UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

temperatura

Chronologizacja

SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

fr. température

1. wielkość fizyczna

Definicja

wielkość fizyczna wskazująca stopień nagrzania czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień

Połączenia

  • duża, ogromna, olbrzymia, podwyższona, wysoka; gorąca, piekielna; minimalna, niska, obniżona, zerowa; naturalna, normalna, normatywna, odpowiednia, optymalna, przeciętna, stabilna, stała, średnia, umiarkowana, właściwa; nieodpowiednia, niewłaściwa; dopuszczalna, graniczna, maksymalna; zmienna; dobowa, roczna, średniodobowa temperatura; dodatnie, minusowe, plusowe, ujemne; ekstremalne, rekordowe, skrajne; letnie, wiosenne, zimowe; tropikalne temperatury; temperatura odczuwalna, pokojowa; wewnętrzna, zewnętrzna
  • temperatura silnika; pomieszczenia, wnętrza; gruntu, podłogi, podłoża, posadzki, powierzchni; lodu, śniegu; Ziemi; cieczy, oleju, płynu, wody; mieszanki, roztworu; atmosfery, gazu, powietrza; nawiewu, spalin; otoczenia; przechowywania, spalania, topnienia, wrzenia, zamarzania, zasilania; maja, stycznia...
  • temperatura poniżej zera; temperatura wewnątrz budynku
  • temperatura w dzień, w południe
  • temperatura za oknem
  • temperatura na dworze, na powierzchni, na szczycie, na Ziemi; na piecu; temperatura w budynku, w domu, w hali, w kabinie, w mieszkaniach, w pokoju, w pomieszczeniach; w piecu; w górach, w mieście; w cieniu, w słońcu; w lecie, w zimie; w nocy
  • temperatura i ciśnienie, temperatura i gęstość, temperatura i objętość, temperatura i ogień, temperatura i opady, temperatura i śnieg, temperatura i światło, temperatura i wilgoć, temperatura i wilgotność; pogoda i temperatura, słońce i temperatura, wiatr i temperatura
  • poziom, wartość, wysokość; podwyższenie, przyrost, spadek, wzrost, zmiany, zmienność; działanie, przebieg; kontrola, odczyt, pomiar, rejestracja; regulacja; czujnik, regulator, wskaźnik temperatury; amplituda, różnica; huśtawka, skoki; rozkład temperatur
  • ochłodzenie czegoś do jakiejś temperatury
  • odporność, wytrzymałość na temperaturę
  • informacje o temperaturze; pomieszczenie, woda o jakiejś temperaturze; praca w jakiejś temperaturze
  • zależny od temperatury
  • odporny na temperaturę
  • temperatura podnosi się, podskoczyła, rośnie, wzrasta; obniża się, spada; skacze, waha się, zmienia się; dochodzi do iluś stopni, przekracza ileś stopni, sięga iluś stopni, utrzymuje się na jakimś poziomie, wynosi ileś stopni; sprzyja czemuś; niszczy coś, zabija coś
  • kontrolować, mierzyć, sprawdzać, zmierzyć; podnieść/podnosić, zwiększać; obniżyć/obniżać, zmniejszyć; regulować, ustalić, zmienić/zmieniać; osiągnąć, utrzymać/utrzymywać, uzyskać; oddać; wytrzymać temperaturę; ustawienie, wyrównanie temperatury
  • sterowanie temperaturą
  • ostudzić coś, podgrzać/podgrzewać coś; nagrzewać się, ogrzewać się, rozgrzewać się; nagrzany, rozgrzany, schłodzony do jakiejś temperatury
  • działać, pracować; prać coś, suszyć coś; przechowywać coś; ogrzewać coś, topić się, wrzeć, zamarzać; ginąć; wypalony, wysuszony w jakiejś temperaturze

Cytaty

Temperatura w ciągu dnia dochodziła, nawet w cieniu, do czterdziestu pięciu stopni Celsjusza.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek w krainie kangurów, 1995

W temperaturze –22°C można przechowywać masło przez 6–8 miesięcy.

źródło: NKJP: Tadeusz Kasperczyk, Jan Fenczyn (red.): Podręcznik odnowy psychosomatycznej, 1996

Ponieważ [...] kierowca TIR—a nastawił regulator temperatury chłodni na minus dziesięć stopni, ukryty między bananami Kolumbijczyk takiego mrozu miał dość.

źródło: NKJP: Henryk Mąka: Piraci znów atakują, 1995

Podczas panowania ujemnych temperatur powietrza mgła składa się głównie z mieszaniny przechłodzonych kropelek wody i kryształków lodu.

źródło: NKJP: Alojzy Woś: Meteorologia dla geografów, 1997

[...] polecam malutkie ręczniczki frotte. Te są najbardziej higieniczne, bo można je prać w wysokich temperaturach.

źródło: NKJP: Małgorzata Lorkowska: Jak myć twarz?, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-08-14

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. temperatura
 temperatury
D. temperatury
 temperatur
C. temperaturze
 temperaturom
B. temperaturę
 temperatury
N. temperaturą
 temperaturami
Ms. temperaturze
 temperaturach
W. temperaturo
 temperatury

2. ciepłota ciała

Definicja

stan cieplny organizmu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ciepłota

Połączenia

  • obniżona, podwyższona; normalna, właściwa temperatura
  • temperatura ciała, skóry
  • ciśnienie i temperatura
  • wzrost; pomiar temperatury
  • temperatura rośnie, wzrasta; obniża się, spada; podwyższenie temperatury
  • mierzyć, zmierzyć; obniżyć/obniżać, podnieść/podnosić, regulować temperaturę

Cytaty

Temperatura ciała, dotąd tylko lekko podwyższona, skoczyła do 39.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1997

Podawanie estrogenów powoduje upośledzony przepływ obwodowy krwi i obniża temperaturę skóry.

źródło: NKJP: Marek Pawlikowski: Leczenie hormonami i pochodnymi hormonów, 1996

Co dzień Józef Żychliński zaglądał psu w źrenice, mierzył temperaturę, by na koniec stwierdzić, że Axel nie ma wścieklizny.

źródło: NKJP: Cezary Łazarewicz: Piesek był spokojny, Gazeta Wyborcza, 1997-07-07

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. temperatura
 temperatury
D. temperatury
 temperatur
C. temperaturze
 temperaturom
B. temperaturę
 temperatury
N. temperaturą
 temperaturami
Ms. temperaturze
 temperaturach
W. temperaturo
 temperatury

Inne uwagi

Zwykle lp

3. gorączka

Definicja

ciepłota ciała wyższa od normalnej, będąca objawem choroby

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Relacje znaczeniowe

synonimy:  gorączka

Połączenia

  • wysoka temperatura
  • mieć temperaturę

Cytaty

Nagle zachorowałam. Wysoka temperatura (prawie majaczyłam), żadne lekarstwa nie pomagały.

źródło: NKJP: Krystyna Janda, Bożena Janicka: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998

[...] następnego dnia dostałam wysokiej temperatury i silnego bólu w brzuchu.

źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

Widzi, że od pięciu dni nie śpię, płaczę, mam temperaturę [...].

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. temperatura
 temperatury
D. temperatury
 temperatur
C. temperaturze
 temperaturom
B. temperaturę
 temperatury
N. temperaturą
 temperaturami
Ms. temperaturze
 temperaturach
W. temperaturo
 temperatury

Inne uwagi

Zwykle lp

4. intensywność

Definicja

intensywność czegoś, zwłaszcza emocji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

  • temperatura emocji, nastrojów, uczuć; koloru

Cytaty

- Temperatura emocji opadła - zapewnia dziś prezes [...]. - Staramy się załatwić to spokojnie - poprzez rozmowy.

źródło: NKJP: Kamil Niemira: Komu Tonsil?, Gazeta Wyborcza, 1995-04-24

Polska miłość serialowa rzadko jednak bywa szampańska, częściej mdława i bezbarwna [...]. Nie może się nawet równać temperaturą uczuć z latynoskimi telenowelami [...].

źródło: NKJP: Krystyna Lubelska: Ciąża wymuszona, Polityka, 2001-02-17

Artysta pokazał małe formy rzeźbiarskie [...] i bardzo dobre plakiety. Pięknie operuje patynami, różnicując temperaturę koloru, kontrastując je z wypolerowanym brązem.

źródło: NKJP: (AN): Szlakiem sztuki - po Kazimierzu, Dziennik Polski, 2002-03-08

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. temperatura
 temperatury
D. temperatury
 temperatur
C. temperaturze
 temperaturom
B. temperaturę
 temperatury
N. temperaturą
 temperaturami
Ms. temperaturze
 temperaturach
W. temperaturo
 temperatury

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + temperatura +
CZEGO

5. emocje

Definicja

silne emocje towarzyszące jakiejś sytuacji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

  • temperatura polityczna, społeczna, wyborcza
  • temperatura debaty, dyskusji, obrad, sporu; wypowiedzi; wydarzeń, życia publicznego
  • temperatura na sali, na widowni
  • temperatura podnosi się
  • podnieść/podnosić temperaturę

Cytaty

Mamy [...] nadzieję, że niekiedy wysoka temperatura dyskusji na posiedzeniach komisji nie doprowadzi do wykluczania posłów z posiedzeń [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.04.2002

Im bliżej wyborów, tym bardziej podnosi się temperatura polityczna [...].

źródło: NKJP: W upały trup śmierdzi, Dziennik Polski, 2001-07-13

Czwarty zjazd Partii „X” różnił się od poprzednich temperaturą na sali. Nie było kłótni, omawiano sposoby zbierania podpisów, weryfikacji kandydatów i sojuszy wyborczych.

źródło: NKJP: Piotr Najsztub: Tymiński da odpór, Gazeta Wyborcza, 1993-07-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. temperatura
 temperatury
D. temperatury
 temperatur
C. temperaturze
 temperaturom
B. temperaturę
 temperatury
N. temperaturą
 temperaturami
Ms. temperaturze
 temperaturach
W. temperaturo
 temperatury

Inne uwagi

Zwykle lp

Frazeologizmy

temperatura punktu rosy
Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN