UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dawny

Chronologizacja

1449, SStp

Pochodzenie

psł. *davьnъ

1. czas

Definicja

odległy od momentu, w którym lub o którym mówimy

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

	antonimy:	niedawny
	sprzeczne:	współczesny

Połączenia

dawne dni, czasy, wieki; dawne dobre czasy
dawny i nowy, dawny i dzisiejszy, dawny i współczesny, dawny i obecny
za dawnych czasów, za dawnych lat

Cytaty

Wkrótce znalazłem się na wąskim chodniczku ulicy, którą zdobią kute gazowe latarnie, pamiętające Bolesława Prusa albo jeszcze dawniejsze czasy.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1980

Od najdawniejszych czasów przypisuje się różnym liczbom szczególne znaczenie, często znaczenie magiczne.

źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Miejsce dla kpiarza : satyry i humoreski, 1966

W tamtych dawnych czasach był w naszych wioskach zwyczaj, że w wigilię imienin kapela wędrowała od jednego solenizanta do drugiego, by każdemu huknąć pod oknami „Sto lat” i trącić się kieliszkiem [...].

źródło: NKJP: Marian Pilot: Na odchodnym, 2002

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

2. obyczaj

Definicja

istniejący w przeszłości, zwykle odległej, lub pochodzący z przeszłości

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	starożytny, stary I
	sprzeczne:	obecny

Połączenia

dawny świat; obyczaj; dawna Polska; Galicja; stolica; muzyka; postać czegoś; świetność; przyjaźń; dawne życie
dawny i dzisiejszy, dawny i nowy, dawny i współczesny, dawny i obecny

Cytaty

	Dawny świat umarł wraz z ludźmi, którzy weń wierzyli. źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1996
	Zastanawiałam się nawet, czy nie wprowadzić tu jakichś zajęć rozwojowych. Czytania literatury, słuchania dawnej muzyki [...]. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Balzakiana, 2008
	Boże, jak ja zachłannie czytałam dawne listy męża. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	Pracuje najciężej z nas wszystkich, odtwarzając każdy szczegół, przywracając do dawnej świetności każdą rzeźbę, gzyms czy arkadę. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004
	Z ich czasów pochodzi najdawniejszy z zachowanych budynków - cerkiew św. Mikołaja. źródło: NKJP: Wojciech Śmieja: Mołdawia. Przewodnik Turystyczny, 2007

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

3. adres

Definicja

taki, jak poprzednio

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność

Relacje znaczeniowe

sprzeczne:

nowy

Połączenia

dawny adres, dawne miejsce
dawny i nowy, dawny i obecny

Cytaty

Zamykam wieczko. Odkładam skrzynkę na dawne miejsce, zasłaniam wiklinowymi koszami. Może kiedyś odnajdzie ją w tym miejscu Paweł.

źródło: NKJP: Hanna Kowalewska: Tego lata, w Zawrociu, 1998

Mames nie jest nigdzie zameldowany, wszelkie papiery przychodzą na jego dawny adres. - Mandatów już sześć się nazbierało. Nie wiem, kto to będzie płacił - martwi się żona.

źródło: NKJP: Monika Mikołajczuk, Między Kantem a Wolterem, Polityka, 2001-07-14

[...] uważam, że jest jakby dwóch Żarynów: dawniejszy, który uprawiał historię nazbyt apologetyczną, i dzisiejszy, który uprawia historię krytyczną, jaką cenię.

źródło: NKJP: Roman Graczyk: Inaczej o Kurtyce, Polityka, 2007-03-31

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

4. przyjaciel

Definicja

będący kimś lub czymś od długiego czasu do chwili obecnej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

synonimy:

stary I

Połączenia

dawny znajomy; klient; kolega, kumpel, przyjaciel; dawna znajoma; koleżanka, przyjaciółka

Cytaty

Nawiązała telefoniczny romans z Jurkiem z Warszawy, swoim dawnym kolegą ze studiów.

źródło: NKJP: Monika Rakusa: Żona Adama, 2010

Piotrek przyjeżdżał, odwiedzał swoich dawnych przyjaciół z dzieciństwa i uciekał do miasta.

źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007

Skrupulatnie zachowywałem wszelkie środki ostrożności poczuwając się do tego obowiązku i jako najdawniejszy wyspy mieszkaniec, i jako prawy człowiek, któremu szczerze zaufały istoty przez los tak smagane.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Wyspa Robinsona, 2009

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

5. dyrektor

Definicja

taki, który był kimś lub czymś w przeszłości, a teraz już tym nie jest

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	były
	sprzeczne:	aktualny, obecny

Połączenia

dawny dyrektor, oficer, żołnierz, jeniec; właściciel, wspólnik, współpracownik; dom czyjś, pokój czyjś, ogród; dawna kochanka; dawne mieszkanie czyjeś

Cytaty

Nowy reżym właśnie zwracał dawnym właścicielom krakowskie kamienice, kamienice M.M. w całości teraz tym pociotkom i jakimś powinowatym przypadły.

źródło: NKJP: Marian Pilot: Na odchodnym, 2002

W kilka tygodni później ojciec zrzekł się funkcji komendanta drużyny Strzelca. Funkcję tę przejął nowy kierownik szkoły, także dawniejszy wojskowy, były podporucznik Legionów.

źródło: NKJP: Stanisław Berenda-Czajkowski: Dni grozy i łez, 2001

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

6. o zmienionej nazwie

Definicja

nazywający się przedtem tak, jak wskazuje nadrzędny rzeczownik

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Cytaty

Miejscem jego przymusowego pobytu była Gęsiówka - więzienie po drugiej stronie Wisły na ulicy Anielewicza, dawnej Gęsiej.

źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010

W ceremonii brał udział jako obserwator przywódca Frontu Wyzwolenia Ukrainy (dawnej Ukraińskiej Powstańczej Armii) – Stepan Bandera.

źródło: NKJP: Marcin Wolski: Alterland, 2003

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna
D.	dawnego	dawnego	dawnego	dawnego	dawnej
C.	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnemu	dawnej
B.	dawnego	dawnego	dawny	dawne	dawną
N.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawną
Ms.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym	dawnej
W.	dawny	dawny	dawny	dawne	dawna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawni	dawni	dawne	dawne
D.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
C.	dawnym	dawnym	dawnym	dawnym
B.	dawnych	dawnych	dawnych	dawne
N.	dawnymi	dawnymi	dawnymi	dawnymi
Ms.	dawnych	dawnych	dawnych	dawnych
W.	dawni	dawni	dawne	dawne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dawniejszy	dawniejszy	dawniejszy	dawniejsze	dawniejsza
D.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszej
C.	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszemu	dawniejszej
B.	dawniejszego	dawniejszego	dawniejszy	dawniejsze	dawniejszą
N.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszą
Ms.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dawniejsi	dawniejsi	dawniejsze	dawniejsze
D.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych
C.	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym	dawniejszym
B.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejsze
N.	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi	dawniejszymi
Ms.	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych	dawniejszych

Frazeologizmy

dawnymi czasy
dawnymi laty
od dawien dawna
z dawien dawna
z dawna
od dawien dawna
z dawien dawna
z dawna
od dawien dawna
z dawien dawna
z dawna

Data ostatniej modyfikacji: 15.12.2023