Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kolacja |
kolacje |
|
| D. | kolacji |
kolacji |
neut |
| kolacyj |
char | ||
| C. | kolacji |
kolacjom |
|
| B. | kolację |
kolacje |
|
| N. | kolacją |
kolacjami |
|
| Ms. | kolacji |
kolacjach |
|
| W. | kolacjo |
kolacje |
1.a przedmiot
Definicja
Pochodzenie
łac. collātiō 'zestawienie, zebranie, zbiór'
Rozwój znaczeniowy był następujący: 'zebranie, zgromadzenie' > 'biesiada, uczta' > 'wspólny posiłek wieczorny, wieczerza'.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | odwieczerz, wieczerza | |
| hiperonimy: | posiłek |
Połączenia
- gorąca; obfita, skromna; pyszna, smaczna; wystawna kolacja
- kolacja dla dzieci; dla bezdomnych, dla ubogich; dla dwojga; dla iluś osób; dla przyjaciół, dla rodziny
- obiad i kolacja; śniadania i kolacje
- resztki kolacji
- resztki z kolacji
- rachunek za kolację
- gotować, przygotować/przygotowywać, przyrządzić, robić, szykować, zrobić; podać; zamówić; jadać, jeść, spożywać, zjeść; fundować komuś kolację
- poczęstować, podejmować kogoś kolacją
- płacić, zapłacić za kolację
Cytaty
|
Muszę przyznać, że dawno nie jadłem tak smacznej kolacji. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
|
|
Przystupa wstawała po piątej, szykowała śniadanie, odprowadzała Brygidkę do przedszkola, wracała sprzątać, szła odebrać dziewczynkę, gotowała obiad, podawała do stołu, wstawiała i wyładowywała pranie, prasowała, serwowała kolację, odmawiała z Brygidką paciorek i siedziała na brzeżku łóżka, czekając, aż dziecko zaśnie. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007 |
|
|
Zajęty księgami i pisaniem nie zwracałem szczególnej uwagi na to, co się wokół mnie dzieje. Prowadziłem życie regularne, obiady jadałem w stołówce Instytutu, śniadania zaś i kolacje przyrządzała mi pani Melania. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk, 1997 |
|
|
Założyli się, kto pierwszy dojedzie do hotelu „Kasprowy”, a ściśle, do baru nocnego; przegrany miał płacić za kolację. źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 1997 |
|
|
Psy [...] zajęły się resztkami kolacji. Wyjadły szynkę, wzgardziwszy pomidorami oraz sałatą. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
1.b czynność
Definicja
Pochodzenie
łac. collātiō 'zestawienie, zebranie, zbiór'
Rozwój znaczeniowy był następujący: 'zebranie, zgromadzenie' > 'biesiada, uczta' > 'wspólny posiłek wieczorny, wieczerza'.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | odwieczerz, wieczerza | |
| hiperonimy: | posiłek |
Połączenia
- robocza, rodzinna, służbowa, świąteczna, wspólna; późna, spóźniona, wczesna kolacja; kolacja wigilijna
- kolacja u mamy, u przyjaciół, u rodziców, u znajomych
- czas, pora kolacji
- usiąść, zasiąść; pić, wypić coś do kolacji; odrywać kogoś, powstać, wstać od kolacji
- dać, mieć, podać, serwować; odgrzać, podgrzać, zrobić coś; kupić coś; jeść, zjeść coś; iść/pójść, przyjść, spóźnić się, wrócić, zejść; prosić, wołać; zaprosić; czekać na kolację
- czekać na kogoś z kolacją
- być u kogoś, spotkać się na kolacji; odnieść, pozmywać, umyć naczynia po kolacji
- po kolacji, podczas kolacji, przed kolacją, przy kolacji, w czasie kolacji
Cytaty
|
Zajął się kwitami. Hania bąknęła jeszcze parę zdań o swojej wizycie w Regnowie, ale ojciec najwidoczniej nie był jej ciekaw. Nie podtrzymał rozmowy. Wspólnie udali się na spóźnioną kolację. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Oho-ho, sera trzeba dokupić, za dużo go zjadł wczoraj na kolację. źródło: NKJP: Małgorzata Musierowicz: Dziecko piątku, 1993 |
|
|
- Pan docent prosto z podróży... i na pewno zechce wypocząć. W pokoju pewnie już ciepło. I Gerta chyba o wodzie mineralnej nie zapomniała. O osiemnastej proszę na kolację. źródło: NKJP: Marian Pankowski: Fara na Pomorzu, 1997 |
|
|
Niedługo potem zaczęła nową pracę, która zaabsorbowała ją tak, że właściwie zniknęła z życia rodzinnego. Wychodziła rano, wracała w porze kolacji i najchętniej zapadała wówczas w letarg przed telewizorem. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998 |
|
|
- Poczekaj! - kuzyn Marcina T. podszedł i objął go ramieniem, w geście pijackiej czułości. - Przecież nigdzie ci się nie spieszy. - Niech idzie. Matka pewnie czeka z kolacją! źródło: NKJP: Andrzej Skowron: Potyczki z Temidą - powrót do starych spraw, Dziennik Polski, 2005-03-21 |
2. przyjęcie
Definicja
Pochodzenie
łac. collātiō 'zestawienie, zebranie, zbiór'
Rozwój znaczeniowy był następujący: 'zebranie, zgromadzenie' > 'biesiada, uczta' > 'wspólny posiłek wieczorny, wieczerza'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | przyjęcie |
Połączenia
- proszona, romantyczna, uroczysta; elegancka, wykwintna, wytworna kolacja; kolacja pożegnalna
- kolacja na czyjąś cześć
- wydawać kolację
Cytaty
|
Z okazji awansowania Smykały na wyższe stanowisko, baronowa Sołowiejczyk wydała uroczystą kolację. źródło: NKJP: Awans, Dziennik Polski, 2000-09-22 |
|
|
W poniedziałek spotkaliśmy się na uroczystej, pożegnalnej kolacji w jednej z restauracji w Krakowie. źródło: NKJP: (SAS): Stracił pracę, wybiera się na urlop, Dziennik Polski, 2005-10-26 |
|
|
Wybranek [...] obiecał zaprosić ją do Wenecji na romantyczną kolację przy świecach. źródło: NKJP: Walentynki w Wedze, Co Tydzień Jaworzno, 2005-01-01 |
|
|
Zgodziła się na wspólne wakacje jeszcze pełna obaw i wątpliwości, bo od czasu opisanego podparyskiego spaceru minęło już kilka tygodni, w czasie których widywała się z Ernestem rzadko i zwykle w oficjalnych sytuacjach, przy okazji rautów i proszonych kolacji. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006 |
|
|
Wieczorem wydajemy z Martą kolację na cześć nuncjusza apostolskiego Alda Cavalli. źródło: NKJP: Daniel Passent: Choroba dyplomatyczna, 2002 |
3. w edytorstwie naukowym
Definicja
Pochodzenie
łac. collātiō 'zestawienie, zebranie, zbiór'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa
Cytaty
|
Opracowując polskie rękopisy Juwenalisa zająłem się rękopisem Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego, ... Opracowując kolację rękopisu posługiwałem się wydaniem Moretum, dokonanym przez Ryszarda Ellisa, źródło: Sprawozdania z Czynności Wydawniczej i Posiedzeń Naukowych KUL, 1962 (books.google.pl) |
|
|
Dokładna kolacja tekstów obu krakowskich wariantów wyłowiła sto kilkadziesiąt różnic brzmienia tekstów, lub tylko przestawień wyrazów, z których w załączonym zestawieniu przytoczono dla przykładu tylko kilkanaście. źródło: Księga pamiątkowa ku czci Karola Estreichera, 1964 (books.gogle.pl) |
4. w dawnym prawie kościelnym
Definicja
Pochodzenie
łac. collātiō ' zestawienie, zebranie, zbiór'
Specjalistyczne znaczenie wykształcone w języku prawniczym.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół miejsca i instytucje związane z religią i kościołem
Połączenia
- kolacja biskupia, papieska, uniwersytecka
Cytaty
|
Kanonicy kolacji uniwersyteckiej otrzymywali uposażenie z beneficjów w Czaplach Małych koło Miechowa, Jaśle, Siepietnicy koło Jasła i Niegłowicach również koło Jasła. źródło: Internet: swflorian.net/index.php/historia/zwiazki-akademii-krakowskiej-z-kolegiata-sw-floriana |
|
|
Również kandydaci na beneficja przyznawane na mocy kolacji biskupiej lub posiadający je z tego tytułu starali się o prowizje papieskie, aby w wypadku pojawienia się rywali do beneficjum mogli pokonać ich prowizją mającą datę wcześniejszą niż konkurenci źródło: Maria Koczerska: Recenzja pracy doktorskiej mgr. Adama Zapały (historyczny.uj.edu.pl) |