Chronologizacja
1. na niebie
Definicja
Pochodzenie
psł. *obolkъ < *obvolkъ 'to, co powleka, pokrywa (niebo); chmura, obłok'
Forma prasłowiańska jest jest rzeczownikiem odczasownikowym od prasłowiańskiego przedrostkowego *obvelkti 'oblec' z właściwą starszym rzeczownikom wymianą samogłoski rdzennej *e > *o; zob. oblec (ubrać)
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | chmura |
Połączenia
- biały, ciemny, śnieżnobiały; lekki obłok; pierzaste, puszyste, skłębione; jasne, letnie obłoki
- obłoki na niebie
- barwa, warstwa obłoków
- obłoki płyną
- wynurzać się z obłoków
- lekki jak obłok
Cytaty
|
Biały obłok zasłonił słońce. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990 |
|
|
Zdumionymi oczami wodził po cienistym brzegu, po obłokach sunących nad grzbietem dalekiego wzgórza [...]. źródło: NKJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1996 |
|
|
[...] leżałam sobie na łące w pobliżu Wodogrzmotów Mickiewicza, trawa szumiała, koniki polne grały, obłoki płynęły po błękitnym niebie [...]. źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996 |
|
|
[...] promienie słonecznie nie zdołały przedrzeć się przez szarą, ciężką opończę i tylko gdzieniegdzie rozjaśniały cieńszą warstwę skłębionych obłoków. źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | obłok |
obłoki |
|
| D. | obłoku |
obłoków |
|
| C. | obłokowi |
obłokom |
|
| B. | obłok |
obłoki |
|
| N. | obłokiem |
obłokami |
|
| Ms. | obłoku |
obłokach |
|
| W. | obłoku |
obłoki |
2. skupisko czegoś
Definicja
Pochodzenie
psł. *obolkъ < *obvolkъ 'to, co powleka, pokrywa (niebo); chmura, obłok'
Forma prasłowiańska jest jest rzeczownikiem odczasownikowym od prasłowiańskiego przedrostkowego *obvelkti 'oblec' z właściwą starszym rzeczownikom wymianą samogłoski rdzennej *e > *o; zob. oblec (ubrać)
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Połączenia
- biały, czarny, szary; gęsty, potężny; wonny; radioaktywny obłok
- obłok dymu, kadzideł, kurzawy, kurzu, mgły, pary, spalin
- obłok unosi się
- wypuszczać, wzbijać obłok
- otoczony obłokiem
- wyłaniać się, wynurzać się z obłoków
- znikać w obłokach
Cytaty
|
[...] wojskowy „łazik” minął mnie z brzękiem i znikł za zakrętem poniżej, wzbijając obłok białego pyłu. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański, Polska jesień, 1995 |
|
|
[...] mężczyzna patrzył chwilę na dygocący traktor (z blaszanej rury strzelały w górę obłoki spalin). źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1989 |
|
|
Panna nie była jeszcze gotowa. W oczekiwaniu na nią odbyliśmy prawdziwie męską rozmowę w obłokach tytoniowego dymu, ze szklankami w ręce. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1960-1965, 1997 |
|
|
Widziałem, jak z burego obłoku wyłania się czołg [...]. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | obłok |
obłoki |
|
| D. | obłoku |
obłoków |
|
| C. | obłokowi |
obłokom |
|
| B. | obłok |
obłoki |
|
| N. | obłokiem |
obłokami |
|
| Ms. | obłoku |
obłokach |
|
| W. | obłoku |
obłoki |
Składnia
|
+ | obłok | + |
CZEGO
|
3. w kosmosie
Definicja
Pochodzenie
Kalka ang. cloud
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat gwiazdy i planety
Połączenia
- olbrzymi; gazowy, sferyczny obłok; obłoki międzygwiezdne
- obłok gazu, materii
Cytaty
|
Słońce wraz z towarzyszącymi mu planetami znajduje się wewnątrz obłoku materii międzygwiazdowej - złożonej w 90 proc. z atomów wodoru, 9 proc. helu i 1 proc. innych pierwiastków. źródło: NKJP: (PAP): Wyjdziemy z obłoku, Dziennik Polski, 2000-08-01 |
|
|
Mgławica planetarna NGC 6751 jest obłokiem gazu wyrzuconego tysiące lat temu z gorącej gwiazdy widocznej w środku. źródło: NKJP: Andrzej Gorzym: Gdzie wzrok nie sięga, Polityka, 2002-03-30 |
|
|
Oort wyobraził sobie, że źródłem wszystkich komet jest rozległy, sferyczny obłok złożony z niewielkich brył - potencjalnych jąder komet. źródło: NKJP: Jarosław Włodarczyk: Wędrówki niebieskie czyli Wszechświat nie tylko dla poetów, 1999 |
|
|
Węgiel w [...] międzygwiezdnych obłokach występuje w postaci najprostszych cząsteczek - tlenku i dwutlenku węgla, metanu. źródło: NKJP: Piotr Cieśliński: Czyżby światło gwiazd starczyło, by w mroźnej przestrzeni kosmicznej powstały związki organiczne?, Gazeta Wyborcza, 1999-02-23 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | obłok |
obłoki |
|
| D. | obłoku |
obłoków |
|
| C. | obłokowi |
obłokom |
|
| B. | obłok |
obłoki |
|
| N. | obłokiem |
obłokami |
|
| Ms. | obłoku |
obłokach |
|
| W. | obłoku |
obłoki |