Chronologizacja
1450, Bańk
Pochodzenie
psł. *jьstota 'pewność, prawdziwość, rzeczywistość'
1. żywe stworzenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt
Połączenia
- ludzka, zwierzęca; żywa; skrzydlata; bezbronna; młoda, piękna istota; istota niższa, wyższa
- cierpienie, egzystencja, życie istoty
Cytaty
|
Kot to nie maskotka, ale żywa i wrażliwa istota, której potrzeby emocjonalne powinniśmy respektować. źródło: NKJP: Anna Wilczek: Stereotypy część VII, Kot , 2006-08 |
|
|
Dla wielu przestałem być ludzką istotą. Stałem się problemem, kłopotem, „sprawą”. źródło: NKJP: (mak): Tysiąc dni w balonie, Gazeta Wyborcza, 1992-02-08 |
|
|
Większość skrzydlatych istot dorasta do naszego bociana lub go przerasta. źródło: NKJP: Olgierd Budrewicz: Piekło w kolorach, 1997 |
|
|
Grzegorz tak opisuje jedną z kilku wizyt tajemniczych istot : - Przez zamknięte okno wpłynęła kilkucentymetrowa czerwona kula. Potem zniknęła i jakby znikąd pojawiły się dwie istoty o ogromnych, gruszkowatych głowach i pałających, wielkich, czarnych oczach. źródło: NKJP: Grażyna Zdrojewska: Oko w oko z „szarakami”, Express Ilustrowany, 2003-11-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | istota |
istoty |
|
| D. | istoty |
istot |
|
| C. | istocie |
istotom |
|
| B. | istotę |
istoty |
|
| N. | istotą |
istotami |
|
| Ms. | istocie |
istotach |
|
| W. | istoto |
istoty |
2. twór nierzeczywisty
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Połączenia
- anielska, bajkowa, boska, duchowa nadprzyrodzona, pozaziemska istota
- stworzyć, tworzyć istotę
Cytaty
|
Nagrodą dla laureatów są złote, srebrne i brązowe smoki - najfantastyczniejsze istoty ze świata baśni oraz zielony smok - nagroda publiczności. źródło: NKJP: (mst): Baśnie i legendy, Gazeta Krakowska, 2004-04-28 |
|
|
Drzewa, kamienie, wzgórza czy źródła posiadały - jak sądzili - rodzaj duszy bądź znajdowały się pod opieką jakiejś istoty duchowej. źródło: NKJP: Leszek Matela: Kod druidów i sekrety celtów, 2006 |
|
|
Człowiek pojawił się i istnieje na tym świecie albo jako owoc realizacji zamysłu jakiejś wszechmocnej istoty boskiej, albo przez przypadek. źródło: NKJP: Władysław Kunicki-Goldfinger: Nauka, Gazeta Wyborcza, 1994-01-07 |
|
|
Stało się oczywiste, że są to ludzie „nie z tego świata”, jakieś istoty tylko podobne do ludzi, ale różne wbrew doskonałym pozorom podobieństwa, identyczności. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Serpente w raju, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | istota |
istoty |
|
| D. | istoty |
istot |
|
| C. | istocie |
istotom |
|
| B. | istotę |
istoty |
|
| N. | istotą |
istotami |
|
| Ms. | istocie |
istotach |
|
| W. | istoto |
istoty |
3. podstawowy element
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ekstrakt, esencja, rdzeń, sól, substancja |
Połączenia
- istota choroby, procesu, problemu, sporu, sprawy; chrześcijaństwa, demokracji, polityki, rzeczywistości, systemu
- pojąć, poznać, zrozumieć; stanowić; tłumaczyć, wyjaśniać istotę
- wnikać w istotę
Cytaty
|
- Istotą muzyki były dla niego: melodia, rytm i harmonia. źródło: NKJP: Dorota Szwarcman: Szpilman jako szpilman, Polityka, 2002-08-31 |
|
|
Kiedy dwóch kierowców kłóci się, który z nich spowodował wypadek samochodowy, istotą sporu są różniące się oceny tego samego wydarzenia. źródło: NKJP: Robert Rządca, Paweł Wujec: Mikroszkółka negocjacji (29), Gazeta Wyborcza, 1996-04-26 |
|
|
Cmentarze wypełnione żywymi, depczącymi po umarłych, to istota tego święta, którego nie mogę przyjąć za swoje. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006 |
|
|
Historia medycyny zna może i więcej takich sytuacji, kiedy po omacku niejako znaleziono lek, nim zgłębiono istotę choroby, ale właśnie w badaniach nad malarią prawda musiała długo czekać, nim została objawiona. źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | istota |
istoty |
|
| D. | istoty |
istot |
|
| C. | istocie |
istotom |
|
| B. | istotę |
istoty |
|
| N. | istotą |
istotami |
|
| Ms. | istocie |
istotach |
|
| W. | istoto |
istoty |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | istota | + |
CZEGO
|
4. osobowość
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA
Połączenia
- cała, swoja istota
Cytaty
|
Spoza zamkniętych drzwi pokoiku na górce wyraźnie dolatywały nerwowe sygnały krótkofalówki, drobne jak jęk rzeczy rozpaczającej całą swą martwą istotą. źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie — rocznik 20, 1977 |
|
|
Wizja była tak plastyczna i sugestywna, że całą mą istotą przeniosłem się na chwilę w czasy starożytne. źródło: NKJP: Marian Brandys: Śladami Stasia i Nel, 1974 |
|
|
Jego umysł osuwa się w otchłań, głowa, myśli, cała istota pogrążają się w pustce, a on wnika coraz głębiej i głębiej, i głębiej… źródło: NKJP: Neil Gaiman, Amerykańscy bogowie, Esensja, 2008-02 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | istota |
||
| D. | istoty |
||
| C. | istocie |
||
| B. | istotę |
||
| N. | istotą |
||
| Ms. | istocie |
||
| W. | istoto |
Inne uwagi
Zwykle lp