba

Definicja

farba, która nadając kolor, tworzy na pomalowanej nią powierzchni przezroczystą warstwę

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  farba

Cytaty

[...] udoskonalane z biegiem czasu techniki wykańczania powierzchni – od strugania hydraulicznego po wielokrotne nakładanie lazuru przyczyniły się do tego, że pielęgnacja okien może być łatwa, lekka i przyjemna.

źródło: NKJP: Drewno znowu w łaskach, Trybuna Śląska, 2004-08-25

Do renowacji okien drewnianych używa się najczęściej przeznaczonych do drewna, chroniących przed promieniowaniem UV, a także szkodnikami, grzybami i wilgocią emalii i lazurów.

źródło: NKJP: Wokół domu, Gazeta Poznańska, 2004-05-27

[...] okiennice wykańcza się bezbarwnymi lakierami lub kolorowymi lazurami, pozwalającymi na oglądanie rysunku drewna.

źródło: NKJP: Zdobią i chronią: Dziennik Zachodni, 2006-02-16

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

3. minerał

Definicja

połyskliwy kamień półszlachetny o niebieskiej barwie, używany w jubilerstwie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia minerały i pierwiastki

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

Relacje znaczeniowe

synonimy:  lapis-lazuli, lazuryt
hiperonimy:  kamień

Cytaty

[...] był to pies zaczarowany. Jego sierść mieniła się wszystkimi kolorami tęczy ( „jeden bok miał czerwony jak szkarłat, drugi żółty jak szafran, brzuch niebieski jak kamień lazuru, grzbiet różowy”, itd.) [...].

źródło: NKJP: Jarosław Krawczyk: Kolczyki Izoldy, Gazeta Wyborcza, 1994-05-06

Nefryty znalezione przez studentów w górach [...] w Rosji mają intensywną ciemnozieloną barwę. Sensacją były też przywiezione przez geologów lazury; 35-kilogramową bryłę można było oglądać pociętą już na plastry.

źródło: NKJP: Ciężka pasja, Dziennik Polski, 2000-11-06

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

4. ser

Definicja

ser produkowany z mleka krowiego, poprzetykany niebieskawą pleśnią

Noty o użyciu

Wyraz zarejestrowany jako znak towarowy zastrzeżony na rzecz spółki Lazur.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ser

Cytaty

Szparag potrafi się świetnie przytulić do różnych smaków. Świetnie komponuje się z ostrymi serami np. ementalerem, rokpolem, lazurem.

źródło: NKJP: Elżbieta Podolska, Zygmunt Chabowski: Peryskop domowy, Gazeta Poznańska, 2002-06-08

Ser gorgonzola można zastąpić tańszym, na przykład rokpolem lub lazurem.

źródło: NKJP: Kulinarne rarytasy, Polska Głos Wielkopolski, 2007-09-01

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

Inne uwagi

Zwykle lp

5. niebo

Definicja

książk. 
niebo w jasnoniebieskim, intensywnym kolorze, charakterystyczne dla słonecznej pogody

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  niebo

Cytaty

[...] stopy nie nadążają za głową, nad którą lazur roztacza swą odległą kopułę.

źródło: NKJP: Marek Bieńczyk: Przezroczystość, 2007

Bodaj większość [...] pułków powstała pod lazurem Italii.

źródło: Jan Brzoza: Polski rok 1919, 1998 (books.google.pl)

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lazur
lazury
D. lazuru
lazurów
C. lazurowi
lazurom
B. lazur
lazury
N. lazurem
lazurami
Ms. lazurze
lazurach
W. lazurze
lazury

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 07.12.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj