Chronologizacja
1. geograficzny
Definicja
Noty o użyciu
Używane w tytułach publikacji, np. Atlas historyczny świata , Atlas historii Polski , Atlas samochodowy Polski , Ilustrowany atlas świata , Mały atlas geograficzny , Wielki atlas świata , Ogólnosłowiański atlas językowy , Mały atlas gwar polskich .
Pochodzenie
internac.
ang. atlas
fr. atlas
niem. Atlas
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Nazwa pochodząca z końca XVI w., kiedy to ukazał się zbiór map autorstwa flamandzkiego geografa Mercatora, którego kartę tytułową zdobiła rycina z podobizną Atlasa.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | publikacja, wydawnictwo |
Połączenia
- ilustrowany; kieszonkowy, mały, nowy, wielki; szkolny; multimedialny; przeglądowy; pierwszy; polski atlas; atlas biblijny; geograficzny, historyczny; drogowy, samochodowy
- atlas nieba; świata, Europy, Polski; gwar; wód geotermalnych
- atlas z któregoś roku
- atlas z przewodnikiem
- atlasy i encyklopedie, atlasy i globusy, atlasy i mapy; atlasy i słowniki; katalogi i atlasy; książki i atlasy, mapy i atlasy, przewodniki i atlasy
- sprawdzić w atlasie
Cytaty
|
W ubiegłym roku ukazał się profesjonalnie opracowany przewodnik po liczącym 190 km Szlaku Rowerowym Orlich Gniazd, atlas opisujący mniej znane trasy rowerowe [...]. źródło: NKJP: (syp): Jurajskie spotkania, Dziennik Polski, 2002-20-18 |
|
|
Szukając materiałów do tego artykułu, trafiłem na atlas wydany w 2001 r. przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych [...]. źródło: NKJP: Marek Henzler: Szaniec z piasku, Polityka, 2002-06-27 |
|
|
Ze względu na całkowity brak polskojęzycznej literatury pięknej [...], atlasów historycznych i geograficznych, bajek dla dzieci, staramy się w każdym naszym transporcie dostarczyć książki pochodzące ze zbiórek i darowizn z bibliotek publicznych. źródło: NKJP: Bogdan Hućko: Każdy dar jest potrzebny, Dziennik Polski, 2001-02-05 |
|
|
Jest autorem około 250 publikacji, map i atlasów geologicznych. źródło: NKJP: Był wierny górom aż do końca, Tygodnik Podhalański, 1997 |
|
|
Przy mapach w atlasach z reguły podaje się rodzaj siatki kartograficznej. źródło: NKJP: Sławomir Piskorz (red.): Zarys dydaktyki geografii, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
2. grzybów
Definicja
Noty o użyciu
Używane w tytułach publikacji, np. Atlas ptaków zimujących Małopolski , Wielki atlas ryb , Mały atlas grzybów , Mały atlas róż .
Pochodzenie
internac.
ang. atlas
fr. atlas
niem. Atlas
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Nazwa pochodząca z końca XVI w., kiedy to ukazał się zbiór map autorstwa flamandzkiego geografa Mercatora, którego kartę tytułową zdobiła rycina z podobizną Atlasa.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | książka, publikacja, wydawnictwo |
Połączenia
- atlas anatomiczny; ornitologiczny, zoologiczny
- atlas anatomii (człowieka), chorób skóry; grzybów, ptaków, roślin
- katalogi i atlasy
Cytaty
|
Powstanie również atlas ziół z ich opisem i możliwością hodowli, dostępny dla wszystkich. źródło: NKJP: Pod Babią Górą, Tygodnik Podhalański, 1997 |
|
|
Tym razem będzie można obserwować ptaki wodne oraz wiosenne przeloty. [...] Można wziąć ze sobą lornetkę i kieszonkowy atlas ptaków; także wygodne buty i ciepłe ubranie. źródło: NKJP: Warto wiedzieć i skorzystać, Dziennik Polski, 1998-02-20 |
|
|
Aby ustrzec się nieszczęścia, przede wszystkim nie należy zbierać gatunków, których nie znamy lub nie potrafimy rozpoznać na podstawie atlasu grzybów. źródło: NKJP: (E, KOS): Grzybobranie z atlasem, Dziennik Polski, 1997-07-27 |
|
|
[...] często widywaliśmy go na łące pod brętowskim lasem albo nad potokiem w Dolinie Radości, gdy uganiał się za motylami z siatką i atlasem owadów. źródło: NKJP: Paweł Huelle: Weiser Dawidek, 1997 |
|
|
W Polsce występuje wiele roślin halucynogennych. [...] Młodzież, która poszukuje środków odurzających, coraz częściej zagląda do atlasów botanicznych i książek medycznych. źródło: NKJP: Beata Łabutin: Reportaż, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1994-12-09 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
Składnia
|
+ | atlas | + |
CZEGO
|
3. kość
Definicja
Pochodzenie
p.-łac. atlās 'dźwigacz'
z gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dźwigacz, kręg szczytowy | |
| hiperonimy: | kręg |
Cytaty
|
Terapeuta stwierdził, że mam uszkodzony jeden z kręgów szyjnych, atlas [...]. źródło: NKJP: Niewiarygodne, ale prawdziwe!!!, Życie na gorąco, 1999 |
|
|
Pierwszy kręg szyjny nosi nazwę dźwigacz lub atlas, drugi to kręg obrotowy (są one połączone z czaszką i umożliwiają ruchy głowy). źródło: NKJP: Internet |
|
|
Gdy nie ma pewności, który to jest krąg szyjny, trzeba zacząć liczyć kręgi, począwszy od atlasu. źródło: NKJP: Mirosław Winczewski: Kręgarstwo dla każdego: kręgarstwo radiestezyjne, terapia i profilaktyka, kręgarstwo klasyczne, chiropraktyka źródło, 2006 |
|
|
Podobnie jak u innych kręgowców pierwsze dwa kręgi szyjne (dźwigacz atlas i obrotnik axis) różnią się budową od pozostałych. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Trofeum zwierzyny płowej (samców) stanowi wieniec lub parostki z czaszką. [...] po podcięciu skóry i odsłonięciu górnej części łba i części potylicznej odcina się łeb między pierwszym kręgiem szyjnym (tzw. atlasem) a czaszką. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
4. podpora
Definicja
Pochodzenie
gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli
Cytaty
|
Ósmą Dzielnicę Budapesztu stworzyli wiedeńscy artyści: greckie kolumny, kamienne atlasy, liście akantu, fantazyjnie kute balustrady; kasztany, lilie, kalie rozkwitające na balkonach. źródło: NKJP: Lidia Ostałowska: W czarnym wąwozie, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1998-06-26 |
|
|
Na głównych wieżach umieszczono potężnych rozmiarów rzeźby atlasów. źródło: NKJP: Stanisław Sławomir Nicieja: Twierdze kresowe Rzeczypospolitej, 2006 |
|
|
Trzeci etap rozbud. to powiększenie części centralnej o drugie piętro i zwieńczenie wież hełmami z postaciami atlasów (1684-96). źródło: NKJP: Krystyna Malik, Maria Raciborska (red.): Przewodnik po Polsce, 1996 |
|
|
Dwóch mocarnych atlasów dźwiga tam balkon nad bramą wjazdową do „kamienicy Strzałeckiego”, wielkiego patrioty, uczestnika powstania styczniowego. źródło: NKJP: Lisie, nie miałeś racji, Blog, 2007-12-05 |
|
|
