Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *perdъ 'przed, przy'
1. przed domem, przed biurkiem
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant przede.
Warianty
- przede
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | za |
Cytaty
|
Tłumy zbierały się przed więzieniem śpiewając hymny i pieśni. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Wojna futbolowa, 2005 |
|
|
Ale cóż, gdy zobaczył przed sobą twarze członków komisji, zdołał wydobyć z siebie ledwo parę nieartykułowanych dźwięków. źródło: NKJP: Jasiu, śmielej!, Dziennik Polski, 1998-11-27 |
|
|
Nie zdążył zbiec przed nadciągającą zwycięską Armią Czerwoną, powiesili go przed domem na przydrożnej kaplicy. źródło: NKJP: Anna Bikont: Reportaż, Gazeta Wyborcza, 1993-07-02 |
|
|
Tymczasem tuż przed Warszawą nie miały już ani swoich bagaży, ani dokumentów. źródło: NKJP: Kuba Roszkowski: Złodzieje w pociągu, Głos Koszaliński, 2002 |
|
|
Anna szła przede mną, jedną ręką podtrzymując swoją białą suknię, żeby nie uszargać jej dołem po trawie lub nie zaczepić o jakąś spadłą gałązkę, drugą wspierała się w mojej dłoni, który szedłem tuż za nią. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KIM / CZYM w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego Cz. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
2. przed dom, przed biurko
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant przede.
Warianty
- przede
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Cytaty
|
Wyglądało mi to na bajkę, więc kiedy wreszcie któregoś dnia hotelowy termometr pokazał minus 42 stopnie, jak wariat wybiegłem w kapciach przed dom. źródło: NKJP: Jacek Hugo-Bader: Rosja 2, Gazeta Wyborcza, 1998-03-13 |
|
|
Kiedy wchodzą na maleńki placyk wewnątrz tego pałacu, jedna z zakonnic lub sekretarze papieża zapraszają ich do windy, którą dojeżdżają wprost przed wejście do kaplicy. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997 |
|
|
Warto zapuścić się w wąskie uliczki Radkersburga, które prędzej czy później doprowadzą nas na rynek, przed kościół parafialny czy na brzeg Mury. źródło: NKJP: Kocie łby, winnice i gorące źródła, Dziennik Polski, 2008-11-04 |
|
|
Idź, mój synu, do szewca, prosto, hen - wyciągnęła przed siebie kościstą rękę. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006 |
|
|
Jakiś zdezorientowany kierowca próbował wpakować się przede mnie. źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KOGO / CO w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
3. przed południem
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja występuje wariant przede. W połączeniu z rzeczownikiem dzień może wystąpić wariant przede, jednak jest to użycie nacechowane stylistycznie.
Warianty
- przede
Kategoria znaczeniowa
wykładnik następstwa czasowego
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | po |
Cytaty
|
Sobotnia prezentacja odbyła się przed południem w zakliczyńskim ratuszu m.in. w obecności władz gminnych i starosty tarnowskiego. źródło: NKJP: Akademia Krzysztofa Pendereckiego, Dziennik Polski, 2002-10-21 |
|
|
Lubię samotne poniedziałkowe przedpołudnia przed pracą. źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Białe zeszyty, 2005 |
|
|
W tym przypadku musimy pominąć to, że kwiaty kwitną na długo przed wiosną i że wiosna liczy sporo tygodni, cała rzecz jest zaś dość nieokreślona, a jako wróżba przyszłości - raczej jałowa. źródło: NKJP: Lech Emfazy Stefański: Ars magica czyli Sztuka psychotroniki, 2008 |
|
|
Ale większość moich konkurentów weszła na polski rynek przede mną. źródło: NKJP: Paweł Kwaśniewski: Klementynka od świętego Mikołaja, Gazeta Wyborcza, 1995-12-22 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KIM / CZYM |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w pozycji prawostronnej: Rz. będący nazwą miar czasu
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
|||
4. przed trzema laty
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z przyimkiem przed w znaczeniu 4 rzeczownik rok w liczby mnogiej przybiera formę laty, rzadziej latami.
