UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gar

Chronologizacja

1900, SJPWar

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. gar
 gary
D. gara
 garów
C. garowi
 garom
B. gar
 gary
N. garem
 garami
Ms. garze
 garach
W. garze
 gary

Pochodzenie

Od: l. mn.  gary , a to od  garki  zamiast  garnki  (zob.  garnek ).

1.a duży garnek

Definicja

duży garnek - okrągłe naczynie z wysokimi ściankami i z uchami

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  naczynie

Połączenia

  • aluminiowy, kamionkowy, żeliwny; ogromny, litrowy, wielki; ciężki; pełny, pusty; przypalony gar
  • jeden gar
  • gar i patelnia
  • dno gara
  • myć, pozmywać, szorować, umyć, zmywać gary
  • gotować w garze

Cytaty

Do wielkiego gara wrzuca makaron lub kaszę mannę, warzywa, odpadki z ryb albo podroby.

źródło: NKJP: Izabela Jarosz: Prawo kota, Trybuna Śląska, 2001-08-16

Na gazowej kuchni Krzysztof stawia 30-litrowy gar z przykrywką.

źródło: NKJP: Jarosław Armatys: Piwko z szafki, Polityka, 2007-04-07

Dziewczynki gotowały obiad w żeliwnym garze na piecu, prały w balii za pomocą tary, prasowały żelazkiem „na duszę i węgiel”, pracowały przy kołowrotku, nakrywały do stołu i haftowały.

źródło: NKJP: Iwona Szopińska: Dzień Babci i Dziadka, Nakielski Czas, 2005-01-26

Ciemna studnia zamknięta była z czterech stron ścianami kamienicy, w której frontowej części znajdowała się brama. Przez tę bramę co parę dni wjeżdżał wozem mężczyzna po resztki z baru. Wynosił je w wielkich garach i wlewał do beczki na wozie.

źródło: NKJP: Hanna Samson: Pułapka na motyla, 2000

1.b zawartość

Definicja

duży garnek - zawartość

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

synonimy:  garnek

Połączenia

  • cały gar
  • gar jedzenia, wody, ziemniaków

Cytaty

Rubik grzał zupę [...]. Babcia nagotowała jej cały gar.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005

Kucharka Józefina Merta z Głubczyc zostawia mu co wieczór gar kawy i pięć kromek chleba.

źródło: NKJP: Małgorzata Szejnert: Czarny ogród, 2007

[...] w domu gotowało się gary jedzenia na tę uroczystość [...].

źródło: NKJP: Martyna Bunda: Nadobowiązkowi, Polityka, 2008-12-20

Niektórzy koninianie ciepłe prysznice, bez potrzeby podgrzewania garów wody, wzięli po przerwie już wczoraj.

źródło: NKJP: JS: Konin, Gazeta Poznańska, 2002-08-04

Składnia

bez ograniczeń + gar +
CZEGO

2. ekspresywnie

Definicja

ekspresywnie o garnku - okrągłym naczyniu z wysokimi ściankami i z uchami

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  naczynie

Połączenia

  • brudny gar; kuchenne gary
  • sterta garów
  • myć, pozmywać, szorować, umyć, zmywać gary
  • włożyć, wrzucać, wsadzać coś do garów; oderwać się od garów
  • stać przy garach

Cytaty

Z jednego brudnego gara przypaloną owsiankę z nim jadłam.

źródło: NKJP: Internet

Niewątpliwie ma dużo szczęścia, bo jeszcze niedawno szorowała gary we francuskiej restauracji.

źródło: NKJP: Spragnione, CKM, 2000

Wiem, że oni też mnie kochają, chociaż zostawili cały zlew brudnych garów do szorowania.

źródło: NKJP: Ewa H. Kowalewska: Być kobietą ale jaką?, 2006

3. w hucie

Definicja

hutn. 
dolna część pieca hutniczego, w której gromadzi się roztopiona surówka

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Przemysł materiały używane w przemyśle

Cytaty

W odlewni było przyjemnie, o ile może być przyjemnie w jakiejkolwiek odlewni czy w którymkolwiek z oddziałów jakiejkolwiek huty w jakimkolwiek kraju na świecie. Średnia temperatura wynosiła tam około czterdziestu stopni Celsjusza, przy garze było tych stopni pięćdziesiąt z hakiem.

źródło: NKJP: Mariusz Grzebalski: Człowiek, który biegnie przez las, 2006

Modernizacja wielkiego pieca nr 5 będzie obejmowała wymianę garów [...], montaż 1700 ton nowych chłodnic i 24 nowych zestawów dyszowych.

źródło: NKJP: Marzena Rogozik: Rozpoczął się remont wielkiego pieca i montaż ekologicznych instalacji. Huta przestanie truć?, Gazeta Krakowska, 20-04-2016 (gazetakrakowska.pl)

Frazeologizmy

ktoś daje po garach
ktoś dał po garach
ktoś siedzi w garach
pobite gary
Data ostatniej modyfikacji: 05.02.2019
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN