UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uderzenie

Chronologizacja

XV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uderzenie	uderzenia
D.	uderzenia	uderzeń
C.	uderzeniu	uderzeniom
B.	uderzenie	uderzenia
N.	uderzeniem	uderzeniami
Ms.	uderzeniu	uderzeniach
W.	uderzenie	uderzenia

Pochodzenie

Zob. uderzyć

1. pięścią w twarz

Definicja

cios zadany komuś lub czemuś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

cios

Połączenia

brutalne, mocne, silne; niespodziewane; płaskie; śmiertelne uderzenie; bolesne uderzenia
uderzenie batem, młotem, siekierą; łokciem, otwartą dłonią, ręką; uderzenia biczem, paskiem, pejczem; dłonią, pięścią
uderzenie w brzuch, w czoło, w głowę, w kark, w kręgosłup, w łeb, w nos, w plecy, w ramię, w twarz, w tył głowy
miejsce, ślad; siła uderzenia
pozycja do uderzenia; sińce od uderzeń
wytrzymałość na uderzenia
siniaki po uderzeniach
uderzenie zwaliło na ziemię, zwaliło z nóg
otrzymać; poczuć; zablokować uderzenie; wymierzać uderzenia ręką
powalić kogoś uderzeniem
mieć pręgę od uderzenia; podnosić pięść do uderzenia
chronić się przed uderzeniem
na skutek uderzenia

Cytaty

	W tym momencie poczułem uderzenie w plecy, które odebrało mi oddech. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004
	Dopiero cios w twarz sprawił, że nieco oprzytomniałem. Siła uderzenia odrzuciła mnie do tyłu. źródło: NKJP: Jacek Głębski: Droga do Ite, 2006
	B. otworzył okno i przejrzał się w szybie. Śladu uderzenia prawie nie było widać. Policzek przestał boleć. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998
	Andrzej chciał zaprotestować, ale gdy tylko otworzył usta, otrzymał uderzenie otwartą dłonią w twarz. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: Tryptyk wojenny: Nocą umówioną, nocą ociemniałą, Esensja nr 08 (LXXX), 2008-10
	Dziadek był dobry i obaj go kochali, ale Julek do tej pory pamięta przerażającą, zbielałą z gniewu twarz dziadka i piekące uderzenia paskiem. źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

Składnia

uderzenie

(CZYM) + (w CO)

2. głową o ścianę

Definicja

gwałtowne, silne zetknięcie się czegoś z czymś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Połączenia

uderzenia bomb; kija, kilofa, młota; wioseł
uderzenie głową (o asfalt, o bruk, o dno, o mur, o podłogę, o podłoże, o ścianę; w brzózkę, w dno, w skałę, w słupek); ręką (o ścianę; w stolik)
uderzenia o asfalt, o bruk, o dno, o framugę, o kamień, o mur, o podłogę, o ścianę, o wodę, o ziemię; w dno, w skałę, w słupek
upadek i uderzenie

Cytaty

Własnoręcznie, ostrożnymi uderzeniami kilofa, usuwali ostatnią warstwę skały.

źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: Przekraczając światło, 1996

Przed wybuchem równina pod murami miasta była ponura – jałowa pustynia poryta rowami i ziemnymi fortyfikacjami, podziurawiona małymi jamkami po uderzeniach bomb.

źródło: NKJP: David Drake, Eric Flint: W sercu ciemności, Esensja nr 9 (LI), 2005-11

Składnia

uderzenie

(CZYM) + (o CO/w CO)

3. dźwięk

Definicja

odgłos, jaki powstaje, gdy nagle i gwałtownie zetknęły się ze sobą dwa obiekty

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

głuche uderzenie
dźwięk, odgłos uderzenia
słyszeć, usłyszeć uderzenie

Cytaty

	Książę odepchnął ją żartobliwym ruchem i nagle zamarł, słysząc uderzenie kija o kamienie. źródło: NKJP: Klątwa Upiora Mgieł, Esensja nr 01 (LIII), 2006-02
	Proboszcz co i raz pochylał się, rzucał skamieniałą grudkę, echo niosło dźwięk uderzenia. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	Miał nadzieję, że nie zdąży usłyszeć głuchego uderzenia ciała, roztrzaskującego się o chodnik jak gliniany dzban... źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003
	Jego fiat na zablokowanych kołach sunął w kierunku stojącego wozu, kilka sekund później rozległ się odgłos uderzenia, spod maski fiata numer dwadzieścia jeden wystrzelił gejzer pary. źródło: NKJP: Janusz Płoński, Maciej Rybiński: Góralskie tango, 1978

4. w drzewo

Definicja

gwałtownie, silnie stykanie się z czymś, często powodujące uszkodzenie tego czegoś lub siebie samego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Połączenia

potężne uderzenie
uderzenie auta, samochodu (w budynek, w drzewo)
uderzenie samochodem
uderzenie o drzewo, o ścianę; w drzewo, w ścianę, w środek podwozia

Cytaty

Po uderzeniu samochodu w drzewo zginęło troje nastolatków.

źródło: NKJP: Łukasz Zep: Droga, na której zginęło troje nastolatków, Tygodnik Tucholski nr 778, 2007

Uderzeniem auta osobowego w budynek mieszkalny zakończył się wypadek, do którego doszło dzisiaj rano [...].

źródło: NKJP: (pp): Autem w budynek, Gazeta Goleniowska, 2008-12-03

Maluch zadygotał od potężnego uderzenia w środek podwozia i przy akompaniamencie przeraźliwego zgrzytu, sypiąc na boki iskrami, przejechał jeszcze parę metrów.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

5. krytyki

Definicja

atak werbalny na jakąś osobę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie

Cytaty

Kasprowi dostaje się ze wszystkich stron, aliści uderzenia krytyki wymierzane są przede wszystkim w jego wcielenie menedżerskie.

źródło: NKJP: Ryszard Niemiec: Figa z makiem, z Kasperczakiem, Gazeta Krakowska, 2003-09-12

Składnia

uderzenie

CZEGO

6. mrozu

Definicja

nagłe nasilenie się niekorzystnych zjawisk pogodowych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda warunki atmosferyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

atak

Połączenia

uderzenie chłodu, deszczu, mrozu, śniegu, wiatru, zimy

Cytaty

Europa szykuje się na potężne uderzenie zimy.

źródło: Internet: krolowa-superstar.blog.pl

Dopiero potężne uderzenie wiatru i kłąb świeżego powietrza, jaki wpadł do kuchni, ocucił mnie na tyle, że po omacku dotarłam do kuchenki, z której z cichym sykiem ulatniał się gaz.

źródło: NKJP: Zdzisław Szczepaniak: Dziewczyna z Trogiru i inne opowiadania, 2005

Przyszły tydzień ma przynieść wyraźne ochłodzenie. 11 listopada temperatura maksymalna w Polsce nie przekroczy 8 stopni Celsjusza. Niestety, z każdym kolejnym dniem mam być coraz zimniej. Mocne uderzenie chłodu odczujemy zwłaszcza w czwartek, 14 listopada.

źródło: Intenet: pogoda.interia.pl

Składnia

uderzenie

CZEGO

7. w sporcie

Definicja

sport.

energiczna próba pokonania przeciwnika podczas rywalizacji sportowej

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Połączenia

groźne, mocne, silne; nokautujące uderzenie
uderzenie gospodarzy

Cytaty

Nawet dla odpornej na ciosy „Białej Gwiazdy” dawka uderzeń była w tym dniu za duża.

źródło: NKJP: Twierdza Lubin, Dziennik Polski, 2000-11-20

Spotkanie rozpoczęło się od mocnego uderzenia gospodarzy. Najpierw piłkę w siatce umieścił Radosław Sujka, a później Tomasz Knap i po niespełna kwadransie gry Przemsza prowadziła 2:0.

źródło: NKJP: (WOW): Doświadczenie i skuteczność, Dziennik Zachodni, 2004-08-31

Składnia

uderzenie

(o CO/w CO)

8. w klawisze

Definicja

muz.

sposób dotykania klawiszy lub strun przez artystę grającego na danym instrumencie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Połączenia

delikatne, miękkie, silne uderzenie
uderzenia o struny; w klawisze, w struny

Cytaty

Delikatne uderzenia w struny zapowiedziały ostatnią, mroczną opowieść słynnego bluesmana.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Sceny z życia pozamałżeńskiego, 2003

Okazało się jednak, że dźwięki wypływające ze zgrabnych uderzeń palcami o struny gitary mogą doskonale zrekompensować deficyt klawiszy.

źródło: NKJP: Marta Akuszewska: Kokia – perła prosto z Japonii, Esensja nr 09, 2009-11-08

Składnia

uderzenie

9. niemieckie

Definicja

rozpoczęcie działań zbrojnych mających na celu zniszczenie sił wroga

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

synonimy:

atak

Połączenia

decydujące, główne; niemieckie; odwetowe; oskrzydlające; pancerne; szybkie; zmasowane uderzenie; uderzenie atomowe, jądrowe, nuklearne; frontalne; prewencyjne; zbrojne
uderzenia Amerykanów; wojsk; wroga
uderzenia przeciw bazom
uderzenia na Afganistan, na Moskwę, na Polskę, na Serbię, na Turcję; na agresora, na wroga; na sprzymierzeńców
plan; skutki; termin uderzenia; cele; rytm uderzeń
uderzenie nastąpiło
planować; poprowadzić; przyjąć; powstrzymać uderzenie
poprowadzić do uderzenia

Cytaty

	Ktoś wpadł na pomysł przerzucenia ze strony Imperium mostu, po którym ruszy zmasowane pancerne uderzenie na tyły wroga. źródło: NKJP: Paweł Laudański: Wiatr ze Wschodu (44), Esensja nr 09 (LXXXI), 2008-11
	Oskrzydlające uderzenie niemieckie załamało się i kleszcze nie zamknęły się wokół Moskwy. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978
	Niedawno byliśmy świadkami ciekawych, z punktu widzenia kogoś, kto interesuje się wojennymi technologiami, wydarzeń - uderzenia Amerykanów na Afganistan oraz wojny w Iraku. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Historia i fantastyka, 2005
	Uzbrojeni w łuki, krzemienne topory, zaostrzone i wypalone w ogniu drągi nie tworzyli dobrze wyszkolonego wojska. Ciężko było nimi kierować, sprawnie poprowadzić do uderzenia. źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003
	Swoimi działaniami Stalin otworzył Hitlerowi drogę do władzy w Niemczech w 1933 roku, sześć lat później podpisał z nim sojusz, który – patrząc perspektywicznie w przyszłość – był jak najbardziej w interesie Związku Radzieckiego, wreszcie w dogodnej dla siebie chwili planował uderzenie zbrojne na Berlin. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: Ten okrutny XX wiek: Niewolnicy, którzy nieśli „wolność”, Esensja nr 05, 2009-07-02

Składnia

uderzenie

(na KOGO/CO)

10. piłki

Definicja

strzał na bramkę lub inne zagranie, w wyniku którego piłka lub krążek leci z dużą prędkością w jakimś kierunku

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Cytaty

Groźnie pod bramką gospodarzy było w 89 min, kiedy jaślanie przypuścili frontalny atak. [...] obronił jednak mocne uderzenie i choć piłka wpadła ponownie pod nogi jednego z napastników, w ostatniej chwili wybił ją poza boisko [...].

źródło: NKJP: Klasa okręgowa, Krosno, Dziennik Polski, 2002-05-06

11. serca

Definicja

odgłos towarzyszący jakiejś czynności

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki

Połączenia

uderzenia bębna, serca;
z uderzeniem północy, godziny

Cytaty

Na korytarzach szkoły słychać uderzenia bębnów, po drugiej stronie holu - przytłumione przez dźwiękoszczelne drzwi - fortepianowe akordy.

źródło: NKJP: (mt): Łowcy talentów, Gazeta Krakowska, 2003-01-28

Zrobiło mu się słabo i wszedł do bramy. Stał w ciemnej klatce schodowej przyciskając czoło do ściany, słysząc szybkie uderzenia serca, nie mogąc zebrać myśli.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Frazeologizmy

ktoś jest w uderzeniu
ktoś/coś wybija z uderzenia kogoś
ktoś/coś wytrąca z uderzenia kogoś
ktoś/coś wybił/wybiło z uderzenia kogoś
ktoś/coś wytrącił/wytrąciło z uderzenia kogoś
mocne uderzenie
uderzenie gorąca
uderzenie tętna
uderzenie pulsu
uderzenie tętna
uderzenie pulsu

Data ostatniej modyfikacji: 30.05.2016