UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

najeść się

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. jeść

1. chleba

Definicja

zjadłszy coś, zaspokoić głód lub apetyt

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

synonimy:  nakarmić się, pożywić się
hiperonimy:  nasycić się

Połączenia

  • najeść się boczku, chleba, ciastek, cukierków, grzybów, jagód, lodów, mięsa, pączków, wędliny
  • najeść się na zapas
  • najeść się przed wyjściem
  • najeść się w domu
  • najeść się dobrze, porządnie, setnie, solidnie; do syta, do woli
  • najeść się jak wieprz
  • chcieć, móc, potrafić najeść się; można, warto najeść się
  • najeść się i napić się, najeść się i umyć się, najeść się i wypocząć, najeść się i wyspać się, najeść się i wracać do domu; nagotować i najeść się

Cytaty

Drina podał dozorcy pustą miskę i podziękował oczami. - Najadł się pan? Dobre było, co?

źródło: KWSJP: Rudolf Jasik: Martwi nie śpiewają, 1961

Nareszcie odpocznie! Naje się do syta, napije czegoś ciepłego, wyśpi się za wszystkie czasy!

źródło: KWSJP: Franciszek Fenikowski: Długie morze, 1963

Nieczyści najedli się siedmiu chlebami, zaś odłamków zebrano cztery kosze!

źródło: KWSJP: Jan Dobraczyński: Listy Nikodema, 1951

Mówi, że się struł, ale gdzie tam, najadł się surowej kapusty, bo mu żal zostawić, jak płacone.

źródło: KWSJP: Wojciech Żukrowski: Córeczka, 1951

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. najem się
 najemy się
2 os. najesz się
 najecie się
3 os. naje się
 najedzą się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. najadłem się
+(e)m się najadł
 najadłam się
+(e)m się najadła
 najadłom się
+(e)m się najadło
 najedliśmy się
+(e)śmy się najedli
 najadłyśmy się
+(e)śmy się najadły
2 os. najadłeś się
+(e)ś się najadł
 najadłaś się
+(e)ś się najadła
 najadłoś się
+(e)ś się najadło
 najedliście się
+(e)ście się najedli
 najadłyście się
+(e)ście się najadły
3 os. najadł się
 najadła się
 najadło się
 najedli się
 najadły się

bezosobnik: najedzono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. najedzmy się
2 os. najedz się
 najedzcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. najadłbym się
bym się najadł
 najadłabym się
bym się najadła
 najadłobym się
bym się najadło
 najedlibyśmy się
byśmy się najedli
 najadłybyśmy się
byśmy się najadły
2 os. najadłbyś się
byś się najadł
 najadłabyś się
byś się najadła
 najadłobyś się
byś się najadło
 najedlibyście się
byście się najedli
 najadłybyście się
byście się najadły
3 os. najadłby się
by się najadł
 najadłaby się
by się najadła
 najadłoby się
by się najadło
 najedliby się
by się najedli
 najadłyby się
by się najadły

bezosobnik: najedzono by się

bezokolicznik: najeść się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: najadłszy się

gerundium: najedzenie się

odpowiednik aspektowy: najadać się

Składnia

Rzżywotny + najeść się +
CZEGO|CZYM

2. wstydu

Definicja

doznać silnego, negatywnego uczucia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  nałykać się
hiperonimy:  doświadczyć, doznać

Połączenia

  • najeść się grozy, strachu, wstydu
  • najeść się co niemiara
  • najeść się czegoś niepotrzebnie
  • musieć najeść się czegoś

Cytaty

Obie kobiety odniosły niewielkie obrażenia, ale najadły się strachu.

źródło: KWSJP: Przemysław Gluma: Bandyci napadli na wesołe miasteczko, Super Express, 2006

Plątałam się w zeznaniach jak gamoń, który skubnął w sklepie lizaka i najadł się tylko wstydu.

źródło: KWSJP: Barbara Kosmowska: Prowincja, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. najem się
 najemy się
2 os. najesz się
 najecie się
3 os. naje się
 najedzą się

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. najadłem się
+(e)m się najadł
 najadłam się
+(e)m się najadła
 najadłom się
+(e)m się najadło
 najedliśmy się
+(e)śmy się najedli
 najadłyśmy się
+(e)śmy się najadły
2 os. najadłeś się
+(e)ś się najadł
 najadłaś się
+(e)ś się najadła
 najadłoś się
+(e)ś się najadło
 najedliście się
+(e)ście się najedli
 najadłyście się
+(e)ście się najadły
3 os. najadł się
 najadła się
 najadło się
 najedli się
 najadły się

bezosobnik: najedzono się

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. najedzmy się
2 os. najedz się
 najedzcie się

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. najadłbym się
bym się najadł
 najadłabym się
bym się najadła
 najadłobym się
bym się najadło
 najedlibyśmy się
byśmy się najedli
 najadłybyśmy się
byśmy się najadły
2 os. najadłbyś się
byś się najadł
 najadłabyś się
byś się najadła
 najadłobyś się
byś się najadło
 najedlibyście się
byście się najedli
 najadłybyście się
byście się najadły
3 os. najadłby się
by się najadł
 najadłaby się
by się najadła
 najadłoby się
by się najadło
 najedliby się
by się najedli
 najadłyby się
by się najadły

bezosobnik: najedzono by się

bezokolicznik: najeść się

imiesłów przysłówkowy uprzedni: najadłszy się

gerundium: najedzenie się

Składnia

Rzosobowy + najeść się +
CZEGO
Data ostatniej modyfikacji: 14.10.2011
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN