UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ramię

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. ramię
 ramiona
D. ramienia
 ramion
C. ramieniu
 ramionom
B. ramię
 ramiona
N. ramieniem
 ramionami
Ms. ramieniu
 ramionach
W. ramię
 ramiona

Pochodzenie

psł. *ormę, D. lp *ormene

Pierwotnie rzeczownik deklinacji *-o-tematowej: *ormo

1.a część ciała

Definicja

górna część tułowia pomiędzy szyją a ręką

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • lewe, prawe ramię; szerokie ramiona
  • na ramionach kolegów
  • kark i ramiona, plecy i ramiona, szyja i ramiona; dekolt i ramiona
  • mięśnie ramion
  • włosy do ramion
  • z karabinem, z krzyżem na ramieniu; z plecakiem na ramionach
  • długi do ramion
  • ranny w ramię
  • szeroki w ramionach
  • dotknąć czyjegoś ramienia
  • sięgający ramion
  • zrzucić, zsunąć (futro, płaszcz, szal, ...) z ramion
  • sięgający do ramion
  • zaglądać komuś, zajrzeć komuś; przewiesić przez ramię; chwycić/chwytać kogoś, potrząsnąć kogoś, szarpać kogoś, złapać kogoś za ramię
  • przerzucony przez ramię; postrzelony w ramię
  • kłaść, położyć komuś dłoń, głowę, rękę na ramieniu; poczuć czyjś dotyk na ramieniu; klepać, pogłaskać, poklepywać kogoś po ramieniu
  • na szerokość, na wysokość ramion

Cytaty

Włożył ciemne dresy (uniform prawdziwego rewolucjonisty), na ramię zawiesił dużą torbę otrzymaną w darze od pewnego klubu sportowego.

źródło: NKJP: W. Hagedorny: Nullak czyli sabat czarownic, Tygodnik Ciechanowski, 2002-09-21

W drugim wyjściu nasza kandydatka zaprezentuje się w stroju wieczorowym - czarnej, zwiewnej sukni odsłaniającej plecy i ramiona [...].

źródło: NKJP: (PSZ): Po góralsku i w bikini, Dziennik Polski, 2003-08-13

Na twoich zdjęciach szkolnych dziewczyny mają długie, proste włosy opadające na ramiona, luźne bluzki, golfy [...].

źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Był słusznego wzrostu, szeroki w ramionach, dobrze zbudowany.

źródło: NKJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1962

Jeden po drugim nadchodzili koledzy, ostrożnie zdejmując z ramion plecaki.

źródło: NKJP: Michał Jagiełło: Wołanie w górach: wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, 1979

1.b w ubraniu

Definicja

część ubrania okrywająca ramię - część tułowia

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań

Połączenia

  • wywatowane ramiona
  • bluzka, suknia bez ramion
  • dziura na ramieniu; skórzane wstawki na ramionach

Cytaty

Ubranie miała w nieładzie, podarte na ramieniu.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

[...] wracamy do klimatów niczym z Policjantów z Miami i rozbudowujemy ramiona żakietu poduszkami.

źródło: Internet

Plecy i tors okrywała mu luźna i workowata, o wywatowanych „wysokich” ramionach - „marynara”, uszyta z kraciastego wełnianego samodziału [...].

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych: praca zbiorowa, 2004

Gorset z fiszbinami początkowo był też usztywniany w ramionach, ale znajdujące się po dwóch stronach fiszbiny nie łączyły się, można było natomiast regulować ich położenie dzięki specjalnym dziurkom.

źródło: NKJP: Maguelonne Toussaint-samat: UBIORY, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1998-12-18

O godzinie piątej po południu przebierała się w granatową koronkową suknię bez ramion, okrywała dekolt białym szalem i nalewała herbatę do cieniutkich chińskich filiżanek.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki, 2003

Składnia

bez ograniczeń + ramię +
(CZEGO)

2. część ręki

Definicja

górna część ręki od barku do łokcia

Noty o użyciu

Używane także na określenie całej ręki.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • mocne, silne; chude, smukłe, szczupłe, wątłe ramiona
  • w ramionach kolegów, matki, ojca
  • ramię i przedramię
  • złamanie ramienia; zasięg ramion
  • tatuaż na ramieniu
  • ranny w ramię
  • rozłożyć, rozpostrzeć, skrzyżować ramiona
  • oprzeć się o czyjeś ramię; brać, ująć kogoś, wziąć kogoś pod ramię
  • wsparty o ramię
  • trzymać kogoś, tulić kogoś w ramionach
  • na odległość ramion

Cytaty

Patrzyła na niespokojną linię sukni Modesty, na jej nagie ramiona opięte po łokcie koronkowymi rękawiczkami [...].

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007

Hindusi przedstawiali swych bogów z wieloma rękami, np. władca świata Wisznu prezentowany był z czterema ramionami i odpowiednią liczbą dłoni.

źródło: NKJP: Agata Pawlik: Gdy mówi ciało, Dziennik Polski, 2001-01-02

Na znak żałoby goście grali z czarnymi opaskami na ramionach, a flagi na stadionie były opuszczone do połowy masztów.

źródło: NKJP: W cieniu tragedii, Dziennik Polski, 2000-04-08

Mocne pchnięcia ramion wyniosły go na pełne morze.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2007

[...] powyżej łokcia zaczynał czuć ból. Nie był to ból przetrenowanego mięśnia albo stłuczenia, obejmował całe ramię, a jego źródło znajdowało się w środku, może w kościach.

źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005

3. ośmiornicy

Definicja

wystająca część ciała niektórych zwierząt, zwłaszcza głowonogów, służąca do chwytania pokarmu i przemieszczania się

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

  • ramiona ośmiornicy

Cytaty

W swych dziejach ośmiornice utraciły swój wydłużony kształt, a ich głowa - wraz z [...] wieńcem chwytnych ramion - nie znajduje się ani z przodu, ani z tyłu ciała, ale właśnie w środku, jakby dla podkreślenia tego nietypowego statusu „geometrycznego” tych zwierząt.

źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Przepis na człowieka, 1996

Meduzy nie cieszą się specjalną popularnością wśród ludzi, ponieważ ich ramiona pokryte są milionami pęcherzyków, które z kolei zawierają jad.

źródło: Internet

Ciało kalmara ma cylindryczny kształt z dziesięcioma ramionami i pokryte jest cienką, chitynową muszlą.

źródło: Internet

[...] zamiast polipów z długimi ramionami wynurzają się delfiny.

źródło: NKJP: K. Jakubowski: Z Mickiewiczem na Krymie, Tygodnik Ciechanowski, 2005-02-11

Jednym z najbardziej niezwykłych i równocześnie największym zwierzęciem kambru była Anomalocaris, stwór sięgający 60 cm długości ciała, o tułowiu opatrzonym płetwowatymi nieczłonowanymi odnóżami z parą dużych ramion w przedzie ciała [...].

źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na ziemi: wprowadzenie do paleobiologii, 2003

4. krzyża

Definicja

wystający poprzeczny element konstrukcji, przypominający wyciągniętą w bok rękę

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Połączenia

  • ramię drogowskazu; jelca; ramiona kotwicy, krzyża, podkowy, świecznika, żyrandola
  • rozpiętość ramion

Cytaty

Typowa XVIII-wieczna szabla husarska wyglądała tak: rękojeść była zamknięta, żelazna o prostym jelcu (z tylnym ramieniem rozkutym w formę charakterystycznego młotka)[...].

źródło: NKJP: Włodzimierz Kwaśniewicz: Dzieje szabli w Polsce, 1999

Prawe ramię krzyża jest odłamane, liczne ubytki wymagają uzupełnień.

źródło: NKJP: Nekropoliom na ratunek, Dziennik Polski, 2001-11-02

Wyższe i niższe ramiona zawieszenia oraz tylny stabilizator wykonane zostały z rurek, co przyczynia się do zmniejszenia masy pojazdu.

źródło: NKJP:Tajemnice RAV 4, Dziennik Polski, 2000-08-07

[...]warszawscy bywalcy czwartkowych wieczorów u Deotymy pospieszyli z monumentalnym kandelabrem srebrnym, na kształt dębu, którego konary, zdobione plastycznymi liśćmi i żołędziami, tworzą ramiona świecznika.

źródło: NKJP: (AN): Pamiątki wielkiej sławy, Dziennik Polski, 2002-04-17

Kilka dni temu w gminie Krasne jadący cinquecento 19-letni chłopak zawadził samochodem o ramię brony przymocowanej do mijanego ciągnika.

źródło: NKJP: K. Kowalski: Rolnik za kierownicą, Tygodnik Ciechanowski, 2007-09-05

Składnia

bez ograniczeń + ramię +
CZEGO

5. dźwigu

Definicja

wystający ruchomy element urządzenia, który może się wznosić, opadać i obracać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Połączenia

  • ramię dźwigni, dźwigu, robota, semafora, wagi, żurawia

Cytaty

Podczas pracy [...] ramię dźwigu (stalowa kratownica) uległo skręceniu i zablokowało się, uniemożliwiając obrót.

źródło: NKJP: (GEG): Żuraw powinien się obracać, Dziennik Polski, 2001-01-06

Według niektórych mieszkańców kamienic przy ul. Syrokomli, ramię żurawia już od kilku dni wisiało nad dachami budynków mieszkalnych, a sam dźwig był lekko przechylony.

źródło: NKJP: Grzegorz Skowron: Groźny żuraw, Dziennik Polski, 2001-01-05

W późniejszym okresie ramię kierunkowskazu zostało wyposażone w podświetlenie, co zapewniało mu jeszcze lepszą widoczność.

źródło: NKJP: (A): Strzałki, czyli migacze, Dziennik Polski, 2003-12-22

Kadrowanie zdjęć umożliwia także wbudowany, umieszczony na ruchomym ramieniu, kolorowy wyświetlacz ciekłokrystaliczny z matrycą aktywną.