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji w czasie
Cytaty
|
Nagano szybko nowocześnieje - przed miesiącem sklepikarze zaakceptowali karty kredytowe. źródło: NKJP: Ewaryst Świtek: Igrzyska, Gazeta Wyborcza, 1998-01-30 |
|
|
Małgorzata umówiła się z nią przed trzema dniami. źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1977 |
|
|
Jeszcze przed sekundą był pewien, że ta historia musi mieć swój dalszy ciąg. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Uwikłanie, 2007 |
|
|
Gdy przed pięcioma laty sanocki drukarz [...] wydawał J. Sz. trzy zbiorki wierszy, ich autor myślał o pięcioksięgu: miał jeszcze dwa w zanadrzu. źródło: NKJP: Prowincji piękniejsza twarz, Dziennik Polski, 2000-08-01 |
|
|
Niestety, miejsce gdzie przed chwilą myszkowała na czworakach Oliwka, było puste. źródło: NKJP: Dorota Abramowicz: Guzik czasu, 2006 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KIM / CZYM w Zd. z Cz. cz. przesz. w pozycji prawostronnej: F.Rz. oznaczająca miarę czasu |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
5. zeznawać przed komisją
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja występuje wariant przede.
Warianty
- przede
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | przed obliczem |
Cytaty
|
A przed sądem w 1949 roku oświadczył, że nie żałuje niczego i że gdyby trzeba było zacząć na nowo w tych samych warunkach, to postąpiłby dokładnie tak samo, że wybrałby znowu to, co uznał za mniejsze zło w imię interesu państwa. źródło: NKJP: Leopold Unger: W imię świętej racji, Gazeta Wyborcza, 1993-07-23 |
|
|
Wspaniale byłoby mieć zapis magnetyczny przemówień Cycerona, Jezusa, Buddy czy Abrahama Lincolna, a z naszych Pawła Włodkowica przed soborem, ks. Skargi przed królem, Tadeusza Kościuszki składającego przysięgę narodowi, królów Jana Kazimierza i Stasia - najlepiej audio i wideo. źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: Słuchaj, kto może!, Polityka, 2006-10-14 |
|
|
W takim to nastroju stanąłem znowu przed kapitanem Baniakiem. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997 |
|
|
Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie [...]. źródło: NKJP: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, 1997 |
|
|
Pan już się przyznał przede mną - krzyczał Mühlhaus, lecz jego głos wtórował arii Tannhäusera Dir töne Lob. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: F.Rz. nazywająca osobę lub grupę ludzi w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego tylko w pozycji dookreślającej lokalizację Rz. wypełniającego miejsce gdzie tego Cz. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
6. przyprowadzić przed komisję
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja występuje wariant przede.
Warianty
- przede
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | przed oblicze |
Cytaty
|
Jak wróciłem obity przed sąd, moi świadkowie już do końca nie odezwali się ani razu. źródło: NKJP: Jacek Hugo-Bader: Rosja 3, Gazeta Wyborcza, 1998-03-20 |
|
|
Klub [...] zapowiedział złożenie podczas Konwentu Seniorów wniosku o pilne wezwanie przed Sejm ministra skarbu. źródło: NKJP: Stocznie upadną?, Dziennik Polski, 2008-07-10 |
|
|
Mimo oporu ze strony Ichigo, Rukia wpada w ich ręce i zostaje doprowadzona przed władze Soul Society, które wydają nań wyrok niewspółmiernie wysoki do wartości przewinienia - karę śmierci. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Przyprowadzili przede mnie człowieka z mojej wioski Ta-Sing-Chwang, gdzie byłem proboszczem, i zabronili mu mówić. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| przed _ KOGO / CO w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego w pozycji prawostronnej: F.Rz. nazywająca osobę lub grupę ludzi |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |