Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *lyžьka
1.a do jedzenia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | sztuciec |
Połączenia
- aluminiowa, blaszana, drewniana, lipowa, metalowa, plastikowa, srebrna; duża, wielka, mała łyżka; łyżka deserowa
- łyżka do zupy
- łyżka z kartoflami
- łyżki i łyżeczki, łyżki i noże, łyżki i widelce
- trzonek; zawartość łyżki
- jajko na łyżce
- trzymać, oblizać/oblizywać; podnieść/podnosić, położyć; odłożyć/odkładać; zanurzyć/zanurzać łyżkę
- czerpać, jeść, grzebać, skrobać; nabierać, nałożyć/nakładać; mieszać, rozetrzeć, wymieszać, zamieszać; wybierać, wyjmować; dzwonić, stukać, walić łyżką
- dawkowany łyżką
- sięgnąć po łyżkę
Cytaty
Kupował [...] pradawne, wielkie misy, z których niegdyś całe rodziny drewnianymi łyżkami czerpały ziemniaki, kwaśne mleko, żur. źródło: NKJP: Zaczęło się w Sukiennicach, Dziennik Polski, 2000-03-25 |
|
Pierre wyskrobał kaszę z dna miski, starannie wylizał łyżkę. źródło: NKJP: Andrzej Zbych: Stawka większa niż życie, 1967 |
|
Ukiszony barszcz żytni zamieszać łyżką od spodu, przecedzić razem z mąką przez rzadkie sito i zalać na kipiącą wodę, której powinno być o połowę mniej jak barszczu. źródło: NKJP: Posilna zupa, Dziennik Polski, 2000-11-20 |
|
Łyżki nie należy pozostawiać opartej trzonkiem na stole. Konsumując zupę, łyżkę kładzie się do ust dzióbkiem, a nie bokiem, ale jeżeli zrobimy to bokiem, nie popełniamy wielkiej gafy. źródło: NKJP: Tadeusz Rojek: Jak to się je: savoir-vivre przy stole, 1994 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łyżka |
łyżki |
|
D. | łyżki |
łyżek |
|
C. | łyżce |
łyżkom |
|
B. | łyżkę |
łyżki |
|
N. | łyżką |
łyżkami |
|
Ms. | łyżce |
łyżkach |
|
W. | łyżko |
łyżki |
1.b zawartość
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
Połączenia
- czubata, kopiasta, płaska; kolejna łyżka
- jedna łyżka, dwie, trzy..., półtorej łyżki; kilka, parę łyżek
- łyżka barszczu, bulionu, bułki tartej, cukru, jogurtu, kakao, kaparów, kaszy, kawy, koncentratu pomidorowego, koperku, likieru, majonezu, margaryny, masła, mąki, miodu, mleka, musztardy, natki, octu, oleju, oliwy, płatków, przecieru pomidorowego, rodzynek, rosołu, rumu, smalcu, soku, soli, sosu, spirytusu, śmietany, śmietanki, twarożku, wody, zupy, żelatyny
- ćwierć, pół łyżki
- dostać/dostawać; przełknąć, zjeść; dodać/dodawać, dołożyć, wlać/wlewać, włożyć/wkładać, wsypać łyżkę czegoś
- zaprawić łyżką czegoś
- dmuchać na łyżkę
- wymieszać, zagotować, zmieszać z łyżką czegoś
- usmażyć na łyżce czegoś; dodać/dodawać po łyżce
Cytaty
Eberhard Mock z widocznym zadowoleniem wlewał w siebie łyżki bulionu. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003 |
|
Pierwszy dzień po zabiegu - wolno mi jeść, więc zmuszam się do przełknięcia kilku łyżek zupy mlecznej. źródło: NKJP: Ewa Zarębska; Sławomir Zagórski: Z własnego życia, Gazeta Wyborcza, 1998-03-06 |
|
Do ubitej śmietany dodajemy 3 łyżki cukru i ubijamy. W gorącej wodzie rozpuszczamy dwie łyżeczki żelatyny i po ostudzeniu wlewamy do śmietany. źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Opinogórskie Spotkania z Tradycją w zapachu świątecznych ciast, Tygodnik Ciechanowski, 2006-04-13 |
|
Zrobić do tego sos następujący: parę kawałków cukru zamoczyć wodą, zarumienić na patelni, wziąć łyżkę masła, łyżkę mąki, zagotować, wlać cukier, podsmażyć razem, rozprowadzić smakiem od ozora [...]. źródło: NKJP: Ozory, ozory, ozory, Dziennik Polski, 2000-07-08 |
|
W drugim garnku 6 kopiastych łyżek kaszy kukurydzianej zalewamy litrem wody i gotujemy 15 minut na płytce i pod przykryciem. Pod koniec gotowania dodajemy 3—4 łyżki płatków owsianych (dobrze, jeżeli mogą być zmielone) i gotujemy razem 5 minut. źródło: NKJP: Stanisław Olko: Makrobiotyka w polskiej kuchni czyli Powrót do dawnego naturalnego sposobu odżywiania, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łyżka |
łyżki |
|
D. | łyżki |
łyżek |
|
C. | łyżce |
łyżkom |
|
B. | łyżkę |
łyżki |
|
N. | łyżką |
łyżkami |
|
Ms. | łyżce |
łyżkach |
|
W. | łyżko |
łyżki |
Składnia
+ | łyżka | + |
CZEGO
|
2. koparki
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane
Relacje znaczeniowe
synonimy: | czerpak |
Połączenia
- łyżka koparki
- czerpak, dno, ostrze; pojemność łyżki
- praca łyżką
- zahaczyć łyżką
Cytaty
Ważącą ponad tonę łyżkę do ładowarki próbował ukraść ze stalowowolskiej spółki [...] jeden z jej pracowników. źródło: NKJP: Zdzisław Surowaniec: Chciał ukraść łychę, Echo Dnia, 2007-03-10 |
|
Beton na fundamenty miejscowi przywozili mu na łyżce od spychacza. źródło: NKJP: Sławomir Mizerski: Wołowiec z kością, prasa, 2005 |
|
Ludzie ze Środy czekają na dzień, gdy runą pierwsze ściany i koparka zagłębi wielką łyżkę w ziemi. źródło: NKJP: Ewa Sarnowicz: Idź, złoto, do Środy, Gazeta Wyborcza, 1996-10-18 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | łyżka |
łyżki |
|
D. | łyżki |
łyżek |
|
C. | łyżce |
łyżkom |
|
B. | łyżkę |
łyżki |
|
N. | łyżką |
łyżkami |
|
Ms. | łyżce |
łyżkach |
|
W. | łyżko |
łyżki |