UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ująć

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ujmę
 ujmiemy
2 os. ujmiesz
 ujmiecie
3 os. ujmie
 ujmą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ująłem
+(e)m ujął
 ujęłam
+(e)m ujęła
 ujęłom
+(e)m ujęło
 ujęliśmy
+(e)śmy ujęli
 ujęłyśmy
+(e)śmy ujęły
2 os. ująłeś
+(e)ś ujął
 ujęłaś
+(e)ś ujęła
 ujęłoś
+(e)ś ujęło
 ujęliście
+(e)ście ujęli
 ujęłyście
+(e)ście ujęły
3 os. ujął
 ujęła
 ujęło
 ujęli
 ujęły

bezosobnik: ujęto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. ujmijmy
2 os. ujmij
 ujmijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. ująłbym
bym ujął
 ujęłabym
bym ujęła
 ujęłobym
bym ujęło
 ujęlibyśmy
byśmy ujęli
 ujęłybyśmy
byśmy ujęły
2 os. ująłbyś
byś ujął
 ujęłabyś
byś ujęła
 ujęłobyś
byś ujęło
 ujęlibyście
byście ujęli
 ujęłybyście
byście ujęły
3 os. ująłby
by ujął
 ujęłaby
by ujęła
 ujęłoby
by ujęło
 ujęliby
by ujęli
 ujęłyby
by ujęły

bezosobnik: ujęto by

bezokolicznik: ująć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ująwszy

gerundium: ujęcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: ujęty

odpowiednik aspektowy: ujmować

Pochodzenie

Zob.  jąć 

1. w dłoń

Definicja

książk. 
chwycić ręką

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

  • ująć butelkę, słuchawkę, ster; czyjąś dłoń; dziewczynę, kobietę (za rękę, pod rękę)
  • ująć w dłoń

Cytaty

Dopiero po tym symbolicznym geście laureatka mogła skorzystać z wręczonych jej wcześniej kluczyków, wejść do samochodu i nieco drżącymi z przejęcia dłońmi ująć kierownicę.

źródło: NKJP: Ł. Śmiatacz: Nagroda na czterech kółkach, Czas Ostrzeszowski, 2006\48

Pomyślałem, że jest wściekły: dopiero w połowie drogi przypomniał sobie o innych wrogach, ujął broń oburącz i skręcił, by skorzystać z osłony zarośli.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Dobry powód, by zabijać, 2005

Ujął doktora pod ramię i ruszyli alejami wiązów w stronę cmentarnej bramy.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
CO/KOGO

2. przestępcę

Definicja

książk. 
pozbawić wolności kogoś, kto popełnił przestępstwo lub jest o nie podejrzany

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara

Połączenia

  • policja ujęła kogoś
  • ująć chuliganów, mordercę, oszusta, przestępcę, rabusia, uciekiniera, włamywacza, złodzieja

Cytaty

Małopolskim policjantom udało się ująć grupę złodziei, która miała dokonać kradzieży historycznego napisu „Arbeit macht frei”, wiszącego nad jedną z bram wejściowych do Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

źródło: NKJP: Szymon Szadurski: Kradzież w oboziez gdyńskim tropem, Dziennik Bałtycki, 2009-12-22

Na ul.Toruńskiej mundurowi ujęli kierowcę peugeota partnera. Okazało się, że wcześniej spowodował kolizję [...].

źródło: NKJP: Wpadki z promilami na włocławskich drogach, Gazeta Pomorska: 2010-01-08

Ujęci sprawcy napadu na trasie A-4 w okolicy Jeleniowa, zatrzymany mężczyzna podejrzewany o zabójstwo oraz mężczyźni przy których znaleziono fałszywe akcesoria policyjne - to najbardziej spektakularne efekty środowej akcji zgorzeleckiej policji i straży granicznej z Lubania.

źródło: NKJP: Piotr Ilczyna: Zatrzymano podejrzanych o napad i o zabójstwo, Gazeta Wrocławska, 1999

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
KOGO

3. myśl

Definicja

książk. 
wyrazić pewną treść w określony sposób

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Połączenia

  • ująć kwestię, myśl, problem, treść, zagadnienie
  • ująć w formie jakiejś

Cytaty

Pan poseł [...] postawił pytanie dotyczące tego, jakie błędy popełniła poprzednia koalicja. Chciałbym ująć odpowiedź w dwóch punktach, które może pana posła nie zadowolą.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.09.1999

Do zobaczenia w lesie z okazji imienin Anny. Zapisy już trwają. Za nami sobótki, przed nami Anna. Tak można w skrócie ująć program plenerowych zabaw wśród seniorów.

źródło: NKJP: Lato emerytów źródło Goniec Rumski, 2011

Tak mówiła [...] dyrektor Zakładu Wychowawczego im. Abrahamowiczów. Pan [...] dyrektor Miejskiego Domu Sierot, trochę inaczej to ujął, lecz treść jego wywodów była identyczna.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Głowa Minotaura, 2009

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
CO

4. źródło

Definicja

książk. 
przystosować do czerpania wody pitnej

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie

Połączenia

  • ująć wodę, źródło

Cytaty

Zaczęliśmy od lokalizacji źródełka. Trzeba, było wykonać roboty ziemne, by wodę ująć, a potem postawić nad nią obudowę, którą zaprojektował nasz artysta rzeźbiarz [...].

źródło: NKJP:Beata Polakiewicz: Ujęta królowa studzienka, Gazeta Krakowska, 2006-10-24

Jest to system kilku źródeł o charakterze wywierzysk krasowych [...] Większe z nich ujęto na potrzeby lokalnego wodociągu.

