Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | łokieć |
łokcie |
|
| D. | łokcia |
łokci |
|
| C. | łokciowi |
łokciom |
|
| B. | łokieć |
łokcie |
|
| N. | łokciem |
łokciami |
|
| Ms. | łokciu |
łokciach |
|
| W. | łokciu |
łokcie |
Pochodzenie
psł. *olkъtь
1.a część ciała
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- lewy, prawy; własny; szorstki, zimny łokieć
- kolana i łokcie
- kontuzja, uraz; operacja łokcia; na wysokości łokcia; w okolicy, w zgięciu łokcia
- atak, cios łokciem
- opaska na łokieć; ochraniacze na łokcie
- łokieć bolał
- oprzeć/opierać na czymś, zgiąć łokieć
- stłuczony łokieć
- zgięcie łokcia
- dotknąć/dotykać, podeprzeć, potrącić, szturchnąć/szturchać, trącić/trącać, uderzyć; dostać łokciem; przepychać się, rozpychać się; trącać się łokciami; oprzeć się łokciami o coś
- wsparty łokciem o coś
- ująć, wziąć kogoś pod łokieć; trącić kogoś w łokieć; chwycić/chwytać, pociągnąć, podtrzymać, trzymać, ująć, złapać kogoś za łokieć
- przepuścić, puścić (piłkę) pod łokciem
- oprzeć się/opierać się, podeprzeć się, podnieść się, unieść się/unosić się, wesprzeć się na łokciu; zgiąć; złamać (sobie), zwichnąć rękę w łokciu
- poniżej, powyżej łokcia; prawie do łokcia; łokieć przy łokciu; łokieć w łokieć
Cytaty
|
Roztarła zdrętwiały łokieć, wstała i na palcach poszła do łazienki. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007 |
|
|
Wyszywa i haftuje na projektach geometryczne aplikacje. Jedwabna sukienka z dekoltem w serek i rękawami do łokcia, wyszywana srebrną nitką. źródło: NKJP: Magda Konwicka: Młodzi projektanci, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1999-07-31 |
|
|
W pudełku na dnie szafy leżały długie do łokcia, białe, skórzane rękawiczki. źródło: NKJP: Danuta Koral: Wydziedziczeni, Twój Styl, 1997 |
|
|
Nie myśląc o tym, co robi, przytrzymała łokciem fruwającą na wichrze kartkę [...]. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Góry Żmijowe, 2006 |
|
|
Maciek siedział pochylony, łokcie wsparłszy o szeroko rozstawione kolana. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski, Popiół i diament, 1948 |
1.b w rękawie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- dziury; marynarka, sweter... z łatami na łokciach
- przetarty, wytarty na łokciach
Cytaty
|
[...]zrób mu lepiej łatę na łokciu. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
Na jotę niezmieniony. Długie kosmyki w strąkach, inteligentne błyski w ciemnych oczach. Sweter podarty na łokciu. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006 |
|
|
Dwa metry wzrostu, duża, dobrze zarysowana głowa, niedbały, ale zawsze „wyszukany” wygląd, który się często wyrażał w jakimś drobiazgu, krawacie, koszuli czy malowniczej łacie na łokciu. źródło: NKJP: Jerzy Zaruba: Z pamiętników bywalca, 2007 |
|
|
Rękawy były nieco wyświecone na łokciach i przecierały się przy mankietach [...]. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Balzakiana, 2008 |
|
|
[...] na wielkie przyjęcie rodzinne przylazłem w drewniakach na bose stopy, połatanych dżinsach i wojskowej koszuli z dziurami na łokciach. źródło: NKJP: Od fraka do waciaka, Dziennik Polski, 2002-02-08 |
2.a miara
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miary przestrzeni
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,
Połączenia
- łokieć krakowski, lwowski, poznański, wrocławski; koronny; staropolski...; egipski, hebrajski, szkocki...; kwadratowy
- ćwierć, półtora łokcia; pięć, sto, trzysta, tysiąc... łokci
- łokieć perkalu, płótna, sukna...
- długość; miara łokcia
- pięć, sto, trzysta, tysiąc... łokci długi
- długi, głęboki, szeroki, wysoki na łokieć
Cytaty
|
Łokieć staropolski, równy 0,626 m, używany był na Śląsku w XIII w. źródło: NKJP: Mariusz Kulesza: Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym : dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, 2001 |
|
|
[...] budowniczowie twierdzy jasnogórskiej posługiwali się konsekwentnie obowiązującą [...] urzędową jednostką miary długości - łokciem koronnym o wartości 1 łokieć = 2 stopy = 4 ćwierci = 24 cale = 192 ziarna = 0,586 m. źródło: NKJP: Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra, 1997 |
|
|
Istniały również łokcie: warszawski, chełmiński, poznański, wrocławski, litewski, które miały długości zbliżone do łokcia krakowskiego, lecz nie były z nim identyczne. źródło: NKJP: L.P.: O dawnych miarach w Polsce, prasa, 2005 |
|
|
Na łokieć dachu idzie 15 sztuk gontów [...]. źródło: NKJP: Skoro Radjusz i Kurpisz konkurują ze sobą o Encyklopedię Gutenberga, jak opowiada nam Leszek K. ...., Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-09-13 |
|
|
Łydynię uregulowano na 30 km [...]. Odtąd woda płynęła korytem szerokim od 8 do 12 łokci. źródło: NKJP: Łydynia, Tygodnik Ciechanowski, 2006-12-15 |
Składnia
|
+ | łokieć | + |
CZEGO
|
2.b przymiar
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miary przestrzeni
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,
Połączenia
- wzorzec łokcia
Cytaty
|
Gdy ukończył 10. rok życia i szkołę powszechną, posłano go do Londynu, by terminował tam u bławatnika. Źle się jednak czuł, dzierżąc łokieć i nożyce. źródło: NKJP: Opera żebracza, Dziennik Polski, 2000-03-04 |
|
|
Adepci, którzy przyjmowani będą do Kongregacji mają być pasowani „łokciem” starodawną miarą długości. źródło: NKJP: (AM): Pasowani łokciem, Dziennik Polski, 2000-12-09 |
|
|
Prezes kongregacji Mieczysław Banaś uderzał XVIII-wiecznym łokciem nowych członków (w lewe ramię). źródło: NKJP: Łokciem w lewe ramię, Dziennik Polski, 1998-12-07 |
|
|
[...] w ciągu paru wieków zarówno przy wadze i łokciu, jak i przy działach i muszkietach Szolcowie budowali i wspierali wielkość i wolność Lwowa. źródło: NKJP: Jan Parandowski: Niebo w płomieniach, 1988 |
|
|
Wśród eksponatów znajdziemy wagi i odważniki (wszelkich typów), łokcie, średnicomierze, miary nasypne i nalewne, a także narzędzia miernicze do cechowania, wzorcowania i legalizacji narzędzi użytkowych. źródło: NKJP: Viatoro, Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy, Wikipedia.pl, 2009-05-17 |