Chronologizacja
Pierwotna postać mora notowana od 1528 r. (SPXVI)
Pochodzenie
psł. *mora 'istota mityczna, zjawa dusząca ludzi w czasie snu'
Nagłosowe z- jest wtórne (od XVII w.); w pol. XVI-wiecznej (dziś także w gwarach) mora .
1. duch
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Połączenia
- zmora senna
- napad zmory
- zmora dręczy; dusiła, męczyła
- wyglądać jak zmora; dławić, dręczyć jak/niczym zmora; ciągnąć się, wlec się za kimś jak zmora
Cytaty
|
Nocami do piersi śpiących przywierały zmory, niejeden przepłoszył strzygę szeleszczącą nietoperzowym skrzydłem pod zimnym świeceniem księżyca. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1993 |
|
|
Na drugi dzień po napadzie zmory należy zmienić miejsce spania, - Trzeba spalić słomę, na której zmora dusiła człowieka [...]. źródło: NKJP: amk: Jak się pozbyć zmory?, Dziennik Polski, 2001-01-13 |
|
|
[...] ropuchy parzące swym jadem, salamandry leniwie wylegujące się w ogniu, wampiry ssące krew i duszące zmory znalazły w tym dole schronienie. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
Nieraz mnie to wszystko dusi w nocy jak zmora, ale o poranku znowu ufam, że jednak coś ważnego się u nas stanie [...]. źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych : eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zmora |
zmory |
|
| D. | zmory |
zmor zmór |
|
| C. | zmorze |
zmorom |
|
| B. | zmorę |
zmory |
|
| N. | zmorą |
zmorami |
|
| Ms. | zmorze |
zmorach |
|
| W. | zmoro |
zmory |
2. myśl
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Połączenia
- straszna, wieczna zmora; nocne, senne zmory
- zmora ciąży, dręczy, dusi; znika
- być, stawać się zmorą
Cytaty
|
[...] w Polsce wciąż bardzo trudno przychodziło oddzielenie seksu od prokreacji.[...] Zmora niechcianej ciąży wisiała nad kobietami. źródło: NKJP: Ewa Winnicka: Od globulki do plasterka , Polityka, 2004-08-28 |
|
|
Teraz to on był jak matka, która sama układa dzieci do snu, zatroskana, by ich nie męczyły nocne zmory. źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1996 |
|
|
Jedno jest pewne, sztuka origami wprowadzona do zajęć szkolnych, spowoduje, iż lekcje geometrii przestaną być zmorą dla wielu uczniów... źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Festiwal Nauki w Gimnazjum nr 3: Geometria wzbogacona o sztukę origami, Tygodnik Ciechanowski, 2004-06-02 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zmora |
zmory |
|
| D. | zmory |
zmor zmór |
|
| C. | zmorze |
zmorom |
|
| B. | zmorę |
zmory |
|
| N. | zmorą |
zmorami |
|
| Ms. | zmorze |
zmorach |
|
| W. | zmoro |
zmory |
3. zjawisko
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Połączenia
- główna, istna, największa, prawdziwa, wielka; nowa; wieczna zmora; stare zmory
- zmora naszych czasów, współczesnego świata...
- być zmorą
Cytaty
|
Terroryzm jest zmorą współczesnego świata, wszyscy potencjalnie możemy stać się jego ofiarami. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 28.11.2003 |
|
|
Wietnamczycy nie narzekają na te zmiany. Narzekają tylko, że razem z kapitalizmem wróciły do nowego Sajgonu stare zmory - korupcja, narkomania i prostytucja. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Sajgońskie doi-moi , Gazeta Wyborcza, 1993-06-07 |
|
|
Główną zmorą Argentyny okazały się oszustwa podatkowe. Według szacunków banku centralnego skarb państwa traci na nich rocznie gigantyczną kwotę 24 mld dolarów [...]. źródło: NKJP: Mirosław Banasiak: Argentyna, Gazeta Wyborcza, 1996-08-10 |
|
|
Największą zmorą naszych dróg są pijani kierowcy [...]. źródło: NKJP: (ZS): Tragiczny weekend, Dziennik Polski, 2000-12-12 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zmora |
zmory |
|
| D. | zmory |
zmor zmór |
|
| C. | zmorze |
zmorom |
|
| B. | zmorę |
zmory |
|
| N. | zmorą |
zmorami |
|
| Ms. | zmorze |
zmorach |
|
| W. | zmoro |
zmory |
Składnia
|
+ | zmora | + |
(CZEGO)
|
4. babsztyl
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Cytaty
|
- Tylko ta stara czarownica mnie denerwuje. Brodą wykonała gest w kierunku domu [...]. Pawełek wykręcił szyję i spojrzał na postać w oknie. - Bo co? - spytał z niesmakiem? - Co cię obchodzi ta zmora? źródło: Joanna Chmielewska, Nawiedzony dom, 1987 |
|
|
Fajna jest nasza szkoła - westchnęłam. - Dla mnie doskonała. Pomijając, oczywiście, tę zmorę Blinkową. źródło: NKJP: Mirosława Sędzikowska: Eus, deus, kosmateus, 2008 |
|
|
Moja teściowa to prawdziwa zmora. Nie życzę takiej nikomu. źródło: Internet |
|
|
Według konfederatów, okrzyki: „[...] ty zmoro, zginiesz jak Aldo Moro” oraz „Jak nie damy rady, wezwiemy Czerwone Brygady”, były rażącym naruszeniem kodeksu karnego i zasad demokracji. źródło: NKJP: Jacek Pauli: Kara za kuplety, Dziennik Bałtycki, 2000-05-08 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zmora |
zmory |
|
| D. | zmory |
zmor zmór |
|
| C. | zmorze |
zmorom |
|
| B. | zmorę |
zmory |
|
| N. | zmorą |
zmorami |
|
| Ms. | zmorze |
zmorach |
|
| W. | zmoro |
zmory |