Chronologizacja
Od 1613 jako nazwa własna
1. geograficzny
Definicja
Noty o użyciu
Używane w tytułach publikacji, np. Atlas historyczny świata, Atlas historii Polski, Atlas samochodowy Polski, Ilustrowany atlas świata, Mały atlas geograficzny, Wielki atlas świata, Ogólnosłowiański atlas językowy, Mały atlas gwar polskich.
Pochodzenie
internac.
ang. atlas
fr. atlas
niem. Atlas
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Nazwa pochodząca z końca XVI w., kiedy to ukazał się zbiór map autorstwa flamandzkiego geografa Mercatora, którego kartę tytułową zdobiła rycina z podobizną Atlasa.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | publikacja, wydawnictwo |
Połączenia
- ilustrowany; kieszonkowy, mały, nowy, wielki; szkolny; multimedialny; przeglądowy; pierwszy; polski atlas; atlas biblijny; geograficzny, historyczny; drogowy, samochodowy
- atlas nieba; świata, Europy, Polski; gwar; wód geotermalnych
- atlas z któregoś roku
- atlas z przewodnikiem
- atlasy i encyklopedie, atlasy i globusy, atlasy i mapy; atlasy i słowniki; katalogi i atlasy; książki i atlasy, mapy i atlasy, przewodniki i atlasy
- sprawdzić w atlasie
Cytaty
|
W ubiegłym roku ukazał się profesjonalnie opracowany przewodnik po liczącym 190 km Szlaku Rowerowym Orlich Gniazd, atlas opisujący mniej znane trasy rowerowe [...]. źródło: NKJP: (syp): Jurajskie spotkania, Dziennik Polski, 2002-20-18 |
|
|
Szukając materiałów do tego artykułu, trafiłem na atlas wydany w 2001 r. przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych [...]. źródło: NKJP: Marek Henzler: Szaniec z piasku, Polityka, 2002-06-27 |
|
|
Ze względu na całkowity brak polskojęzycznej literatury pięknej [...], atlasów historycznych i geograficznych, bajek dla dzieci, staramy się w każdym naszym transporcie dostarczyć książki pochodzące ze zbiórek i darowizn z bibliotek publicznych. źródło: NKJP: Bogdan Hućko: Każdy dar jest potrzebny, Dziennik Polski, 2001-02-05 |
|
|
Jest autorem około 250 publikacji, map i atlasów geologicznych. źródło: NKJP: Był wierny górom aż do końca, Tygodnik Podhalański, 1997 |
|
|
Przy mapach w atlasach z reguły podaje się rodzaj siatki kartograficznej. źródło: NKJP: Sławomir Piskorz (red.): Zarys dydaktyki geografii, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
2. grzybów
Definicja
Noty o użyciu
Używane w tytułach publikacji, np. Atlas ptaków zimujących Małopolski, Wielki atlas ryb, Mały atlas grzybów, Mały atlas róż.
Pochodzenie
internac.
ang. atlas
fr. atlas
niem. Atlas
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Nazwa pochodząca z końca XVI w., kiedy to ukazał się zbiór map autorstwa flamandzkiego geografa Mercatora, którego kartę tytułową zdobiła rycina z podobizną Atlasa.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | książka, publikacja, wydawnictwo |
Połączenia
- atlas anatomiczny; ornitologiczny, zoologiczny
- atlas anatomii (człowieka), chorób skóry; grzybów, ptaków, roślin
- katalogi i atlasy
Cytaty
|
Powstanie również atlas ziół z ich opisem i możliwością hodowli, dostępny dla wszystkich. źródło: NKJP: Pod Babią Górą, Tygodnik Podhalański, 1997 |
|
|
Tym razem będzie można obserwować ptaki wodne oraz wiosenne przeloty. [...] Można wziąć ze sobą lornetkę i kieszonkowy atlas ptaków; także wygodne buty i ciepłe ubranie. źródło: NKJP: Warto wiedzieć i skorzystać, Dziennik Polski, 1998-02-20 |
|
|
Aby ustrzec się nieszczęścia, przede wszystkim nie należy zbierać gatunków, których nie znamy lub nie potrafimy rozpoznać na podstawie atlasu grzybów. źródło: NKJP: (E, KOS): Grzybobranie z atlasem, Dziennik Polski, 1997-07-27 |
|
|
[...] często widywaliśmy go na łące pod brętowskim lasem albo nad potokiem w Dolinie Radości, gdy uganiał się za motylami z siatką i atlasem owadów. źródło: NKJP: Paweł Huelle: Weiser Dawidek, 1997 |
|
|
W Polsce występuje wiele roślin halucynogennych. [...] Młodzież, która poszukuje środków odurzających, coraz częściej zagląda do atlasów botanicznych i książek medycznych. źródło: NKJP: Beata Łabutin: Reportaż, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1994-12-09 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
Składnia
|
+ | atlas | + |
CZEGO
|
3. kość
Definicja
Pochodzenie
p.-łac. atlās 'dźwigacz'
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dźwigacz, kręg szczytowy | |
| hiperonimy: | kręg |
Cytaty
|
Terapeuta stwierdził, że mam uszkodzony jeden z kręgów szyjnych, atlas [...]. źródło: NKJP: Niewiarygodne, ale prawdziwe!!!, Życie na gorąco, 1999 |
|
|
Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę dźwigacz lub atlas, drugi to kręg obrotowy (są one połączone z czaszką i umożliwiają ruchy głowy). źródło: NKJP: Internet |
|
|
Gdy nie ma pewności, który to jest krąg szyjny, trzeba zacząć liczyć kręgi, począwszy od atlasu. źródło: NKJP: Mirosław Winczewski: Kręgarstwo dla każdego: kręgarstwo radiestezyjne, terapia i profilaktyka, kręgarstwo klasyczne, chiropraktyka źródło, 2006 |
|
|
Podobnie jak u innych kręgowców pierwsze dwa kręgi szyjne (dźwigacz atlas i obrotnik axis) różnią się budową od pozostałych. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Trofeum zwierzyny płowej (samców) stanowi wieniec lub parostki z czaszką. [...] po podcięciu skóry i odsłonięciu górnej części łba i części potylicznej odcina się łeb między pierwszym kręgiem szyjnym (tzw. atlasem) a czaszką. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
4. podpora
Definicja
Pochodzenie
gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli
Cytaty
|
Ósmą Dzielnicę Budapesztu stworzyli wiedeńscy artyści: greckie kolumny, kamienne atlasy, liście akantu, fantazyjnie kute balustrady; kasztany, lilie, kalie rozkwitające na balkonach. źródło: NKJP: Lidia Ostałowska: W czarnym wąwozie, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1998-06-26 |
|
|
Na głównych wieżach umieszczono potężnych rozmiarów rzeźby atlasów. źródło: NKJP: Stanisław Sławomir Nicieja: Twierdze kresowe Rzeczypospolitej, 2006 |
|
|
Trzeci etap rozbud. to powiększenie części centralnej o drugie piętro i zwieńczenie wież hełmami z postaciami atlasów (1684-96). źródło: NKJP: Krystyna Malik, Maria Raciborska (red.): Przewodnik po Polsce, 1996 |
|
|
Dwóch mocarnych atlasów dźwiga tam balkon nad bramą wjazdową do „kamienicy Strzałeckiego”, wielkiego patrioty, uczestnika powstania styczniowego. źródło: NKJP: Lisie, nie miałeś racji, Blog, 2007-12-05 |
|
|
Pałac otrzymał 300 metrową fasadę, której lekkości nadaje nieprzerwany rząd okien oraz liczne elementy wertykalne, kolumny i atlasy. źródło: NKJP: Kocio: Carskie Sioło, Wikipedia.pl, 2009-05-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasa |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlasa |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
5. gimnastyczny
Definicja
Pochodzenie
gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- atlas jednostanowiskowy; wieloczynnościowy, wielofunkcyjny
- atlas do ćwiczeń
- atlas, rowerek, ławeczka; rowerki i atlasy
- ćwiczenia na atlasie
- kupić, sprzedać atlas
Cytaty
|
Od niedawna działa także siłownia w Jankowicach, w budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji. Tam również znajduje się specjalistyczny sprzęt jak: atlas, ławeczka, sztangi itp. źródło: NKJP: (e.Ż): W zdrowym ciele, Nowiny Raciborskie, 2006- 05-23 |
|
|
Na prawie 150 pacjentów, którzy pozostają pod moją opieką, z atlasu korzysta jedna osoba. To przecież urządzenie dla wyczynowych kulturystów. źródło: NKJP: Joanna Bujakiewicz, Piotr Głuchowski. Współpraca Jarosław Kopeć, Bogusław Kunach: Kąpiel w perełkach, Gazeta Wyborcza, 1996-10-25 |
|
|
Kobiety mogą przyjść poćwiczyć np. na ławeczce wielofunkcyjnej, rowerku czy atlasie, wziąć udział w zajęciach aerobiku [...]. źródło: NKJP: I. Koba: Oda do przedsiębiorczości, Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-10 |
|
|
Wystawiono atlasy, namioty, sprzęt wspinaczkowy, nagolenniki dla deskarzy. źródło: NKJP: Paweł Kwaśniewski: Tajwan, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-02-16 |
|
|
W sześciu dwupiętrowych domach jest w sumie 40 apartamentów [...]. Do tego dochodzi basen, domek klubowy, a właściwie ogromny kompleks ze studiem fitness - wyposażonym w atlasy i urządzenia do odnowy biologicznej. źródło: NKJP: Jacek Kalabiński: Tenis, Gazeta Wyborcza, 1993-12-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
6. rakieta
Definicja
Pochodzenie
ang. amer. Atlas
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat badanie i podbój kosmosu
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | rakieta |
Cytaty
|
Początkowo uczestniczył w doświadczeniach z rakietami V-2, które przywieziono z Niemiec, potem zajmował się projektowaniem rakiet balistycznych takich jak redstone, pershing i atlas, następnie rakiet z serii Saturn służących do wynoszenia na orbitę statków kosmicznych. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Podróż do Ziemi Świetej Egiptu, 1999 |
|
|
[...] NASA najpierw nie wyszedł VentureStar, teraz poddają się z Aresami i chcą powiększyć delty i atlasy, czyli rakiety z tamtej epoki. źródło: NKJP: Kto potrafi jeszcze projektować ciężkie rakiety?, Usenet, 2009-01-13 |
|
|
Pierwsza amerykańska próba bezzałogowego lotu kabiny Mercury, jednak z wykorzystaniem rakiety Atlas, poniosła fiasko 19 lipca 1960 roku. źródło: NKJP: Marek Jarosiński: Tylko wzlot, Dziennik Polski, 2001-05-05 |
|
|
W przypadku Atlasa, paliwo naftowe mogło spokojnie być zatankowane, a dopełnienie ciekłym tlenem było kwestią minut. źródło: NKJP: Jakub Gałka: Apollo 11: Droga na Księżyc, część 2 - Orbita (1), Esensja, prasa, 2009-08-21 |
|
|
[...] Bigelow podpisał porozumienie z Lockheed-Martinem na opracowanie studium dostosowania Atlasa 5 do lotów załogowych. źródło: NKJP: Lukasz Bujak: Przyspiesza budowa orbitalnych hoteli, Usenet, 1006-09-22 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasa |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlasa |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
Informacja normatywna
Małą literą pisze się nazwy konkretnych produktów przemysłowych, a nazwy firm i marek produktów – wielką literą.