źródło: NKJP: Kompakt jak lustrzanka, Enter, prasa, 2001

Roboty kardiochirurgiczne mają trzy ramiona - dwa operujące, a jedno wyposażone w kamerę dającą trójwymiarowy obraz pola operacyjnego.

źródło: NKJP: (PAP): Polski robot kardiochirurgiczny, Dziennik Polski, 2002-04-02

Składnia

bez ograniczeń + ramię +
CZEGO

6. odnoga

Definicja

boczna, podłużna część rzeki, drogi, pasma górskiego lub budynku oddzielająca się od części głównej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia ukształtowanie terenu

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne

CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  odnoga

Połączenia

  • ramię rzeki; ambitu, transeptu; krużganków
  • sieć ramion (Narwi)

Cytaty

Poniżej Prądnika Białego rzeka ta rozdzielała się na ramię północne (Prądnik Czerwony, Rakowice) i południowe (Olsza).

źródło: NKJP: Jak to z Wisłą było?, Dziennik Polski, 2001-03-31

W drugim ramieniu transeptu pod szklaną taflą można będzie zobaczyć grobowiec z zachowanym pochówkiem.

źródło: NKJP: (WT): Długowłosa święta, Dziennik Polski, 2001-12-08

Żuławy Wielkie rozciągają się w trójkącie wyznaczonym przez ramiona Wisły: Leniwkę i Nogat [...].

źródło: NKJP: Dzieło pracowitej Wisły, Dziennik Polski, 2000-08-23

Wieś Ciche położona pomiędzy ramionami Pasma Gubałowskiego, w Dolinie Cichego Potoku, przy drodze wiejskiej łączącej Czarny Dunajec z grzbietem gubałowskim, ma charakter wybitnie rolniczy i bogate tradycje pasterskie.

źródło: NKJP: Z Cichego do Melton Mowbray, Dziennik Polski, 2002-11-08

Składnia

bez ograniczeń + ramię +
CZEGO

7. trójkąta

Definicja

bok figury geometrycznej inny niż podstawa

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  bok

Połączenia

  • ramiona trójkąta

Cytaty

Trapez równoramienny o obwodzie 60 cm jest opisany na okręgu o promieniu długości 6 cm. Oblicz długość ramienia trapezu.

źródło: Internet

Ramię trójkąta równoramiennego jest dwa razy dłuższe od podstawy.

źródło: Internet

Pan Zygmunt osobiście badał piramidę Cheopsa i jako pierwszy człowiek na świecie odkrył, na czym polega jej doskonałość. Otóż boki tworzą trójkąty równoramienne, zaś ich ramiona z kolei zbiegają się pod kątem 54 stopni, 44 minut i 82 sekund.

źródło: NKJP: Cywilizacja oktaedromu, Dziennik Polski, 2000-03-11

Zwykle jeden z boków trójkąta, ustalony w dowolny sposób, nazywany podstawą trójkąta, a pozostałe dwa boki ramionami trójkąta.

źródło: Internet

Osobną rolę gra tu kierunek płaszczyzn - ostre ramiona trójkątów zwracają się ku górze, a ich podstawa „ciągnie” za sobą całą kompozycję.

źródło: NKJP: (ASZ): Kolor mieszam na palecie, Dziennik Polski, 2001-05-10

Składnia

bez ograniczeń + ramię +
CZEGO

Frazeologizmy

kamień spadł z serca komuś
ciężar spadł z ramion komuś
ktoś ma duszę na ramieniu
ktoś olał ciepłym moczem kogoś/coś
ktoś olał sikiem prostym przez lewe ramię kogoś/coś
ktoś olewa ciepłym moczem kogoś/coś
ktoś olewa sikiem prostym przez lewe ramię kogoś/coś
ktoś pada w ramiona
ktoś rzuca się w ramiona
ktoś wpada w ramiona
ktoś pada sobie w ramiona
ktoś padł w ramiona
ktoś padł sobie w ramiona
ktoś wpadł w ramiona
ktoś rzucił się w ramiona
ktoś podaje ramię komuś
ktoś służy ramieniem komuś
ktoś podał ramię komuś
ktoś poklepuje po ramieniu kogoś
ktoś rzuca się na szyję komuś
ktoś rzucił się na szyję komuś
ktoś wypłakał się w rękaw komuś
ktoś wypłakał się na ramieniu komuś
ktoś wypłakał się w ramię komuś
ktoś wypłakuje się w rękaw komuś
ktoś wypłakuje się na ramieniu kogoś
ktoś wzrusza ramionami
ktoś wzruszył ramionami
przez ramię
ramię w ramię
ramię przy ramieniu
ręka sprawiedliwości
ramię sprawiedliwości
rosną komuś skrzydła
rosną komuś skrzydła u ramion
z duszą na ramieniu
z otwartymi rękami
z otwartymi ramionami
z ramienia
zbrojne ramię
Data ostatniej modyfikacji: 01.12.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN