Chronologizacja
Pochodzenie
fr. batterie 'bicie (w bęben); bijatyka; zgrupowanie dział'
Od początkowych znaczeń 'bicie, uderzanie (np. w bęben)' i 'bijatyka' rozwinęło się znaczenie przenośne: 'zgrupowanie dział' (czyli 'to, co służy do walki'), a stąd dalej: 1) przez metonimię: 'jednostka wojskowa', 'rodzaj fortyfikacji'; 2) przez metaforę: 'zestaw jednakowych lub podobnych urządzeń (sprzężonych dla zwiększenia siły działania)' (> bateria u dinozaurów, bateria dla drobiu, bateria ogniw elektrycznych, czyli 'bateria - źródło prądu', bateria wodociągowa) > 'dużo czegoś'.
1. źródło prądu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- działająca, naładowana, rozładowana, słaba, wyczerpana, wyładowana, zużyta; zapasowa; standardowa; jednorazowa bateria; bateria paluszkowa, pastylkowa, płaska; elektryczna; galwaniczna; akumulatorowa; alkaliczna, kwasowa, zasadowa; cynkowo-powietrzna, cynkowo-rtęciowa, cynkowo-węglowa, litowa, litowo-jonowa, litowo-polimerowa, niklowo-kadmowa, niklowo-wodorowa; anodowa
- bateria paluszek
- baterie do aparatu, do latarki, do magnetofonu, do radia, do telefonu, do zegarka...
- bateria o napięciu jakimś, o pojemności jakiejś; baterie w aparacie, w telefonie, w zegarku...
- baterie i akumulatory; baterie i ładowarki; akumulatory, ogniwa i baterie (galwaniczne); latarki i baterie; świece, baterie
- ładowarka; pojemność; praca; wymiana; zapas; poziom, stan, stopień naładowania baterii
- ładowarka do baterii; praca, zasilanie z baterii
- latarka, magnetofon, radio, zabawka... na baterie
- praca na bateriach
- bateria wystarcza na 10 godzin, na 3 miesiące...; padła, rozładowała się, wyczerpała się/wyczerpuje się
- zużycie; doładowanie, ładowanie, naładowanie, wyładowanie baterii
- włożyć, wyjąć, założyć; wymienić; podładować baterię
- zasilany baterią
- zasilany z baterii
- być na baterie; zasilany przez baterie
- pracować na bateriach
Cytaty
|
Ekspedientka radziła, żeby kupić słoninę, świece, baterie do radia i skrzynkę wódki na zapas, bo po mrozie przyjdzie wojna, tak jej wychodzi z kart. źródło: NKJP: Michał Komar: Bestiariusz codzienny, 2003 |
|
|
[…] Usta mu się nie zamykają. Przypomina tanią, trajkoczącą chińską zabawkę na baterie. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Światowidz, 1998 |
|
|
Coraz słabszy jest kontakt z uwięzionymi. W telefonach komórkowych wyczerpują się baterie, już tylko do kilku osób można próbować się dodzwonić. źródło: NKJP: Marek Berowski: Zastraszona stolica, Dziennik Polski - Świat, 2002-10-26 |
|
|
Jeśli zużywamy dużą ilość baterii AA (paluszki) albo AAA (te jeszcze mniejsze), pozostaje nam jeszcze jedno wyjście - kupić baterie akumulatorowe i ładowarkę. źródło: NKJP: Anna Niedzielska: Baterie trują, Echo Dnia, 2007-06-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
Skróty
2. wodociągowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
Połączenia
- bateria wodociągowa; kuchenna, łazienkowa; bidetowa, natryskowa, prysznicowa, umywalkowa, wannowa, wannowo-prysznicowa, zlewozmywakowa; dwuuchwytowa, jednouchwytowa; głowicowa, grzybkowa; stojąca, ścienna; termostatyczna; bezdotykowa, elektroniczna
- bateria bidet, natrysk
- baterie do kuchni, do łazienek
- bateria z wyciąganą, wysuwaną wylewką
- baterie i zawory (czerpalne); baterie, syfony, kompakty, umywalki; baterie, umywalki, zlewy; wanny, umywalki, sedesy, baterie
- instalacja, montaż; wymiana; wylewka baterii
- bidet z baterią; umywalka, wanna z bateriami
- zainstalować, zamontować; wymienić baterię
Cytaty
|
[…] Doprowadzono do stanu używalności sanitariaty, zamontowano nowe baterie i wanny, zmodernizowano węzły kuchenne […]. źródło: NKJP: Mieszkania w „agronomówce”, Dziennik Polski - Miechów, 2001-07-28 |
|
|
Baterie wannowe wyposażone są zwykle w przełącznik, umożliwiający kierowanie strumienia wody do kranu lub słuchawki prysznicowej. źródło: NKJP: /pot/: Jak wybrać armaturę?, Echo Dnia, 2006-12-12 |
|
|
[…] Moda każe kupować […] nieco droższe, ale eleganckie baterie z mieszaczem wody zimnej i ciepłej, które otwieramy i zamykamy jednym ruchem dłoni. źródło: NKJP: Ireneusz Krzysztof Szmidt: Moda w meblach, Arsenał Gorzowski, 1998 |
|
|
Do obowiązków […] najemców lokali mieszkalnych należą naprawy […] instalacji […], w tym w szczególności: […] zlewozmywaków i umywalek wraz z syfonami, baterii i zaworów czerpalnych oraz innych urządzeń sanitarnych […]. źródło: NKJP: Dz.U. z 2003 r. Nr 141, poz. 1377 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
3. jednostka wojskowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | pododdział |
Połączenia
- nieprzyjacielska; czwarta, druga, trzecia... bateria; bateria niemiecka, polska, rosyjska...; artyleryjska; konna; pancerna, rakietowa; przeciwartyleryjska, przeciwdesantowa, przeciwlotnicza; ogniowa; brzegowa, nabrzeżna, nadbrzeżna, przybrzeżna; cyplowa bateria helska
- bateria przeciwnika; (ciężkiej) artylerii, artylerii konnej, artylerii przeciwlotniczej; dowodzenia
- dowódca, komendant; czoło; działa baterii
- dowodzić baterią
Cytaty
|
[…] Porucznik Florczak zameldował mu baterię gotową do raportu. źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1995 |
|
|
W czasie kampanii wrześniowej dowodził baterią w Armii „Pomorze”. źródło: NKJP: Iza Bednarz, Dorota Kułaga: Śladami Jana Pawła II, Echo Dnia, 2005-12-12 |
|
|
Baterii artylerii nadbrzeżnej por. mar. Nahorskiego polecono zajęcie stanowisk ogniowych we wsi Teremcze w celu zamknięcia Dniepru od północy. źródło: NKJP: Jerzy Przybylski, Marynarze w walce o niepodległość Polski (1918-1920), 1999 |
|
|
Dywizjon wyrzutni pocisków „Honest John” składa się ze sztabu, baterii dowodzenia i obsługi […] oraz baterii ogniowej obejmującej dwa plutony po dwie wyrzutnie. źródło: NKJP: Armie obce, Przegląd Wojsk Lądowych, 1962 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
4. zgrupowanie dział
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Połączenia
- bateria rakietowa; czterodziałowa, dwudziałowa, sześciodziałowa; ustawiona gdzieś
- bateria armat, dział, haubic, moździerzy, rakiet, wyrzutni rakietowych
- kanonada, ogień, salwa; stanowisko (ogniowe) baterii
- bateria strzela; oddała salwę; milczy, zamilkła
- rozstawić, ustawić baterię
Cytaty
|
Żołnierze ustawili baterię dział w topolach za pagórkiem. Ostrzał trwał również nocą […]. źródło: NKJP: Danuta Koral: Wydziedziczeni, 1997 |
|
|
Do kanonady dołączyły również baterie moździerzy spod kopca Kościuszki. źródło: NKJP: Dwie twierdze, Dziennik Polski - Magazyn, 2001-12-07 |
|
|
Amerykanie zasypią bombami pozycje talibów, rozniosą w puch baterie dział, czołgi, bunkry, okopy. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Do zadań rozpoznania artyleryjskiego […] należy […] określanie współrzędnych […] baterii dział i moździerzy, czołgów, wyrzutni PPK i innych środków ogniowych przeciwnika […]. źródło: NKJP: Bogdan Drzewiecki: Rozpoznanie i określanie współrzędnych celów dla potrzeb artylerii, Przegląd Wojsk Lądowych, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
Składnia
|
+ | bateria | + |
CZEGO
|
|
|
+ | bateria | + |
JAKA
|
5. rodzaj fortyfikacji
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- ufortyfikowana bateria; bateria artyleryjska; oblężnicza; nadbrzeżna
- baterie przeciwnika
- budować, sypać, usypać, wznieść/wznosić baterię
Cytaty
|
Ufortyfikowane baterie oblężnicze wykonywano dla 2-10 dział. Ich podstawowymi elementami osłonowymi […] był wał i rów forteczny. źródło: NKJP: Ryszard Bochenek: Twierdza Jasna Góra, 1996 |
|
|
To, co dzisiaj określamy jako Fort III, było pierwotnie wybudowane jako […] schron dla piechoty, a tzw. Fort X […] to bateria nadbrzeżna. źródło: NKJP: Małgorzata Litwin: Toruń w UNESCO, prasa, 2000 |
|
|
Oprócz dwóch fortów na terenie dawnych koszar znajduje się ok. 60 innych budynków (m.in. baterie artyleryjskie oraz ostróg forteczny, ryglujący niegdyś trakt warszawski). źródło: NKJP: Forty do cywila, Dziennik Polski - Kraków, 2002-04-19 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
6. zespół urządzeń
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
Połączenia
- bateria koksownicza; (sucha) bateria wielkokomorowa
- bateria pieców (koksowniczych); akumulatorów; butli (gazowych); kolektorów (słonecznych); zbiorników
- budowa baterii (koksowniczej, wielkokomorowej)
- łączyć coś (kolektory, zbiorniki...) w baterie
Cytaty
|
Proces prowadzi się w bateriach koksowniczych […]. Wydajność jednej komory wynosi 30t/d, a baterie koksownicze składają się zazwyczaj z kilkudziesięciu komór. źródło: NKJP: Bronisław Bartkiewicz: Oczyszczanie ścieków przemysłowych, 2002 |
|
|
Instalacje gazowe […] mogą być zasilane gazem płynnym z butli gazowej […] lub z baterii takich butli, […] liczba butli w baterii nie może przekraczać 10 […]. źródło: NKJP: Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 |
|
|
[…] W samolocie muszą być także odpowiednio duże baterie akumulatorów, zarówno jako źródło awaryjne, jak również dające energię elektryczną, np. w czasie postoju […]. źródło: NKJP: Andrzej Sowiński: Radioelektronika w lotnictwie, prasa, 1966 |
|
|
Na dachu kotłowni Szpitala Wielospecjalistycznego w Jaworznie zamontowano baterie kolektorów słonecznych. źródło: NKJP: gk: Kolektory grzeją już wodę, Dziennik Zachodni, 2009-01-21 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
Składnia
|
|
+ | bateria | + |
CZEGO
|
|
|
+ | bateria | + |
JAKA
|
7. dużo czegoś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- cała bateria czegoś
- bateria butelek, filiżanek, flaszek, kieliszków, kryształów, kufli, półlitrówek, puszek, słoików, szklanek, szkła; alkoholu, koniaków, win; drukarek, komputerów, telefonów; kosmetyków, narzędzi, zabawek; leków, witamin; odpowiedzi, propozycji, pytań; konsultantów, prawników, śledczych
Cytaty
|
W wazonie na stole umieszczono świeżo ścięte kwiaty, a obok nich całą baterię rozmaitych szklanek i szklaneczek. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Pogoda dla wszystkich, 2003 |
|
|
Zobaczyli, jak nadchodzi, nie spiesząc się, z baterią butelek w koszyku, z którymi widać zamierzał spędzić weekend. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wielką miłość tanio sprzedam, 2003 |
|
|
Zaopatrzyliśmy się w całą baterię leków przeciwbólowych, tymczasem większość pacjentów w czasie zabiegu wcale z nich nie korzysta. źródło: NKJP: Ewa Zarębska, Sławomir Zagórski: Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1998-03-06 |
|
|
Wywiad narracyjny […] pozbawia ich narzędzia dominacji w postaci gotowej baterii pytań, zazwyczaj także z gotową baterią odpowiedzi. źródło: NKJP: Alicja Rokuszewska-Pawełek: Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków - analiza biograficzna, 2001 |
|
|
Zatrudniliśmy całą baterię naszych prawników i konsultantów, żeby zdefiniowali konsekwencje prawne, które z tych wyroków wynikają. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 5.07.1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
Składnia
|
|
+ | bateria | + |
CZEGO/KOGO
|
8. u dinozaurów
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- baterie zębowe
- tworzyć baterie (zębowe)
Cytaty
|
[…] Dinozaury […] o skomplikowanych bateriach zębowych przeznaczonych do dokładnego rozdrabniania dużych ilości pokarmu roślinnego […] przypominają ssaki przeżuwające […]. źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Przepis na człowieka, 1996 |
|
|
Zęby rozcierały […] pokarm, a ich ścięte powierzchnie tworzyły baterie […]. Różnice w twardości szkliwa i dentyny powodowały nierównomierne ścieranie baterii, zwiększając jej skuteczność. źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na Ziemi, 2003 |
|
|
Dinozaury kaczodziobe […] były pospolitymi roślinożercami […]. Liczące setki zębów baterie zębowe umożliwiały im żucie nawet twardego pokarmu, takiego jak igliwie. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |
Inne uwagi
Zwykle lm
9. dla drobiu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
Połączenia
- bateria klatkowa
- bateria dla drobiu, do drobiu
- piętro baterii
Cytaty
|
Pomiot spada na taśmę biegnącą pod każdym piętrem baterii i jest usuwany z kurnika […]. Bateria klatkowa zaopatrzona jest w system wentylacji […]. źródło: NKJP: Wiktoria Sobczyk: Substancje obce w żywności. Żywność bezpieczna, 2000 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bateria |
baterie |
|
| D. | baterii |
baterii |
neut |
| bateryj |
char | ||
| C. | baterii |
bateriom |
|
| B. | baterię |
baterie |
|
| N. | baterią |
bateriami |
|
| Ms. | baterii |
bateriach |
|
| W. | baterio |
baterie |