Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zbytek |
zbytki |
|
| D. | zbytku |
zbytków |
|
| C. | zbytkowi |
zbytkom |
|
| B. | zbytek |
zbytki |
|
| N. | zbytkiem |
zbytkami |
|
| Ms. | zbytku |
zbytkach |
|
| W. | zbytku |
zbytki |
Pochodzenie
słow. *jьzbytъkъ 'to, co jest ponad miarę, co jest zbędne'; rzeczownik od przedrostkowego czasownika *jьz-byti 'zbyć, pozbyć się'; zob. być
1. warunki życia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | luksus |
Połączenia
- zbytek bogaczy; zbytki dworu, klas posiadających
- opływać w zbytki
- pławić się, żyć w zbytku
Cytaty
|
Dziś stołeczne społeczeństwo wyraźnie rozpada się na dwie nierówne części: niewielką, ale wpływową i opływającą w zbytku elitę polityczną i gospodarczą, skrytą za wysokimi murami strzeżonych rezydencji, oraz całą resztę, w większości bez stałego zatrudnienia i wegetującą w przeludnionych dzielnicach biedy. źródło: NKJP: Ryszard Schnepf: Republika kawowa, Polityka, 2006-06-17 |
|
|
Nie przepada za niezasymilowanymi Żydami, natomiast czuje się związany z kulturą niemiecką. Prawdą jest, że wiosną 1942 roku bierze udział w propagandowym filmie, który pokazuje Żydów jako ludzi żyjących w zbytku i luksusie. źródło: NKJP: Krzysztof Burnetko; Witold Bereś: Marek Edelman. Życie. Po prostu, 2008 |
|
|
Obok wyrastała z podłogi miedziana rura, skręcona nad krawędzią sarkofagu tak, aby jej końcówka w kształcie głowy węża mogła zajrzeć do wanny, jakby gad zagonił tam mysz albo żabę. Z lustrzanej ściany wyrastały dwie umywalki, i ten zbytek ją oszołomił. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
|
|
Willa z przełomu XIX i XX wieku, niegdyś należąca do rodziny łódzkiego przemysłowca Herbsta, urządzona jest w eklektycznym, przeładowanym stylu. Grafika wenecka, wystawiona w salach na parterze, dobrze współgra z nastojem wnętrza - przedstawia przecież miasto zbytku, przepychu, zabawy, teatru i elegancji. źródło: NKJP: Dorota Jarecka: Wystawa XVIII-wiecznej grafiki weneckiej w Łodzi, Gazeta Wyborcza, 1995-03-13 |
|
|
[...] nieudolny zarząd i zbytki dworu sułtańskiego doprowadziły państwo do bankructwa. źródło: NKJP: Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, 1967 |
2. luksusowy przedmiot
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | luksus |
Połączenia
- wydawać pieniądze na zbytki
Cytaty
|
Katarzy nie jedli mięsa i żadnych pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Nie przeklinali, nie kradli, nie oddawali się prostytucji. Z reguły żyli bez zbytków, bardzo skromnie, a ich Doskonali - w ascezie. Wykazywali niebywałą wierność wyznawanym zasadom. źródło: NKJP: Barbara Labuda: Poszukiwania, 2005 |
|
|
Chyba po raz pierwszy zwrócił uwagę na ubogi wystrój wnętrza. Brakowało tam zbytków. Było to po prostu miejsce, w którym ciężko pracujący, uczciwi ludzie znajdują odpoczynek i skromne przyjemności. Tylko łóżko było wygodne – matka uwielbiała miękki materac – natomiast reszta mebli miała wyłącznie praktyczne zastosowanie. źródło: NKJP: Fiona McIntosh, Zdrada, Esensja (XLIV) 2005-03 |
|
|
Książę Jerzy Zbaraski, występując na sejmie 1621 roku z potępieniem zbytków w zakresie mody, stwierdzał, że nie sposób jest zabronić wolnemu narodowi, aby się ubierał, w co tylko zechce. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002 |
|
|
Słońce oraz muchy odebrały Emerykowi wolę oporu. Oddał cały swój majątek, a trzeba dodać, że był bardzo bogaty, lubił otaczać się zbytkiem i nie słynął z surowych obyczajów. źródło: NKJP: Dariusz Piwowarczyk: Słynni rycerze Europy. Rycerze Chrystusa, 2007 |
|
|
W jej rodzinnym domu nie uznawano walizek: czy warto wydawać pieniądze na coś, co zawsze można pożyczyć od krewnych lub sąsiadów? Walizka to zbytek, fanaberia tych, którzy mają gdzie jeździć i co ze sobą wozić. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
3. łaski
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Połączenia
- zbytek łaskawości, łaski, ostrożności, poufałości, skromności
Cytaty
|
Nie chciałbym państwu sprawiać kłopotu - powiedziałem. - To doprawdy zbytek łaskawości. - Nie opowiadaj. Dom stoi pusty. Nic naturalniejszego niż to, że u nas zamieszkasz. źródło: NKJP: Tadeusz Breza: Urząd, 1960 |
|
|
– Och, kochany panie profesorze, to zbytek łaski – Eryk miał dziwny, świszczący głos; zdawało się, że mówi forsownym, teatralnym szeptem. – Ja jestem tylko nędznym skrybą, a pana zna cała Europa, cały świat może. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003 |
|
|
Kloss pomyślał, że Artur Drugi nie grzeszy jednak zbytkiem ostrożności. Jeśli jego wszyscy ludzie przychodzą do „Doroty”, gestapo ma ułatwione zadanie... źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967 |
|
|
Gabriel kochał... i został zdradzony. Miałam ochotę pogłaskać go ze współczuciem po ramieniu, ale uznałam, że to byłby zbytek poufałości. - źródło: NKJP: Ewa Siarkiewicz: Kuźnia na rozdrożu, 2008 |
Składnia
|
+ | zbytek | + |
(CZEGO)
|