UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

klucz

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *kľučь 'coś zakrzywionego'

Poszczególne znaczenia specjalistyczne są kalkami ang. key , fr. clef / clé , niem. Schlüssel .

1. do otwierania

Definicja

przedmiot, który wkłada się do zamka lub innego otworu i przekręca w celu otwarcia lub zamknięcia zamka albo odblokowania jakiegoś urządzenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku

Połączenia

duży, mały; odpowiedni, dopasowany, oryginalny, zapasowy; symboliczny klucz; klucz kodowy
klucz do zamka; do piwnicy; do bram; klucze do drzwi; do domu, do mieszkania; do auta, do samochodu; klucz od kłódki; klucze od garażu
klucz na strych
klucz pod wycieraczką
klucz na szyi; klucz w drzwiach; w stacyjce, w zamku; w garści, w ręku
dokumenty i klucze, pieniądze i klucze, portfel i klucze, telefon i klucze
chrobot, zgrzyt klucza; komplet, pęk kluczy
breloczki, smycze do kluczy; dziurka od klucza
smycz na klucze
klucz pasuje do czegoś
szukać klucza
przekręcić, włożyć; zgubić, znaleźć; oddać, otrzymać, położyć; dorobić; skraść, ukraść klucz; otrzymanie, przekazanie klucza
otworzyć coś kluczem
coś zamknąć/zamykać, zamknąć się na klucz; coś, ktoś zamknięty,zamykany na klucz

Cytaty

	Skoro aptekarz potrafił wskazać drzwi magazynu, w którym przechowywano środki opatrunkowe, z portierni zostały przyniesione odpowiednie klucze i drzwi komisyjnie otwarto. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Skaza, 2006
	Kiedy wreszcie dotarłem do budynku, w którym wynajmowałem mieszkanie, oczywiście nie mogłem znaleźć klucza do drzwi na klatkę. źródło: NKJP: Waldemar Borzestowski: Bulterier Samson i ja, 2008
	Przy ul. Matki Teresy złodziej wykorzystał fakt, że właściciel domu pozostawił klucz pod wycieraczką. źródło: NKJP: (ZIOB): Przez otwarte drzwi, Dziennik Polski, 2000-11-22
	Usłyszałem zgrzyt klucza w zamku, ciche skrzypnięcie drzwi. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Korytarz, 2006
	Dopiero pod drzwiami domu Anglika okazuje się, że Zoe zgubiła klucze. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Niskie łąki, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

2. do nakręcania

Definicja

przedmiot do nakręcania różnego rodzaju mechanizmów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Połączenia

klucz do zegara; klucz do nakręcania

Cytaty

Mam odziedziczone po dziadku i tacie poczucie odpowiedzialności. Nie lubię zostawiać nikomu kluczy do zegara - mówi pan Jan.

źródło: NKJP: Dotykam serca zegara, Dziennik Polski, 2008-03-22

Jan jest dumny z tego, że dzierży w rękach odziedziczone po przodkach ponad stuletnie klucze do nakręcania zegara.

źródło: NKJP: Jerzy Wideł: Nakręcanie Nowego Roku, Gazeta Krakowska, 2002-12-31

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

3. narzędzie

Definicja

narzędzie do przykręcania lub odkręcania śrub i nakrętek

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo materiały, narzędzia i maszyny budowlane

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

narzędzie

Połączenia

klucz hydrauliczny, monterski, nasadowy, samochodowy, ślusarski
klucze i narzędzia
komplet kluczy
ktoś z kluczem w ręku

Cytaty

Przy użyciu narzędzi hydraulicznych odciągnęli kaloryfer, a potem kluczem francuskim odgięli rurkę doprowadzającą wodę do grzejnika.

źródło: NKJP: /gaw/: Dramat zaklinowanej kobiety, Echo Dnia, 2005-10-11

Złodziej skradł wiertarkę elektryczną, szlifierkę kątową i 6 kluczy nasadowych.

źródło: NKJP: ST: Pod osłoną nocy, Nakielski Czas, 2002-11-20

Najwięcej pieniędzy pochłonie wyposażenie warsztatu: od podstawowych kluczy i narzędzi, przez specjalne rozwiertaki do gaźników [...].

źródło: NKJP: Andrzej Łomanowski: Wybory marzeń, Gazeta Wyborcza, 1993-09-04

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

4. sposób działania

Definicja

sposób działania lub myślenia, który może pomóc w zrozumieniu lub rozwiązaniu jakiegoś problemu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

metoda

Połączenia

odpowiedni, określony, pewien, swoisty; kolejny klucz; klucz interpretacyjny
klucz do poprawy; do rozwiązania, do zrozumienia czegoś; do porozumienia, do powodzenia, do sukcesu, do zwycięstwa
w czymś tkwi klucz
coś stanowi klucz; znalezienie klucza
coś okazuje się, staje się kluczem do czegoś

Cytaty

	Należy tylko wpaść na właściwy trop i znaleźć odpowiedni klucz do zagadki. źródło: NKJP: Bilety na 'Mulholland Drive', Echo Dnia, 2007-08-23
	Kluczem do rozwiązania problemów związanych z negatywnym oddziaływaniem ruchu samochodowego jest przyjęcie zasad ekorozwoju, respektujących prawa przyrody. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 22.04.1994
	Dwa niedawne doniesienia budzą pewne nadzieje na znalezienie klucza do odporności przeciw HIV - podkreślił Fauci. źródło: NKJP: Sławomir Zagórski: Dlaczego nie ma szczepionki, Gazeta Wyborcza, 1995-10-17
	Po dzisiejszych przesłuchaniach stało się jasne, że osoba terapeuty i cała ta dziwaczna terapia mogą stanowić klucz do sprawy. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Uwikłanie, 2007
	Książka ta dostarczyła badaczom zachodnim klucza interpretacyjnego dla oceny wątków populistycznych w doktrynach rosyjskich anarchistów. źródło: NKJP: Daniel Grinberg: Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej: 1870-1914, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

5. zasada

Definicja

zespół zasad, według których podejmuje się jakieś działania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

określony, pewien, swoisty klucz; klucz ludnościowy, partyjny, polityczny; geograficzny
klucz do obsady
ludzie; obsadzanie stanowisk z klucza
coś stanowi klucz
coś obsadzane, ktoś powoływany według klucza; coś, ktoś dobrany, wybrany/wybierany z klucza

Cytaty

	To nie był wybór przypadkowy, dokonałam go według określonego klucza i właśnie te młode artystki zostały zaproszone wraz ze mną do prezentacji w Monachium. źródło: NKJP: Monachijskie reminiscencje, Dziennik Polski, 2003-10-13
	Dalej czekają dwa rzędy suto zastawionych półek, na których towary ułożone są według pewnego klucza sprzedażowego. źródło: NKJP: Sławomir Shuty: Zwał, 2004
	[...] Panie burmistrzu mam nadzieję, że nie będzie już obierania na kierownicze stanowiska z klucza partyjnego tak jak do tej pory było na innych stanowiskach [...]. źródło: NKJP: ST: Opinie po zwolnienie dyrektora NOK-u, Nakielski Czas, 2005-05-04
	Proszę o jednoznaczne stwierdzenie, czy w załączniku, jeżeli chodzi o okręgi senackie, zostały dobrze policzone - przy zastosowaniu pewnego klucza ludnościowego - liczby mandatów. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.10.1999
	Nikt nie uważa, że wymaganie mądrości od wybranych z klucza jest wygórowane – od lat wyborcy znoszą głupich buców u władzy i mogą poznosić jeszcze trochę. źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Kultura obrażonych, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

6. odpowiedzi

Definicja

zestaw prawidłowych odpowiedzi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata pozaszkolne formy nauczania

Połączenia

klucz odpowiedzi, rozwiązań
klucz do testu

Cytaty

Zdarzały się także błędy w kluczu odpowiedzi, egzaminatorzy mieli również wątpliwości co do punktacji niektórych zadań.

źródło: NKJP: Anna Cieślikiewicz: Nie wszystko poszło gładko, Echo Dnia, 2004-12-15

Są to zbiory tematów z kluczami rozwiązań z każdego języka obcego dopuszczonego do zdawania na maturze.

źródło: NKJP: (GEG): Matura z „Dziennikiem”, Dziennik Polski, 2001-04-27

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

7. szyfr

Definicja

metoda szyfrowania, zabezpieczania i przechowywania danych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny komputery/informatyka

Połączenia

klucz elektroniczny; prywatny, publiczny; 40-bitowy, 56-bitowy, 128-bitowy…
klucz dostępu
kombinacje klucza
dostęp do klucza

Cytaty

	Wierzę, że mój bank [...] dochowa tajemnicy, nie przekaże klucza elektronicznego mojego podpisu osobom nieupoważnionym [...]. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 01.03.2001
	Producenci z zagranicy mogą rozprowadzać programy szyfrujące, które wykorzystują klucz 128-bitowy, czyli tak zwane mocne szyfrowanie, dające niemal 100-proc. zabezpieczenie danych. źródło: NKJP: Jim Barksdale: Wścibskie FBI, Gazeta Wyborcza, 1997-10-06
	Na razie do opublikowanych w Internecie wyników można się dostać, znając klucz dostępu, inny dla każdej szkoły. źródło: NKJP: Lepiej niż oczekiwano, Dziennik Polski, 2001-10-23
	Odbiorca, aby odczytać zaszyfrowaną informację, musi ją odkodować stosując odpowiedni algorytm z odwrotną kombinacją kluczy [...]. źródło: NKJP: Katarzyna Lange-Sadzińska, Małgorzata Ziemecka: Przewodnik po EDI, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

8. w biologii

Definicja

biol.

uporządkowane zestawienie nazw gatunkowych organizmów żywych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

systematyka

Połączenia

klucz roślin
klucz do oznaczania (gatunków, roślin)

Cytaty

	W teren udają się odpowiednio wyposażeni w aparaty fotograficzne, lornetki, klucze do oznaczania roślin i zwierząt, Ph-metry, lupy, kompasy oraz mapy. źródło: NKJP: (mat): Przyroda bez granic, Nowiny Raciborskie, 2002-03-20
	Młodzi ekolodzy zaopatrzeni w [...] klucze do oznaczania organizmów wodnych, kompasy, zestawy do monitoringu wody HACH, czerpaki, szalki, lupy udali się na Stawy Przysieckie. źródło: NKJP: Oleńka Jagodzińska: Dzień ochrony środowiska, Nakielski Czas, 2004-06-16
	Prosił także o dalsze opisy, jeśli znajdę coś nieobjętego jego kluczem do oznaczania pantofelków. źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000
	Mam już wszystkie rośliny, które mi trzeba, ale nie znam ich całych nazw (dwuczłonowych). Łacińskich nie potrzebuję. Zna ktoś stronę z kluczami roślin? źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

9. w powietrzu

Definicja

układ przypominający literę V, w jakim lecą ptaki lub samoloty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport powietrzny

Relacje znaczeniowe

synonimy:

klin

Połączenia

klucz ptaków; gęsi, żurawi; samolotów
klucze przelatują
(czaple, żurawie) lecą kluczem

Cytaty

	Klucze ptaków ciągnęły na południe wzdłuż wyjątkowo płytkiej tego lata Wisły, opadając niekiedy na rozległe, piaszczyste łachy. źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997
	Klucze gęsi w okresie tych przelotów mogą liczyć nawet ponad sto ptaków. źródło: NKJP: Adam Wajrak: Gęsi z półwyspu Kola wylądowały w Białowieży, Gazeta Wyborcza, 1997-11-10
	Lecące kluczem dzikie gęsi. źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008
	Nieświadomi grożącego im niebezpieczeństwa marynarze „Pracy” nie bez ciekawości obserwowali ekwilibrystykę klucza samolotów nad masztami swego statku. źródło: NKJP: Henryk Mąka: Piraci znów atakują, 1995

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

10. w muzyce

Definicja

muz.

znak na pięciolinii wskazujący na wysokość zapisywanych za nim dźwięków

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Połączenia

basowy klucz; klucz wiolinowy

Cytaty

Piano cichło złowróżbnie, by po chwili znów popłynąć w basowym kluczu. I nagle przyfrunęła melodia słodka jak kołysanka.

źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1965

Ostinato stanowi osobny głos, zanotowany w kluczu wiolinowym; występuje w trzech częściach cyklu (poza Gloria).

źródło: NKJP: Stanisław Dąbek: Twórczość mszalna kompozytorów polskich XX wieku: 1900-1995, 1996

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

11. majątków ziemskich

Definicja

dawne majątki ziemskie znajdujące się w bliskim sąsiedztwie, należące do tego samego właściciela

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność

Połączenia

klucz folwarków, majątków
właściciel klucza
coś należące do klucza

Cytaty

	Pani Ina była wdową po zamożnym właścicielu klucza folwarków. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Mieściła się tutaj letnia rezydencja biskupów poznańskich i siedziba administracji rozległego klucza majątków biskupich (m.in. należał do nich Ślesin). źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989
	Już w XVI i XVII wieku właściciele klucza dunajeckiego, Olbracht Łaski i Jerzy Horvath-Palocsay, zgłaszali pretensje do wschodnich terenów starostwa nowotarskiego [...]. źródło: NKJP: Kawałek skał w trybunale, Dziennik Polski, 2002-09-13
	[...] Maciej Głowacki nakazał mu zwrócić chłopa Miszkę Pełkę zbiegłego z Wojkowa, wsi należącej do klucza opatowskiego arcybiskupów gnieźnieńskich, do Włócina. źródło: NKJP: Alicja Szymczakowa: Szlachta sieradzka w XV w.: magnifici et generosi, 1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	klucz	klucze
D.	klucza	kluczy
C.	kluczowi	kluczom
B.	klucz	klucze
N.	kluczem	kluczami
Ms.	kluczu	kluczach
W.	kluczu	klucze

Frazeologizmy

klucz francuski
klucz patentowy
ktoś śpiewa z innego klucza
pod klucz
pod kluczem
słowo klucz
z kluczem

Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2014