Pałac otrzymał 300 metrową fasadę, której lekkości nadaje nieprzerwany rząd okien oraz liczne elementy wertykalne, kolumny i atlasy. źródło: NKJP: Kocio: Carskie Sioło, Wikipedia.pl, 2009-05-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasa |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlasa |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
5. gimnastyczny
Definicja
Pochodzenie
gr. Átlas 'imię mitologicznego tytana dźwigającego na barkach sklepienie niebios'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- atlas jednostanowiskowy; wieloczynnościowy, wielofunkcyjny
- atlas do ćwiczeń
- atlas, rowerek, ławeczka; rowerki i atlasy
- ćwiczenia na atlasie
- kupić, sprzedać atlas
Cytaty
|
Od niedawna działa także siłownia w Jankowicach, w budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji. Tam również znajduje się specjalistyczny sprzęt jak: atlas, ławeczka, sztangi itp. źródło: NKJP: (e.Ż): W zdrowym ciele, Nowiny Raciborskie, 2006- 05-23 |
|
|
Na prawie 150 pacjentów, którzy pozostają pod moją opieką, z atlasu korzysta jedna osoba. To przecież urządzenie dla wyczynowych kulturystów. źródło: NKJP: Joanna Bujakiewicz, Piotr Głuchowski. Współpraca Jarosław Kopeć, Bogusław Kunach: Kąpiel w perełkach, Gazeta Wyborcza, 1996-10-25 |
|
|
Kobiety mogą przyjść poćwiczyć np. na ławeczce wielofunkcyjnej, rowerku czy atlasie, wziąć udział w zajęciach aerobiku [...]. źródło: NKJP: I. Koba: Oda do przedsiębiorczości, Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-10 |
|
|
Wystawiono atlasy, namioty, sprzęt wspinaczkowy, nagolenniki dla deskarzy. źródło: NKJP: Paweł Kwaśniewski: Tajwan, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-02-16 |
|
|
W sześciu dwupiętrowych domach jest w sumie 40 apartamentów [...]. Do tego dochodzi basen, domek klubowy, a właściwie ogromny kompleks ze studiem fitness - wyposażonym w atlasy i urządzenia do odnowy biologicznej. źródło: NKJP: Jacek Kalabiński: Tenis, Gazeta Wyborcza, 1993-12-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasu |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlas |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
6. rakieta
Definicja
Pochodzenie
ang. amer. Atlas
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat badanie i podbój kosmosu
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | rakieta |
Cytaty
|
Początkowo uczestniczył w doświadczeniach z rakietami V-2, które przywieziono z Niemiec, potem zajmował się projektowaniem rakiet balistycznych takich jak redstone, pershing i atlas, następnie rakiet z serii Saturn służących do wynoszenia na orbitę statków kosmicznych. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Podróż do Ziemi Świetej Egiptu, 1999 |
|
|
[...] NASA najpierw nie wyszedł VentureStar, teraz poddają się z Aresami i chcą powiększyć delty i atlasy, czyli rakiety z tamtej epoki. źródło: NKJP: Kto potrafi jeszcze projektować ciężkie rakiety?, Usenet, 2009-01-13 |
|
|
Pierwsza amerykańska próba bezzałogowego lotu kabiny Mercury, jednak z wykorzystaniem rakiety Atlas, poniosła fiasko 19 lipca 1960 roku. źródło: NKJP: Marek Jarosiński: Tylko wzlot, Dziennik Polski, 2001-05-05 |
|
|
W przypadku Atlasa, paliwo naftowe mogło spokojnie być zatankowane, a dopełnienie ciekłym tlenem było kwestią minut. źródło: NKJP: Jakub Gałka: Apollo 11: Droga na Księżyc, część 2 - Orbita (1), Esensja, prasa, 2009-08-21 |
|
|
[...] Bigelow podpisał porozumienie z Lockheed-Martinem na opracowanie studium dostosowania Atlasa 5 do lotów załogowych. źródło: NKJP: Lukasz Bujak: Przyspiesza budowa orbitalnych hoteli, Usenet, 1006-09-22 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | atlas |
atlasy |
|
| D. | atlasa |
atlasów |
|
| C. | atlasowi |
atlasom |
|
| B. | atlasa |
atlasy |
|
| N. | atlasem |
atlasami |
|
| Ms. | atlasie |
atlasach |
|
| W. | atlasie |
atlasy |
Informacja normatywna
Małą literą pisze się nazwy konkretnych produktów przemysłowych, a nazwy firm i marek produktów – wielką literą.