Chronologizacja
Pochodzenie
Wyraz oznaczający pierwotnie wykonawcę czynności. W etymologicznym związku z rzeczownikiem rzeź < psł. *rězь ż. ‘cięcie, rżnięcie’ (z przyrostkiem *-ь) od psł. *rězati ‘ciąć, rżnąć’ (pol. rzezać).
1. pracownik rzeźni
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca zawody
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
Relacje znaczeniowe
synonimy: | rzezacz |
Połączenia
- miejscowy rzeźnik
- rzeźnicy i wędliniarze; masarze i rzeźnicy, piekarze i rzeźnicy
- zawód rzeźnika; cech rzeźników
- przypominać rzeźnika
- zostać rzeźnikiem
Cytaty
Na trzy dni przed stypą przyjechał rzeźnik, żeby z dwóch wielkich prosiaków wyczarować pęta kiełbas [...]. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki, 2003 |
|
Najstarszy wiekiem i pracą w zawodzie miasteczkowy rzeźnik podchodził do każdego z przywiedzionych baranów i sprawdzał jego poroże, ślepia, wełnę, jak też kulę tłuszczu zebraną na krótkim ogonie. źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: Półbaśnie, 1986 |
|
Przychodzi chłop z 50 kg mięsa i poleca zrobić kiełbasę. Rzeźnika nie obchodzi, ile to mięso go kosztowało, tylko przerabia i bierze swoją marżę. źródło: NKJP: Jan Dziadul: Lewy urobek, łatwy za robek, Polityka, 2002-05-25 |
|
[...] rzeźnicy przyszli dokonać uboju stada na farmie [...]. źródło: NKJP: (PAP): Darowane życie, Dziennik Polski, 2001-04-27 |
|
Przywilejem pierwszego mistrza z cechu rzeźników było zabicie byka, dokonywane przed pałacem Dożów, gdzie na wzniesionych drewnianych trybunach siedzieli najwięksi panowie weneccy, a wśród nich doża. źródło: NKJP: Dagmara Wiergowska: Pocztówka z Wenecji, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1996-02-09 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | rzeźnik |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr | ||
D. | rzeźnika |
rzeźników |
|
C. | rzeźnikowi |
rzeźnikom |
|
B. | rzeźnika |
rzeźników |
|
N. | rzeźnikiem |
rzeźnikami |
|
Ms. | rzeźniku |
rzeźnikach |
|
W. | rzeźniku |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr |
2. sklep
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes handel i usługi
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | sklep |
Połączenia
- kolejka do rzeźnika
- pójść do rzeźnika
Cytaty
Biegnij, synu, do rzeźnika. Kup kaszanki pół kilo. źródło: NKJP: Igor Newerly: Pamiątka z Celulozy, 1973 |
|
A nie przeszedłby się tak kto do rzeźnika i nie kupił na rosół, wzdychała Halina [...]. źródło: NKJP: Joanna Bator: Piaskowa Góra, 2009 |
|
- Tu był rzeźnik, tu knajpa, fryzjer, sklep kolonialny. źródło: NKJP: Paweł Kwaśniewski: Rośnie brzoza w Elblągu, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1996-11-22 |
|
Przypominają jej się widoki z podróży samochodem przez Tunezję: baranie tusze, wystawione w otwartych drzwiach rzeźników. źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | rzeźnik |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr | ||
D. | rzeźnika |
rzeźników |
|
C. | rzeźnikowi |
rzeźnikom |
|
B. | rzeźnika |
rzeźników |
|
N. | rzeźnikiem |
rzeźnikami |
|
Ms. | rzeźniku |
rzeźnikach |
|
W. | rzeźniku |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr |
3. sprzedawca
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca zawody
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie miejsca, osoby, przedmioty, sytuacje związane z jedzeniem
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | ekspedient, sprzedawca |
Połączenia
- rzeźnik sprzedaje coś
Cytaty
W jakimś miasteczku dostałem dwa befsztyki i cały bochenek chleba, pomimo że chleb wolno tu sprzedawać tylko do 12-ej w południe [...]. Ale byłem tak wymowny, że rzeźnik sprzedał mi również chleb, a mięso dał bez kartek. źródło: NKJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem: (Francja 1940-1944), 1957 |
|
[...] w krajach znanych mi dotychczas rzeźnicy sprzedają zawsze czyste mięso. źródło: NKJP: Kurt Scheller: Szkoła gotowania Kurta Schellera, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1998-01-09 |
|
Piękne golonki (nawiasem mówiąc cieszą się one fantastycznym wzięciem u monachijskich rzeźników reklamujących towar wywieszkami: „U nas wędliny i mięso z polskich świń”) są w każdym dobrym sklepie mięsnym. źródło: NKJP: Piotr Adamczewski, Andrzej Garlicki: Najlepsze są polskie świnie, Polityka, 2003-12-13 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | rzeźnik |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr | ||
D. | rzeźnika |
rzeźników |
|
C. | rzeźnikowi |
rzeźnikom |
|
B. | rzeźnika |
rzeźników |
|
N. | rzeźnikiem |
rzeźnikami |
|
Ms. | rzeźniku |
rzeźnikach |
|
W. | rzeźniku |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr |
4. oprawca
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa przestępstwa
Relacje znaczeniowe
synonimy: | oprawca | |
hiperonimy: | zbrodniarz |
Cytaty
Za Stalina coś z ogromną siłą kazało mi głosić, że Józef Stalin to rzeźnik, kat i oprawca. źródło: NKJP: Jerzy Trammer: Order, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1995-06-09 |
|
Był chyba ostatnim człowiekiem w mieście, rozpoznającym w tym ludzkim wraku rzeźnika, który prawie czterdzieści lat wcześniej zabił, pokawałkował i wrzucił do rzeki swoją kochankę [...]. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006 |
|
Pomija się okrucieństwo i zbrodnie Guevary. Idealizuje się jego bunt, zapominając, że był rzeźnikiem osobiście wykonującym wyroki śmierci. źródło: NKJP: Janusz Wróblewski: Z miłości do Kuby, Polityka, 2006-10-21 |
|
[...] „Axeman” zabił siedmioro i ciężko okaleczył ośmioro ludzi. Lata dwudzieste i trzydzieste w USA zdominowane zostały przez innych rzeźników [...]. źródło: NKJP: Urodzeni mordercy, CKM nr 05/05, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | rzeźnik |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr | ||
D. | rzeźnika |
rzeźników |
|
C. | rzeźnikowi |
rzeźnikom |
|
B. | rzeźnika |
rzeźników |
|
N. | rzeźnikiem |
rzeźnikami |
|
Ms. | rzeźniku |
rzeźnikach |
|
W. | rzeźniku |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr |
5. chirurg
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie osoby związane z leczeniem
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | chirurg |
Cytaty
Lekarze to rzeźnicy. Nigdy nie urodzę w publicznym szpitalu. źródło: NKJP: Edyta Gietka: Towarzystwa Wzajemnej Akceptacji, Polityka, 2007-02-24 |
|
Ciekawe, czy pan [...] Wagnerowicz był kiedykolwiek chociaż trochę, chociaż tyciu dobrym lekarzem? Religa garnizonowy, zwykły rzeźnik! Ilu przeżyło twoje operacje? źródło: NKJP: Piotr Zaremba: Plama na suficie, 2004 |
|
Nie dość, że olewa Hipokratesa, to jeszcze niedouczony. Rzeźnik, nie lekarz. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | rzeźnik |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr | ||
D. | rzeźnika |
rzeźników |
|
C. | rzeźnikowi |
rzeźnikom |
|
B. | rzeźnika |
rzeźników |
|
N. | rzeźnikiem |
rzeźnikami |
|
Ms. | rzeźniku |
rzeźnikach |
|
W. | rzeźniku |
rzeźnicy |
ndepr |
rzeźniki |
depr |