UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

bok

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. bok
boki
D. boku
boków
C. bokowi
bokom
B. bok
boki
N. bokiem
bokami
Ms. boku
bokach
W. boku
boki

Pochodzenie

psł. *bokъ

1. część ciała

Definicja

lewa lub prawa strona tułowia człowieka lub zwierzęcia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

  • lewy, prawy bok
  • boki ciała; konia
  • ból, kłucie, kolka, rana w boku
  • boki i grzbiet; brzuch i boki, pierś i boki, plecy i boki; piersi, boki i grzbiet
  • boki bolą
  • oprzeć się bokiem o coś
  • przekręcić się, przewrócić się z boku na bok
  • przekręcić się, przewrócić się na drugi bok; szturchnąć kogoś (łokciem) w bok
  • leżeć, spać; położyć się na boku
  • wzdłuż boków ciała; z boków i od tyłu

Cytaty

Marek nie mówił wszystkiego, bo przysięgi, tajemnice oraz sekrety, ale bez niepotrzebnych szczegółów opowiedział o bólu przeszywającym bok i szpitalu polowym.

źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008

Przystaje na chwilę, bo łapie ją kolka w boku [...].

źródło: NKJP: Zofia Chądzyńska: Przez ciebie, Drabie!, 1995

Pies kładł się na boku, a Ebi wtulał głowę w jego krótką sierść.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Widma w mieście Breslau, 2005

Niedźwiedź zaszył się w kolczastą gęstwinę malin i jeżyn, o które Rusowy koń boleśnie podrapał sobie boki.

źródło: NKJP: Hanna Kostyrko (zebr.): Klechdy domowe, 1960

Samica ma głowę, szyję, pierś, grzbiet i skrzydła ciemnobrunatne, brzuch biały, boki brunatnawe.

źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955

2. strona

Definicja

prawa lub lewa powierzchnia przedmiotu mającego krawędzie, budynku lub pojazdu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni

Połączenia

  • drugi, każdy bok
  • jeden bok; dwa boki; z obu boków
  • bok auta, autobusu, ciężarówki, pojazdu, samochodu, statku; fiata, forda, poloneza; kadłuba; budynku
  • boki i spód; przód i boki, tył i boki; dół, boki i góra
  • każdy z boków
  • otrzeć się o coś, uderzyć o coś/w coś, zderzyć się z czymś bokiem; dostawić (jednym) bokiem do czegoś; stykać się bokami
  • najechać na bok czegoś

Cytaty

Prowadzony przez nią samochód fiat uno przy wyprzedzaniu skody uderzył w jej bok.

źródło: NKJP: (AJ): Nieostrożna jazda, Dziennik Polski, 2001-11-14

Traktor przewrócił się na lewy bok do przydrożnego rowu.

źródło: NKJP: Krótko, Dziennik Polski, 2002-04-08

Helikopter Mi-8 lecący na Wyspy Kurylskie uległ wczoraj wypadkowi podczas startu z lotniska [...]. Maszyna, wzbijając się w powietrze, przechyliła się na bok i runęła na ziemię.

źródło: NKJP: Dziennik Polski, 2002-03-13

Główna scena ma już podstawę i boki, trwa budowa dachu.

źródło: NKJP: Już pachnie festiwalem, Gazeta Lubuska, 2005

[...] babkę oczywiście najlepiej zapiec w wysokiej blaszce lub wręcz w babkowej foremce. W obu przypadkach częścią pokrajanej na plasterki słoniny można wyłożyć dno i boki.

źródło: NKJP: Smakosz: Babki i zapiekanki, Dziennik Polski, 2000-04-01

Składnia

bez ograniczeń + bok +
(CZEGO)

3. przestrzeń

Definicja

miejsce w przestrzeni znajdujące się po prawej lub lewej stronie w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia położonego centralnie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni

Połączenia

  • bok boiska, drogi
  • stanąć/stać z boku
  • zjechać na bok; rozejrzeć się, rozglądać się, zerkać; kolebać się, kołysać się; rozrastać się; sterczeć na boki
  • nieco z boku, trochę z boku

Cytaty

Na środku powstanie wysepka, przejście dla pieszych, po bokach wybudowane zostaną chodniki.

źródło: NKJP: (GM): Bezpieczniej pod „okrąglakiem”, Dziennik Polski, 2001-10-14

Zaszedłem go z boku, nie zauważył mnie, nie spodziewał się.

źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Biało-czerwony, 2007

Jak ocenił po meczu grający trener [...], były to koronkowe sytuacje: zagrania z boku, wycofanie piłki do napastnika i uderzenie na bramkę.

źródło: NKJP: (eŻ): Z klasy do klasy - runda VIII, Nowiny Raciborskie, 2005-10-11

Cysterna próbowała zjechać na bok, ale również i temu manewrowi przeszkodził wysoki krawężnik.

źródło: NKJP: Paweł Pełka: Walka o życie zamiast studniówki, Dziennik Polski, 2003-02-03

Stale tworzona skorupa oceaniczna rozsuwa się na boki, a pośrodku ryftu powstaje pęknięcie.

źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na ziemi: wprowadzenie do paleobiologii, 1992

4. figury geometrycznej

Definicja

odcinek łączący dwa wierzchołki wielokąta

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Połączenia

  • dłuższy, krótszy bok; odpowiednie, pozostałe, przeciwległe, równoległe; wszystkie boki
  • dwa boki
  • boki kwadratu, prostokąta, równoległoboku, trójkąta, wieloboku; podstawy
  • boki w trójkącie
  • wielkość, wymiary boku; długość, liczba, proporcje, stosunek; przecięcie się; pary; symetralne boków
  • kwadrat o boku iluś mm, cm, metrów; prostokąty, równoległoboki, trójkąty o bokach (długości) iluś cm
  • jeden, każdy z boków

Cytaty

Kwadrat ma bok o długości około 7 metrów [...].

źródło: NKJP: Paweł Stachnik: Sukces polsko-ukraiński, Dziennik Polski, 2002-09-18

Miejsce pod nowe domy jest idealne, ma kształt prostokąta, którego jeden bok przylega do granicy Tarnowa, drugi jest równoległy i oddalony około 400 metrów od trasy szybkiego ruchu do Kielc i Warszawy [...].

źródło: NKJP: Krzysztof Bik-Jurkow: Najdalej od centrum, Dziennik Polski, 2002-10-16

Mozaika, to najczęściej małe, kolorowe kwadraciki o boku od 1 cm do 3 cm, połączone ze sobą siatką plastikową lub specjalnym papierem.

źródło: NKJP: Joanna Złoczewska: Mozaikowe fantazje, Nowiny Raciborskie, 2005-12-06

Zastanówmy się teraz, jakie cechy ma każdy kwadrat. Jest to: 1) figura płaska, 2) czworoboczna, 3) równoboczna, 4) prostokątna, 5) o bokach parami równoległych [...].

źródło: NKJP: Zygmunt Ziembiński: Logika praktyczna, 1995

Gdy mamy dane współrzędne trzech punktów L, C i P wyznaczających trójkąt, to na ich podstawie możemy dokonać obliczenia wartości kąta zawartego między dwoma dowolnymi bokami.

źródło: NKJP: Stefan Przewłocki: Geodezja dla inżynierii środowiska, 1998

Frazeologizmy

coś wychodzi bokiem komuś
coś wyłazi bokiem komuś
coś wyszło bokiem komuś
coś wylazło bokiem komuś
ktoś ma na boku kogoś
ktoś odkłada na bok coś
ktoś pozostawia na boku coś
ktoś zostawia na boku coś
ktoś odłożył na bok coś
ktoś zostawił na boku coś
ktoś patrzy z boku
ktoś spogląda z boku
ktoś przygląda się z boku
ktoś obserwuje z boku
ktoś patrzy się z boku
ktoś podparł się pod boki
ktoś podpiera się pod boki
ktoś popatrzył z boku
ktoś przyjrzał się z boku
ktoś spojrzał z boku
ktoś skacze na boki
ktoś staje z boku
ktoś stanął z boku
ktoś stoi z boku
ktoś trzyma się z boku
ktoś zrywa boki
ktoś trzyma się za boki
ktoś zrywa boki ze śmiechu
ktoś bierze się za boki
ktoś/coś robi bokami
na bok
na boku
pod boki
pod bokiem
przy boku
skok w bok
u boku
żarty na bok
Data ostatniej modyfikacji: 17.01.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj