Chronologizacja
1. po uderzeniu
Definicja
Pochodzenie
psł. *guzъ / *gǫzъ 'wypukłość, coś wypukłego'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | gula |
Połączenia
- duży, mały, ogromny, potężny, wielki; twardy; nabity; solidny, widoczny guz
- guz na czole, na głowie
- siniaki i guzy, sińce i guzy
- mieć guz / guza; nabić/nabijać (komuś) guza
- wyjść/wychodzić (skądś) z (jakimś) guzem, wrócić (skądś) z guzem (na czymś)
- guz jak śliwka
Cytaty
|
Kiedy parę miesięcy temu Antek przewrócił się i uderzył w głowę, zawiozłam go na ostry dyżur. Miał potężnego guza i sinofioletowy wylew na czole. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Hiszpańskie oczy, 1990 |
|
|
Amerykanin musi cały czas uważać, by o futrynę nie nabić sobie guza. źródło: NKJP: Jacek Taczalski: Amerykańscy koszykarze w Spójni Stargard Szczeciński, Gazeta Wyborcza, 1995-01-06 |
|
|
Uderzenie, które otrzymał Tomek, złagodziła na szczęście futrzana czapka; z walki wyszedł jedynie z dużym guzem. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1996 |
|
|
W ścianach windy umieszczono liczne uchwyty, przyspieszenie ciskało człowiekiem o sufit, nieostrożny nowicjusz wychodził z guzem wielkości orzecha. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | guz |
guzy |
|
| D. | guza |
guzów |
|
| C. | guzowi |
guzom |
|
| B. | guza guz |
guzy |
|
| N. | guzem |
guzami |
|
| Ms. | guzie |
guzach |
|
| W. | guzie |
guzy |
Inne uwagi
2. nowotwór
Definicja
Pochodzenie
łac. tumor 'obrzmienie, guz'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | tumor |
Połączenia
- łagodny, nowotworowy, rakowy, złośliwy; lity; wyczuwalny; pierwotny, zarodkowy guz
- guz jajników, jąder, mózgu, nerki, piersi, przysadki, sutka, tarczycy, wątroby
- guz na mózgu, na piersi, na żołądku; w głowie, w mózgu, w piersi
- lokalizacja, postać, rodzaj, rozmiar, wielkość; obecność, regresja, wzrost; biopsja, operacja, resekcja; komórki, tkanki guza
- ktoś z (jakimś) guzem (na czymś / w czymś / czegoś / jakimś)
- guz jest jakiś; rośnie, zniknął/znika
- mieć; wykryć; usunąć/usuwać, wyciąć/wycinać guz / guza
- występowanie; badanie, leczenie guza
- walczyć, zmagać się z guzem; urodzić się z guzem
Cytaty
|
Ewa od kilku lat ciągle jest badana lub leczona - okazało się, że ma guz na przytarczycach, co powoduje stałe bóle głowy i wiele kłopotów natury fizjologicznej. źródło: NKJP: Elżbieta Borek: Połamane życie, Dziennik Polski, 2002-04-24 |
|
|
Marta już prawie półtora roku walczy z guzem mózgu - złośliwym nowotworem i jego skutkami. źródło: NKJP: S.Żagiel: Marta szuka przyjaciół, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-06 |
|
|
Po raz pierwszy w Polsce wszczepiono specjalną protezę zastępującą staw kolanowy i część kości piszczelowej. Pacjentką była młoda kobieta z rozległym guzem nowotworowym w kości piszczelowej. źródło: NKJP: Małgorzata Kozerawska: Będzie chodzić!, Gazeta Wyborcza, 1999-01-29 |
|
|
W lutym miał trzecią operację odrodzonego, już niezłośliwego guza (złośliwe komórki usunęła wzmocniona radioterapia). Jednak wciąż miał zawroty głowy i tracił czucie w lewej stronie ciała. źródło: NKJP: Dorota Szwarcman: Jeszcze zagram, Polityka, 2006-10-28 |
|
|
Kocica miała na brzuchu guz wielkości tenisowej piłki, który prawie ciągnął się po ziemi, miauczała z bólu tak, że było ją u nas słychać, a ta kobieta chrzaniła coś o prawie zwierzęcia do naturalnej śmierci i o tym, jaka jest do niej przywiązana. źródło: KWSJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | guz |
guzy |
|
| D. | guza |
guzów |
|
| C. | guzowi |
guzom |
|
| B. | guza guz |
guzy |
|
| N. | guzem |
guzami |
|
| Ms. | guzie |
guzach |
|
| W. | guzie |
guzy |
3. w anatomii
Definicja
Pochodzenie
psł. *guzъ / *gǫzъ 'wypukłość, coś wypukłego'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- biodrowy, ciemieniowy, czołowy, kulszowy, piętowy, potyliczny; wyczuwalny guz
- guz szczęki; brzozy
Cytaty
|
Na powierzchni zewnętrznej łuski czołowej są widoczne i wyczuwalne guzy czołowe. Ich wielkość jest zależna od wieku i płci. U dzieci i kobiet są one większe. źródło: NKJP: DumZiBoT: Kość czołowa, Wikipedia.pl, 2009-05-07 |
|
|
Te potężne delfiny, które w wodach Pacyfiku koło Vancouveru swoim oleistym guzem czołowym rozbijają i zatapiają duże jachty, w basenie Marinelandu są zadziwiająco łagodne, a na zakończenie każdego występu całują czule w policzki wytypowane do tego dzieci. źródło: NKJP: Zenon Kuczera: Królowa mgły, Dziennik Polski, 2000-10-10 |
|
|
Poniżej głowy kości udowej na stronie doogonowo-przyśrodkowej trzonu znajduje się [u psa] ślad przyczepu mięśnia biodrowo-lędźwiowego w postaci krętarza mniejszego. Ma on kształt guza. źródło: Internet |
|
|
W medycynie ludowej guz brzozy używany był przy leczeniu nowotworów. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | guz |
guzy |
|
| D. | guza |
guzów |
|
| C. | guzowi |
guzom |
|
| B. | guza guz |
guzy |
|
| N. | guzem |
guzami |
|
| Ms. | guzie |
guzach |
|
| W. | guzie |
guzy |
Składnia
|
+ | guz | + |
JAKI
|
|
|
+ | guz | + |
CZEGO
|
4. duży guzik
Definicja
Pochodzenie
psł. *guzъ / *gǫzъ 'wypukłość, coś wypukłego'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | guzik |
Połączenia
- srebrny, złoty; diamentowy, grawerowany, złocony; ozdobny; zabytkowy guz
- guz kontusza
- guz od koszuli, od żupana; u kontusza, u pasa
- nabijany guzami
- żupan z (jakimiś) guzami
- przyszyć guz
Cytaty
|
Zabytkowe guzy z delii króla są wykonane z filigranu srebrnego pozłacanego i wyłożone masą szklistą przypominającą turkusy. źródło: Internet |
|
|
A gdyby teraz do pokoju wszedł polski szlachcic z XVII wieku z podgolonym czubem, wąsiskami, kolczykiem w uchu, w żupanie ze złotymi guzami i kontuszu? źródło: NKJP: Dorota Jarecka: Stajemy się dekadentcy?, Gazeta Wyborcza, 1997-03-26 |
|
|
Ściany mieszkania Andrzeja obwieszone są gablotkami z systematycznie pogrupowanymi orłami, pierścionkami, ustnikami trąbek, ikonami, grawerowanymi guzikami i guzami kontuszy. źródło: NKJP: Maria Kruczkowska: Lato ze skarbem, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1992-07-24 |
|
|
Do miasta ubrałem się co prawda w swoje najlepsze ubranie, ale jakież ono było! Nosiłem stary rudawy płaszcz z czarnymi guzami; jednego brakowało, więc w to miejsce przyszyłem sobie inny duży guzik, jaki kiedyś znalazłem w kościele. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000 |
|
|
Nadjechał tramwaj, ze stopnia zeskoczył mężczyzna w berecie i w futrzanym płaszczu z szerokim kołnierzem, w szubie z kościanymi guzami. źródło: KWSJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | guz |
guzy |
|
| D. | guza |
guzów |
|
| C. | guzowi |
guzom |
|
| B. | guza guz |
guzy |
|
| N. | guzem |
guzami |
|
| Ms. | guzie |
guzach |
|
| W. | guzie |
guzy |
5. w sztuce
Definicja
Pochodzenie
psł. *guzъ / *gǫzъ 'wypukłość, coś wypukłego'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne
Połączenia
- czarne, złote; żelazne; profilowane guzy
- guzy z kokardami, z kołatką
- nabijany (jakimiś) guzami
Cytaty
|
Płyciny ścian zostały ozdobione zawieszonymi u góry na guzach z kokardami ośmioma owalnymi gipsowymi medalionami w profilowanych ramach, z przedstawieniami bawiących się Erosów. źródło: KWSJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane : rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001 |
|
|
Białe domy z niebieskimi okiennicami. Niebieskie bramy wybite czarnymi guzami z czarną kołatką w kształcie ręki. źródło: NKJP: Beata Pawlak: Długa Sjesta Allaha, Gazeta Wyborcza, 1993-03-27 |
|
|
Wewnątrz - kiedy Tomasz nauczył się otwierać drzwi, nabijane żelaznymi guzami - stąpało się po rozsypanym ziarnie i czarnych szczurzych bobkach, a w zasiekach siadało się w chłodnym zbożu i zasypywało się sobie nogi. źródło: KWSJP: Czesław Miłosz, Dolina Issy, 1955 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | guz |
guzy |
|
| D. | guza |
guzów |
|
| C. | guzowi |
guzom |
|
| B. | guza guz |
guzy |
|
| N. | guzem |
guzami |
|
| Ms. | guzie |
guzach |
|
| W. | guzie |
guzy |