źródło: Tabica informacyjna w parku krajobrazowym Dolina Racławki, woj. małopolskie

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
CO

5. swoim wdziękiem

Definicja

książk. 
uzyskać pozytywne nastawienie i życzliwość jakiejś osoby

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • ująć egzaminatora, jurorów, komisję

Cytaty

Publiczność chętnie nagradzała ich za odwagę oklaskami. Pewnie gdyby ich liczba i długość decydowałaby o wygranej, zwyciężyłaby Małgorzata Kapała, która ujęła publiczność swoją naturalnością.

źródło: NKJP: Dziennik Polski, 2003-05-27

Kiedy przeniósł się do nas na dobre, zarezerwowałem dla niego dosyć wysoki fundusz startowy na zorganizowanie warsztatu technicznego. Bardzo się z tego ucieszył i muszę przyznać, ujął mnie niezmiernie swoim podejściem. Nie tracił pieniędzy na zakup sprzętu, który prywatnie posiadał. Wszystko, co miał na swoim stryszku, było do dyspozycji instytutu, ale spodziewał się w tym wzajemności. Używał sprzętu zakładowego dla swojego hobby i nie widziałem nic w tym złego.

źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000

Ostatecznie ujął mnie „halloweenowy” klimat „Krainy duchów”. Te stworki, potworki, dziwaczne zamki i jeszcze dziwniejsze krainy – wszystko to jest jednocześnie kiczowate i na swój sposób urocze (no dobrze, czasem też nieco obrzydliwe, jak w przypadku okropnie smarkających olbrzymów).

źródło: NKJP: Anna Kańtoch: Horror w sam raz na Halloween, Esensja, 2007-11

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
KOGO + (CZYM)

6. w budżecie

Definicja

uwzględnić przy opracowywaniu jakiegoś dokumentu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

  • ująć w budżecie, w planie, w spisie treści, w ustawie

Cytaty

Znacznie więcej środków niż w ubiegłym roku władze samorządowe przeznaczyły na promocję miasta. W projekcie budżetu na ten cel ujęto kwotę 100 tys. zł. Z niej finansowane będą znane już przedsięwzięcia, niemniej mają też pojawić się nowe.

źródło: NKJP: Jak za dawnych lat, Euroregio Glacensis, 7 (165), 2001

Żądania polskie ambasador ujął w nocie [...] z 1 listopada, a nazajutrz przedstawił w rozmowie [...].

źródło: NKJP: Eugeniusz Duraczyński: Rząd polski na uchodźstwie1939-1345 : organizacja, personalia, polityka, 1993

Najczęściej są to pozbawione własnej myśli autora pracowite kompilacje (czyli po prostu żmudne przepisywanie) z licznych publikacji, ujętych później w cytatach i obfitych przypisach.

źródło: NKJP: Ariana Nagórska: Różnorodność i otwartość, Akant, 2007-04

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
CO + w CZYM

7. na fotografii

Definicja

książk. 
utrwalić obraz aparatem fotograficzny lub kamerą filmową

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka fotografia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Cytaty

Mój zacny kolega [...] w swoim zapale fotoreporterskim ujął na zdjęciu ciekawą sytuację polityczną.

źródło: NKJP: Politykowanie przy piwie, Gazeta Krakowska, 2005-05-07

Widać za to, że nie poradził sobie z tą adaptacją reżyser, widać brzydkie kadry, nawet Pont du Gard ujęte kamerą p. Andrzeja J. Jaroszewicza straciło urok, widać tandetne sceny z udziałem lwów i równie kiczowatą walkę zapaśnika Rafała Kubackiego z bykiem [...].

źródło: NKJP: Kulturałki: Tylko ton serio, Dziennik Polski, 2001-09-15

W krótkich wstawkach zrealizowanych w konwencji wideoklipów pojawili się znani wykonawcy rockowi,[...] Madonna spowita w Gwiaździsty Sztandar rapowała a cappella o tym, że wolność słowa to również prawo do głosowania. Chris Cornell ujęty na tle złomowiska wzywał do ratowania przyrody przed degradacją [...]

źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz i Maciej Chmiel: Tajemniczy pociąg, Gazeta Wyborcza, 1993-01-20

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
KOGO/CO

8. lat

Definicja

książk. 
zmniejszyć ilość, liczbę lub intensywność czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Cytaty

Po wypadku jednej z mieszkanek, również szybciutko naprawili wyrwę, to też nie rozwiązało problemu. Nikt nie ujął bólu naszej sąsiadce, która znalazła się z powodu wypadku w szpitalu.

źródło: NKJP: Urszula Giżyńska: Nie jest dobrze tym, którym leje się na głowę, Gazeta Częstochowska, 2007-08-20

Spotkanie z tym człowiekiem nie zmniejszyło mojego wstydu, ale nieco ujęło cierpienia.

źródło: NKJP: lżbieta Cichla-Czarniawska tytuł Ogrody i złomowiska, 2005

Żeby doraźnie podtrzymać na ciele i duchu tych, którzy żyją w nędzy, trzeba ująć po plasterku szynki z tacy sytych.

źródło: NKJP: Dariusz Rostkowski: TELEFONICZNA OPINIA PUBLICZNA, Gazeta Wyborcza, 1993-11-19

Składnia

bez ograniczeń + ująć +
CZEGO + (KOMU)

Frazeologizmy

ktoś wziął coś w swoje ręce
ktoś ujął coś w swoje ręce
nic dodać, nic ująć
Data ostatniej modyfikacji: 31.03.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN