Chronologizacja
Inne znaczenie
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | żar |
żary |
|
| D. | żaru |
żarów |
|
| C. | żarowi |
żarom |
|
| B. | żar |
żary |
|
| N. | żarem |
żarami |
|
| Ms. | żarze |
żarach |
|
| W. | żarze |
żary |
Inne uwagi
Zwykle lp
Pochodzenie
psł. *žarъ 'żrzenie się, palenie się bez płomieni' > 'coś rozżarzonego; wysoka temperatura, gorąco'
1. rozpalona substancja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień
Połączenia
- czerwony żar
- żar ogniska, paleniska, papierosa, węgli
- żar z kominka, z ogniska, z pieca
- kociołek z żarem
- żar w palenisku, w piecu
- żar tli się; przygasł, wygasł; rozsypał się; wypadł z pieca (z ogniska...)
- rozdmuchać, rozpalić żar
- pieczony nad żarem
- chodzić po żarze; czuwać przy żarze; grillować, piec się, przypiekać coś, rozgrzewać coś; spłonąć; zapiekany w żarze
Cytaty
|
Do pożaru doszło wczoraj około 6 rano w dwupiętrowej kamienicy przy ul. Sulejowskiej w Piotrkowie. Z węglowego pieca wypadł żar, od którego zapaliła się podłoga w mieszkaniu. źródło: NKJP: (oby): Ogień przepalił podłogę, Dziennik Łódzki, 2005-11-29 |
|
|
Stary Chińczyk przykucnął przy piecu. Otworzył drzwiczki i rozdmuchał żar tlący się w popiele. Fu Czau przyniósł naręcze drobno porąbanego drewna. Wkrótce ogień trzaskał w piecu [...]. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963 |
|
|
Żywioł ognia budzi w nas respekt, a czasem lęk. Bez niego jednak nie wyobrażamy sobie życia. To on, pod postacią dobroczynnego żaru, nie pozwala nam zamarznąć w mroźną noc. Temperatura dogasającego ognia, czerwonego żaru (około 500°C), bywa niekiedy dla naszych stóp nie tylko nieszkodliwa, lecz... „drażniąco rozkoszna”. To nie żart! źródło: NKJP: Lech Emfazy Stefański: Ars magica, czyli Sztuka psychotroniki, 2008 |
|
|
Nad ogniem piekła się sarna, a w żarze z boku parował kociołek z zupą. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Piołun i miód. Kroniki Drugiego Kręgu Księga III, 2003 |
|
|
Od strony Plebaniego Dołu [...] zbliżał się, dobrze widoczny w jesiennym mroku, żar papierosa. Mignął obok szerokiej, obrośniętej lepką trawą wyrwy w murze i zakreślił w powietrzu czerwony łuk, gdy palący opuścił rękę. Żar przygasł na kilkanaście sekund, po czym uniósł się kolejnym świetlistym łukiem. Znów rozbudzony ognik oświetlił czerwoną łuną kościstą twarz. źródło: NKJP: Marcin Wroński: Officium Secretum: pies pański, 2010 |
2. gorące powietrze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda warunki atmosferyczne
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii temperatura i ogień
Połączenia
- palący, piekielny, straszliwy; tropikalny; biały żar; żar słoneczny
- żar (południowego) słońca, tropików; ognia, płomieni; pustyni, ziemi; dnia, południa
- żar z nieba; żar leje się
- zmęczony żarem
- biały od żaru
- żar bije (od czegoś/skądś), buchnął/buchał skądś
- czuć żar
- buchnąć/buchać, ziać; płonąć; dyszący, uderzony; palony, spalony, rozgrzany, rozpalony żarem
- chronić, uciec/uciekać; drżeć, popękać od żaru
- chronić, ukryć się przed żarem
Cytaty
|
Zrobiliśmy sobie wakacje i pojechałem z dziewczyną do Syrii. Idziemy po Aleppo w północnej części kraju, jest potwornie gorąco, właśnie wracamy z pięknego meczetu. Respektując miejscowe zwyczaje, ona mimo żaru z nieba zakryła ręce i nałożyła długie, luźne spodnie. źródło: NKJP: Mateusz Grzesiak: AlphaMale, 2008 |
|
|
Słońce paliło. Oddychało się żarem. Szedłem pocąc się, ogłuszony ruchem, potrącany przez pielgrzymki i turystów, których tysiące kołowało w tej części miasta. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1960 |
|
|
Noc huczy wokół małego budynku, źle okitowane szybki dźwięczą w oknach i zimno dmie szeroką szparą pod drzwiami, które wychodzą wprost na rzekę. Z drugiej strony żar bucha od czerwonego jak piekło pieca. Nogi mam skostniałe, głowę w ogniach. źródło: NKJP: Beata Obertyńska: W domu niewoli, 2005 |
|
|
Oto, co pisze doktor medycyny Marek Edelman [...]: „Olbrzymie pożary zamykają często całe ulice. Morze płomieni zalewa domy, podwórza. Z trzaskiem palą się drewniane stropy, sypią się mury. Powietrza nie ma. Jest tylko czarny, gryzący dym i ciężki, parzący żar. Żar bije od rozpalonych murów, od rozgrzanych do czerwoności nie palących się schodów. [...]” źródło: NKJP: Kazimierz Moczarski: Rozmowy z katem, 1977 |
|
|
Nam, którzy nawet latem poszukujemy ciepła słonecznego, trudno nieraz uświadomić sobie, czym jest południowy żar otwartej, suchej, tropikalnej sawanny. Temperatura jest szczególnie wysoka tuż przy gruncie, a szybkość wiatru wzrasta w skali logarytmicznej wraz z rosnącą od niego odległością. źródło: NKJP: Zenon Mariak: Afrykańskie wypiekanie,Wiedza i Życie, nr 10, 1997 |
3. uczucie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ogień |
Połączenia
- wielki; miłosny, wewnętrzny; rewolucyjny żar
- żar ducha, emocji, gniewu, miłości, młodości, uczuć; ciała, oczu, serca, spojrzenia; dyskusji, przemowy
- żar w oczach, w sercu
- pełny żaru
- płonąć żarem
- opowiadać, powiedzieć, prosić, przekonywać z żarem
Cytaty
|
Do południa przemierzaliśmy samo serce kraju Fulbejów. Tu [...] ongiś oczy płonęły żarem krwawych wojen świętych, a szable jakże pochopnie wyrywały się z czerwonych pochew i spadały na łby murzyńskich pogan, chociaż jeszcze częściej prały własną brać. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Nowa przygoda: Gwinea, 1962 |
|
|
[...] słynna kochanica Ludwika XV- Madame Pompadour – miała na nowo rozpalić miłosny żar w królewskim kochanku za pomocą chłopskiej potrawy z marchwi z dodatkiem ziemniaków, zapieczonych w sosie beszamelowym. źródło: NKJP: (MAK): Afrodyzjaki, czyli przez żołądek do..., Dziennik Zachodni, 2005-02-12 |
|
|
Położyłem wieniec z szarfą, na której widniał napis - Nieznanemu Żołnierzowi - Naród, który żyje i walczy. W wieńcu były zatrute kolce, ale nikt nie kwapił się do jego usunięcia. Niemcy sądząc, że to legalna akcja, zatrzymywali się i salutowali. Opowiadając to, porucznik ma młodzieńczy żar w oczach. źródło: NKJP: Wokół grobu i pomnika, Dziennik Polski, 2003-07-11 |
|
|
-- Ci, którzy sami chcą wydostać się stąd, zwątpili w miłosierdzie boskie. Wydaje im się, że Bóg o nas zapomniał. A w Miejscu do Boga nie jest dalej niż w Świecie. Po śmierci wszyscy trafią do tego samego królestwa niebieskiego! Karolina wzruszyła nieznacznie ramionami, słuchając tej wygłaszanej z wielkim żarem przemowy. źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: Poza nurtem czasu, 1996 |
|
|
Ja pryncypialnie rozpocząłem wystąpienie w sprawie prenumeraty, ale Kapusto w ogóle nie odpowiadał i beznadziejna to była sprawa, chociaż przekonywałem, a nawet prosiłem z żarem, pasją i logiką. źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997 |
Składnia
|
+ | żar | + |
(CZEGO)
|
|
|
+ | żar | + |
(JAKI)
|