Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | buda |
budy |
|
| D. | budy |
bud |
|
| C. | budzie |
budom |
|
| B. | budę |
budy |
|
| N. | budą |
budami |
|
| Ms. | budzie |
budach |
|
| W. | budo |
budy |
Pochodzenie
śr.-w.-niem. būde 'szałas, chata'
1. lichy budynek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | budynek |
Połączenia
- blaszana, brezentowa, drewniana, metalowa; jarmarczna; opuszczona; prowizoryczna; obskurna, prymitywna, stara buda
- buda z gałęzi
- buda z kasetami, z odzieżą; z kiełbasą, z szaszłykami; z towarami
- budy i baraki, budy i kramy, budy i rudery, budy i stragany
- buda stoi gdzieś
- budować, sklecić, stawiać, ustawić; spalić budę
- mieszkać w budzie
Cytaty
|
Stary machnął ręką i wygrzebał się z siana. Przeciągnął źródło: NKJP: Wiesław Dymny: Opowiadania zwykłe, 1997 |
|
|
Budy tam stoją i szałasy, w których mieszkają lepsi bezdomni, a gorsi nocują jak w Ewangelii - pod gołym niebem. źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z Celulozy, 1973 |
|
|
Plac Kercelego to było bogate targowisko. Spory plac zabudowano ciasno drewnianymi budami wzdłuż wąskich, krętych przejść. źródło: NKJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1974 |
|
|
Zajęliśmy sklepik, starą budę z desek. Indianin wrzucił do worka to, co miał na półce, i przepadł gdzieś w mroku. Ostrzegł, by nie opierać się o tylną ścianę. źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1997 |
2. ekspresywnie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo rodzaje budowli i ich cechy
Połączenia
- nędzna, stara, wstrętna buda
- mieszkać w budzie
Cytaty
|
Przyjdzie taki biznesmen, położy kopertę na stole, kupi starą budę „Atmę” i wybuduje tam hotel. źródło: NKJP: Ze Śląska na Ząb, Tygodnik Podhalański, 1999 |
|
|
- Dom! Dom! Dla ciebie każda buda to dom! Odkąd nas z Grodna wywieźli, ja nie widziałam domu. Zapamiętaj sobie, nie widziałam żadnego domu. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1998 |
|
|
Sklep GS-u dostał nowy lokal, a starą budę przydzielili ojcu na bibliotekę. źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1995 |
|
|
Zrozumiałem, dlaczego kupił gospodarstwo. Taką kupę sprzętu trudno byłoby upchnąć do pracowni w mieście. Szkoda tylko, że nie znalazł budy gdzieś na tych swoich Kaszubach. źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002 |
|
|
W całych Stanach Zjednoczonych powstawały osiedla dla bezrobotnych, nędzarzy i biedoty. Owe rudery i nędzne budy nazywano nieprzypadkowo i ironicznie Hooversville. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002 |
3. dla psa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
Połączenia
- ocieplana, wyściełana; psia buda
- buda dla psa, dla suki
- przywiązać psa do budy; uciec do budy; wyjść z budy
- uwiązać psa przy budzie; siedzieć w budzie
Cytaty
|
Rozglądając się dokoła, zupełnie nieoczekiwanie ujrzał opodal zabudowań farmy psią budę, a przed nią leżącego młodego psa, który patrzył w jego kierunku. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek w krainie kangurów, 1995 |
|
|
I te dwa burki czy też kruczki odnosi z powrotem do budy, wsadza je pod rozdęty, mokry od mleka suczy brzuch. źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: Półbaśnie, 1986 |
|
|
Panfil wyskoczył z budy, zaczął się dopraszać uwagi natrętnym szczekaniem. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1995 |
|
|
Kundel nie chciał Adamowych-Borsuczych obwarzanków. Warczał. Potem szczekał, o mało nie porwał za sobą budy, skacząc w stronę kolczastych krzaków. źródło: NKJP: Maria Borowa: Dominika znaczy niedziela, 1993 |
|
|
Zza jakiejś siatki wściekle ujada pies, biegnie równolegle do chodnika i drży cały od mokrej wilgoci i ze złości na nieznajomego włóczęgę, który zmusił go do opuszczenia ciepłej budy. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Może nie, może tak, 1995 |
4. w dorożce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- brezentowa, skórzana; podniesiona, spuszczona buda
- bryczka, dorożka z budą
- postawić, zaciągnąć budę
Cytaty
|
Przeto marzyła mi się lekka bryczuszka pomalowana na wiśniowo. Podobną, tyle że na ogumionych kołach, ze skórzaną budą, a jak to powiadano u nas, pod „baldakimem”, posiadał sąsiedni dwór. źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: A jak królem, a jak katem będziesz, 1993 |
|
|
Zagórski kazał dorożkarzowi postawić budę. Przeraziło mnie to, bo dzień był pogodny — i sądziłam, że podniesiona buda może wzbudzić podejrzenia Niemców. źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych: eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, 1993 |
|
|
Ewelina wsiadła, a on podniósł brezentową budę, na której dużymi plamami rozlała się wilgoć, i wskoczył na kozioł. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1993 |
|
|
Ulicą przejechała dorożka z czarną opuszczoną budą. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wióry, 1996 |
|
|
A aleją nadjeżdżał stępa isprawnik w bryczce z podniesioną budą. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1992 |
5. szkoła
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | szkoła |
Połączenia
- dawna, kochana, stara buda
- kończyć, skończyć budę
- chodzić do budy
- uczyć się w budzie
Cytaty
|
Poczciwa, stara buda kształciła proletariat dla Huty Lenina. Szkoły daremnie usiłuje bronić Mieczysław Małysa, który do dziś tu pracuje, jako zastępca kierownika warsztatów szkolnych. źródło: NKJP: (WT): Siedmiu chłopców z IIIa, Dziennik Polski, 2001-10-22 |
|
|
- Chcę prędzej skończyć budę. Prędzej skończyć budę i już być dorosły. źródło: NKJP: Stanisław Kowalewski: Czarne okna, 1993 |
|
|
Specjalnie dla ciebie zwagarowałem dzisiaj. Opuściłem ważne lekcje, nadszarpnąłem swoją opinię, może nawet zaryzykowałem wyrzucenie z budy. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Kronika wypadków miłosnych, 1976 |
|
|
Na razie abiturienci odwiedzają stare budy, przemierzają korytarze, zaglądają jeszcze do swoich klasopracowni, rozmawiają z młodszymi kolegami. źródło: NKJP: Matura za dni parę..., Dziennik Polski, 1999-05-07 |
|
|
Uważam, że jest jednym z najwybitniejszych polskich grafików, a pochwały pod jego adresem kieruję z tym większą radością, że chodziliśmy do jednej budy. źródło: NKJP: Mój „Dzienniczek Polski”, Dziennik Polski, 2001-11-23 |
6. samochód
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- niemiecka buda; buda milicyjna, policyjna, więzienna
- buda stoi gdzieś, zatrzymała się
- wsiadać do budy
Cytaty
|
Dr R. aresztowany przez gestapo i wieziony budą przez miasto, krzyczy: „Tu dr R., zawiadomcie Schindlera, że doktora R. wzięli... ! ” źródło: NKJP: Hubert Ropel, Adam Komorowski: Złota rybko, Gazeta Wyborcza, 1993-04-13 |
|
|
Pierwsze budy więzienne z internowanymi przybyły do Białołęki wkrótce po północy 13 grudnia 1981 r. źródło: NKJP: Waldemar Kuczyński: Burza nad Wisłą: dziennik 1980-1981, 2002 |
|
|
Budy pełne żandarmów zgrupowane stały na placu Żelaznej Bramy i na placu Grzybowskim, gotowe do akcji. Już Niemcy wbiegali na chybił-trafił do mieszkań i w pierwszym zamęcie wyciągali osłupiałych Żydów. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1975 |
7. bramka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- postawić kogoś na budzie; stać na budzie
Cytaty
|
[...] w podstawówie stałem na obronie, potem raz na budzie, ale tak mnie trafili w mordę, że miałem odciśniętą biedronę, bo biedroną graliśmy, napompowaną jak petarda, nie jakimś flakiem... źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008 |
|
|
Ja lubię bronić, nauczyłem się tej sztuki ponieważ jakieś 6 lat temu nie chciało mi się biegać za piłką, więc wolałem stać na budzie. źródło: Internet |
|
|
Zani nie widzi już nic, tylko kwadrat bramki... jeszcze piętnaście metrów, jeszcze dwanaście... grymas strachu na twarzy rudego piegusa, który jako ostatnia klasowa ofiara zawsze stawiany był na „budzie”... jeszcze dziesięć... Zani kopie piłkę z całej siły, rudzielec uchyla się instynktownie chowając twarz w dłoniach. źródło: NKJP: Grzegorz Mathea: IV Rzeczpospolita, 2005 |