UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zamach

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Od: przedrostkowego czasownika  zamachnąć (się) ; zob.  machać 

1. terrorystyczny

Definicja

zorganizowana akcja mająca na celu zabicie kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa przestępstwa

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

Połączenia

  • zamach bombowy, polityczny, terrorystyczny, zbrojny; islamski, palestyński; krwawy, zbrodniczy; głośny, słynny
  • zamach terrorystów; islamistów; IRA, ETA
  • zamach na Kennedy'ego, na Hitlera, na Fidela Castro, na Piłsudskiego, na generała Sikorskiego; na Papieża; na cara, na króla, na premiera, na prezydenta; na sędziego; na zlecenie; zamachy na funkcjonariuszy (państwowych), na policjantów; na żołnierzy; na prokuratorów; na ambasadę, na Pentagon; na konwój; na autobus, na pociąg, na samolot; na siedzibę ONZ; na World Trade Center; na USA
  • groźba, możliwość, niebezpieczeństwo; sprawa; próba; cel, plan, scenariusz; organizator, przywódca, wykonawcy, zleceniodawca; ofiara, sprawca, świadek, uczestnik; dzień; kulisy, okoliczności; przyczyny; konsekwencje, skutki; rocznica zamachu; liczba, seria, szereg zamachów
  • odpowiedzialność za zamach
  • ostrzeżenia; lęk, obawa, strach; obrona, ochrona przed zamachem
  • informacje, wieści; pamięć o zamachu; udział/współudział w zamachu
  • winny zamachu
  • odpowiedzialny za zamach
  • dokonać, uniknąć zamachu; dokonywać zamachów
  • zapobiec zamachowi
  • organizować, planować, przygotować, szykować, zaplanować, zorganizować; przeprowadzić; przeżyć; potępić/potępiać, udaremnić; przypisuje się komuś zamach
  • grozić zamachem
  • dopuścić, doszło do zamachu; przyznać się do zamachu
  • oskarżyć o zamach; skazany za zamach; oskarżenie o zamach; podejrzany/podejrzewany o zamach ostrzeżenia przed zamachem
  • bronić, uchronić/chronić, zabezpieczyć przed zamachem; stać za zamachem
  • uczestniczyć, zginąć w zamachu

Cytaty

Kolejne zamachy na Piłsudskiego miały miejsce już po jego powrocie z więzienia w Magdeburgu i objęciu funkcji Tymczasowego Naczelnika Państwa.

źródło: NKJP: S. Żagiel: Zamachy na Piłsudskiego, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-25

Zgodnie z ustawą, policjant może strzelać, gdy broni siebie lub inną osobę, chroni mienie stwarzające bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia, w pościgu za podejrzanym m.in. o zabójstwo, terroryzm, uprowadzenie dla okupu, rozbój, zgwałcenie [...], a także w przypadku zamachu na obiekty ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa.

źródło: NKJP: Strzelać czy nie strzelać?, Dziennik Polski, 2003-08-13

Ustalenie sprawców i przypisanie im zarzutów było możliwe dzięki zeznaniom 5 świadków koronnych [...]. Jest wśród nich Krzysztof P., skazany przez krakowski Sąd Okręgowy na 7 lat więzienia w procesie dotyczącym śmiertelnego pobicia kuriera przewożącego w 1998 r. bombę przeznaczoną do zamachu na przywódcę jednego z krakowskich gangów.

źródło: NKJP: (STRZ): „Krakowiak” przed krakowskim sądem, Dziennik Polski , 2002-12-24

W latach 90. przyszły trudne chwile dla prężnie rozwijającej się branży turystycznej. Doszło do pierwszej serii zamachów terrorystycznych, organizowanych przez fundamentalistów islamskich.

źródło: NKJP: Egipt po zamachach, Polityka , 2005

Do zamachu przyznała się Grupa Islamska, największa organizacja fundamentalistów islamskich w Egipcie. Miał on m.in. pomóc w uwolnieniu przywódcy Grupy, niewidomego szejka Omara Abdel-Rahmana, który odsiaduje dożywocie w USA za zorganizowanie zamachu na World Trade Center w 1993 r.

źródło: NKJP: Tomasz Surdel: Naszym celem była turystyka, nie turyści - próbuje tłumaczyć zamach Grupa Islamska, Gazeta Wyborcza, 1997-11-19

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zamach
 zamachy
D. zamachu
 zamachów
C. zamachowi
 zamachom
B. zamach
 zamachy
N. zamachem
 zamachami
Ms. zamachu
 zamachach
W. zamachu
 zamachy

Składnia

bez ograniczeń + zamach +
na KOGO/CO

2. na samorządność

Definicja

działanie mające na celu zniszczenie, likwidację lub umniejszenie statusu czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • zamach na czyjąś niezależność, na czyjąś wolność; na czyjeś mienie, na własność prywatną; na demokrację, na samorządność; na niezawisłość sądów; na wartości; na tradycję; na prawa (człowieka, obywatelskie), na przywileje; na (wolne) media

Cytaty

Rząd przygotowuje nowelizację ustawy telewizyjnej, umożliwiającą odwoływanie Rady Nadzorczej TVP przed upływem kadencji. Czy to zamach na niezależność telewizji, czy - przeciwnie - próba jej odpolitycznienia?

źródło: NKJP: Agnieszka Kublik: SKOK NA TELEWIZJĘ?, Gazeta Wyborcza, 1997-12-23

Kowal zawinił, Cygana powiesili. Dlaczego mamy płacić, skoro nie jesteśmy winni? My podejmujemy decyzje zgodnie z prawem, a ktoś je uchyla. Dlatego postanowienia w tej sprawie, nakazujące wypłacenie odszkodowania przez miasto, należy uznać za zamach na samorządność.

źródło: NKJP: (BK): Zamach na samorządność, Dziennik Polski, 2000-11-28

Do zamachu na demokrację brakowało naprawdę niewiele. Władza nie zdecydowała się na wyborcze oszustwa, bo społeczeństwo oraz dziennikarze jednoznacznie stali po stronie prawa i demokracji.

źródło: NKJP: Tomasz Maćkowiak: Cierpienia młodej demokracji, Polityka, 2007-11-17

Najbardziej niekorzystny dla górali w nowej ustawie jest zapis, że na utworzenie parku narodowego zgodę musi wyrazić właściciel terenu, ale w razie odmowy, obszar ten może zostać wywłaszczony. To [...] zamach na święte prawo własności.

źródło: NKJP: (PP): Wywłaszczeni z szansami, Dziennik Polski, 2000-12-11

Nie przekonują też głosy, że ograniczanie spożycia jest zamachem na wolność osobistą. Nie ma u nas prohibicji i każdy, kto chce, znajdzie dostęp do alkoholu.

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 34. posiedzenia Senatu RP w dniu 19 lutego 1993 r.

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zamach
 zamachy
D. zamachu
 zamachów
C. zamachowi
 zamachom
B. zamach
 zamachy
N. zamachem
 zamachami
Ms. zamachu
 zamachach
W. zamachu
 zamachy

Składnia

bez ograniczeń + zamach +
na CO

3. ręką

Definicja

ruch ręką, nogą albo trzymanym przedmiotem do tyłu i następnie energicznie do przodu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ruch

Połączenia

  • szeroki zamach
  • zamach ramienia, ręki; miecza
  • zamach nogą, ręką; siekierą, szablą
  • zamach do kopniaka; zza głowy
  • brać, robić, wziąć, zrobić zamach

Cytaty

Beta zabiera walizkę, idzie na prawo, otwiera drzwi, wychodzi i zamyka je za sobą. Alfa stoi przez chwilę nieruchomy, potem podchodzi do stołu i szerokim zamachem ramienia, z furią, zrzuca część zastawy na podłogę.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 2 (Alfa 1984, Letni dzień 1983, Ambasador 1981, Pieszo 1980) , 1996

Widzisz siebie jako Pendera, mordercę, który zabił w imię sprawiedliwości. Wyobrażasz sobie ciemną ulicę, podrygujesz nogami imitując skradanie się, robisz zamach ramieniem. Nagle przypływ bólu w nosie.

źródło: NKJP: Ireneusz Iredyński: Dzień oszusta. Człowiek epoki, 1995

Widzę, jak szermierz bierze zamach, jak spada błyskawicznie w dół ostrze, jak znika mająca zostać odcięta głowa Takashi, jak szermierz traci równowagę, jak jedno uderzenie ręki wytrąca mu broń i jak pada na matę, twarzą na dół pod nogi mistrza.

źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1997

Wiedźmin szerokim zamachem miecza odbił ostrze godzącej w niego krótkiej włóczni i z impetem, jaki dało mu to odbicie, ciął przez rybiogadzi, zębaty pysk.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992

Strażnik odpiął pałkę od pasa i uderzył Priessla. [...] stał w rozkroku i patrzył na swoją ofiarę. Odłożył pałkę i wziął zamach nogą.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zamach
 zamachy
D. zamachu
 zamachów
C. zamachowi
 zamachom
B. zamach
 zamachy
N. zamachem
 zamachami
Ms. zamachu
 zamachach
W. zamachu
 zamachy

Składnia

bez ograniczeń + zamach +
CZYM

Frazeologizmy

za jednym zamachem
zamach samobójczy
zamach stanu
Data ostatniej modyfikacji: 21.12.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN