Chronologizacja
Pochodzenie
internac.
ang. ideal
fr. idéal
niem. Ideal
z p.-łac. ideālis 'idealny'
1. ideał kobiecości
Definicja
Wymowa
[ide-ał]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
Połączenia
- ideał kobiety, mężczyzny; matki, nauczyciela, rycerza; obywatela; narodu, społeczeństwa; państwa; dobra, prawdy; kobiecości, piękna, równości, świętości, urody
- uosobienie ideału
- bliski ideału
- osiągnąć ideał
- zbliżyć się do ideału
- uchodzić za ideał czegoś
Cytaty
|
W końcu XIX w., wraz ze zmianą ideału kobiecości, spacery i ruch na świeżym powietrzu zaczęły należeć do dobrego tonu. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia powszechna. Wiek XIX, 2008 |
|
|
Był to czas formowania się nowożytnych narodów Europy. Ideał człowieka został utożsamiony z ideałem obywatela. źródło: NKJP: Ryszard Przybylski: Uśmiech Demokryta, 2009 |
|
|
Nie jest to ideał romantycznego kochanka, ale tyle już lat są ze sobą, choć nie pod jednym stale przebywają dachem, tyle starań jej okazuje... źródło: NKJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ideał |
ideały |
|
| D. | ideału |
ideałów |
|
| C. | ideałowi |
ideałom |
|
| B. | ideał |
ideały |
|
| N. | ideałem |
ideałami |
|
| Ms. | ideale |
ideałach |
|
| W. | ideale |
ideały |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | ideał | + |
KOGO/CZEGO
|
2. szczytne ideały
Definicja
Wymowa
[ide-ał]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
Połączenia
- ideał etyczny, ewangeliczny, moralny, wychowawczy; szczytne, szlachetne; wielkie, wysokie, najwyższe; młodzieńcze; chrześcijańskie, demokratyczne, humanistyczne, oświeceniowe, pozytywistyczne, rewolucyjne, socjalistyczne, solidarnościowe; abstrakcyjne; fałszywe ideały; ideały harcerskie, mieszczańskie; olimpijskie
- ideały humanizmu, romantyzmu
- zdrada; zaprzeczenie ideałów
- wierność ideałom
- oddany ideałom
- ideały przyświecają komuś/czemuś
- bronić ideałów
- służyć ideałom
- mieć, propagować, wyznawać; realizować; podzielać; zachować; zdradzić ideały
- poświęcać się dla ideałów
Cytaty
|
W młodości Dostojewski wierzył w ludzkość, rozrzewniał się wysokimi ideałami, został furierystą i oczekiwał rychłego powszechnego szczęścia. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Urlo, 1994 |
|
|
Stoicy głosili braterstwo tylko jako ideał. Chrześcijaństwo po raz pierwszy wniosło realną siłę w ideę uniwersalnego braterstwa, zakładającą równość istot ludzkich. źródło: NKJP: Leszek Kołakowski: Bergson, 1997 |
|
|
Socjalistyczne ideały sprawiedliwości, świeckiego szkolnictwa, równego prawa wszystkich do nauki [miały] działać na wyobraźnię młodych ludzi. A powiązane z ideałami niepodległości i walki o wolność stawały się jeszcze bardziej kuszące. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Kisielewscy: Jan August, Zygmunt, Stefan, Wacek, 2006 |
|
|
Oskarżył w nim prezydenta o zdradę ideałów i celów rewolucji, której kiedyś przewodził. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Nocni wędrowcy, 2009 |
|
|
Znany z lewicowych poglądów hollywoodzki gwiazdor Sean Penn gra wrażliwego, nieprzystosowanego do życia sprzedawcę, który niczym Don Kichot stara się bronić ideałów w świecie zdominowanym przez cynizm i pieniądz. źródło: NKJP: Janusz Wróblewski: Zabić prezydenta, Polityka, 2005-05-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ideał |
ideały |
|
| D. | ideału |
ideałów |
|
| C. | ideałowi |
ideałom |
|
| B. | ideał |
ideały |
|
| N. | ideałem |
ideałami |
|
| Ms. | ideale |
ideałach |
|
| W. | ideale |
ideały |
Inne uwagi
Zwykle lm
3. osoba doskonała
Definicja
Wymowa
[ide-ał]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- niedościgły; chodzący ideał
Cytaty
|
Pięknych kobiet było wiele i może nie napotkałbym zasadniczych trudności w spełnieniu moich żądań, gdyby nie to, że wcześnie ukazał mi się ideał, który wykluczył wszystkie stopnie pośrednie. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1995 |
|
|
- Ale najważniejsze, że to świetna sekretarka. Nigdy jej się nie zdarzyło zapomnieć o jakimś terminie, załatwia wszystko bez pytania o szczegóły, jednym słowem, ideał. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S.A., 1997 |
|
|
Nikt nie jest ideałem, także Karol, ale ja takiego męża sobie wybrałam i jeśli miałabym wybierać drugi raz, wybrałabym tak samo. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998 |
|
|
Jeździ i jeździ, i znaleźć nie może. Ten drapacz chmur za duży, tamten [...] za mały. Zbyt nowoczesny, to znów banalny. Za dzielnicą, za siódmą przecznicą, znajduje w końcu ideał – ani fikuśny, ani surowy, z tradycją i wyraźną aurą. źródło: NKJP: M. Fitzner: Tytus, Romek i A’Tomek: Tytus 2009, Esensja, 2009-08-21 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ideał |
ideałowie |
ndepr |
| ideały |
depr | ||
| D. | ideała |
ideałów |
|
| C. | ideałowi |
ideałom |
|
| B. | ideała |
ideałów |
|
| N. | ideałem |
ideałami |
|
| Ms. | ideale |
ideałach |
|
| W. | ideale |
ideałowie |
ndepr |
| ideały |
depr |