UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zaprzeć

Chronologizacja

SStp, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

1. drzwi

Definicja

zablokować drzwi, podpierając je dużym przedmiotem, i uniemożliwić ich otwarcie

Pochodzenie

Zob. przeć (przed siebie)

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zablokować

Połączenia

zaprzeć drzwi

Cytaty

Gdy ci, zjechawszy do Kijowa, myli się w łaźni, kazała zaprzeć drzwi, podpalić budynek.

źródło: KWSJP: Franciszek Fenikowski: Długie morze, 1963

Wejście zaparte, zabezpieczone deskami.

źródło: KWSJP: Eugeniusz Paukszta: Po burzy jest pogoda, 1966

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zaprę	zaprzemy
2 os.	zaprzesz	zaprzecie
3 os.	zaprze	zaprą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłem +(e)m zaparł	zaparłam +(e)m zaparła	zaparłom +(e)m zaparło	zaparliśmy +(e)śmy zaparli	zaparłyśmy +(e)śmy zaparły
2 os.	zaparłeś +(e)ś zaparł	zaparłaś +(e)ś zaparła	zaparłoś +(e)ś zaparło	zaparliście +(e)ście zaparli	zaparłyście +(e)ście zaparły
3 os.	zaparł	zaparła	zaparło	zaparli	zaparły

bezosobnik: zaparto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zaprzyjmy
2 os.	zaprzyj	zaprzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłbym bym zaparł	zaparłabym bym zaparła	zaparłobym bym zaparło	zaparlibyśmy byśmy zaparli	zaparłybyśmy byśmy zaparły
2 os.	zaparłbyś byś zaparł	zaparłabyś byś zaparła	zaparłobyś byś zaparło	zaparlibyście byście zaparli	zaparłybyście byście zaparły
3 os.	zaparłby by zaparł	zaparłaby by zaparła	zaparłoby by zaparło	zaparliby by zaparli	zaparłyby by zaparły

bezosobnik: zaparto by

bezokolicznik: zaprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaparłszy

gerundium: zaparcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaparcie	zaparcia
D.	zaparcia	zaparć
C.	zaparciu	zaparciom
B.	zaparcie	zaparcia
N.	zaparciem	zaparciami
Ms.	zaparciu	zaparciach
W.	zaparcie	zaparcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zaparty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zaparty	zaparty	zaparty	zaparte	zaparta
D.	zapartego	zapartego	zapartego	zapartego	zapartej
C.	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartej
B.	zapartego	zapartego	zaparty	zaparte	zapartą
N.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartą
Ms.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zaparci	zaparci	zaparte	zaparte
D.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych
C.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym
B.	zapartych	zapartych	zapartych	zaparte
N.	zapartymi	zapartymi	zapartymi	zapartymi
Ms.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych

odpowiednik aspektowy: zapierać

Inne uwagi

Zwykle imb

Składnia

Rz_osobowy

zaprzeć

CO + (CZYM)

2. oddech

Definicja

utrudnić oddychanie

Pochodzenie

Zob. przeć (przed siebie)

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Połączenia

zaprzeć dech, oddech

Cytaty

Matka uśmiechnęła się do kuzynki, ale wódka chyba zaparła jej dech, bo zaraz po policzkach pociekły łzy.

źródło: KWSJP: Leszek Płażewski: Śledzie w rodzinie, Kobieta i Życie 1972, nr 20

Silna woń kadzideł zaparła mi dech.

źródło: KWSJP: Kamil Giżycki: Listy z Archipelagu Salomona, 1969

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zaprę	zaprzemy
2 os.	zaprzesz	zaprzecie
3 os.	zaprze	zaprą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłem +(e)m zaparł	zaparłam +(e)m zaparła	zaparłom +(e)m zaparło	zaparliśmy +(e)śmy zaparli	zaparłyśmy +(e)śmy zaparły
2 os.	zaparłeś +(e)ś zaparł	zaparłaś +(e)ś zaparła	zaparłoś +(e)ś zaparło	zaparliście +(e)ście zaparli	zaparłyście +(e)ście zaparły
3 os.	zaparł	zaparła	zaparło	zaparli	zaparły

bezosobnik: zaparto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zaprzyjmy
2 os.	zaprzyj	zaprzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłbym bym zaparł	zaparłabym bym zaparła	zaparłobym bym zaparło	zaparlibyśmy byśmy zaparli	zaparłybyśmy byśmy zaparły
2 os.	zaparłbyś byś zaparł	zaparłabyś byś zaparła	zaparłobyś byś zaparło	zaparlibyście byście zaparli	zaparłybyście byście zaparły
3 os.	zaparłby by zaparł	zaparłaby by zaparła	zaparłoby by zaparło	zaparliby by zaparli	zaparłyby by zaparły

bezosobnik: zaparto by

bezokolicznik: zaprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaparłszy

gerundium: zaparcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaparcie	zaparcia
D.	zaparcia	zaparć
C.	zaparciu	zaparciom
B.	zaparcie	zaparcia
N.	zaparciem	zaparciami
Ms.	zaparciu	zaparciach
W.	zaparcie	zaparcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zaparty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zaparty	zaparty	zaparty	zaparte	zaparta
D.	zapartego	zapartego	zapartego	zapartego	zapartej
C.	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartej
B.	zapartego	zapartego	zaparty	zaparte	zapartą
N.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartą
Ms.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zaparci	zaparci	zaparte	zaparte
D.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych
C.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym
B.	zapartych	zapartych	zapartych	zaparte
N.	zapartymi	zapartymi	zapartymi	zapartymi
Ms.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych

odpowiednik aspektowy: zapierać

Składnia

□

zaprzeć

KOMU + CO

3. stopy

Definicja

oprzeć coś o coś, mocno przyciskając

Pochodzenie

Zob. przeć (przed siebie)

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

oprzeć

Cytaty

Przez ten czas chłopiec zdołał zaprzeć drzewce łuku o pobliskie konary, dolny jego wierzchołek przycisnął stopą i teraz, z całych sił naciągając oburącz cięciwę, wypuścił strzałę.

źródło: KWSJP: Piotr Korda: Wadera, 1968

Jeszcze się nie zdarzyło, żeby młody się gdzieś zaparł rękami o futrynę i nie chciał wejść albo wszedł i uciekał.

źródło: NKJP: Internet

Wolicki stał, zaparty dłońmi o stół, niebezpiecznie nim chybocząc.

źródło: NKJP: Ewa Berberyusz: Moja teczka, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zaprę	zaprzemy
2 os.	zaprzesz	zaprzecie
3 os.	zaprze	zaprą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłem +(e)m zaparł	zaparłam +(e)m zaparła	zaparłom +(e)m zaparło	zaparliśmy +(e)śmy zaparli	zaparłyśmy +(e)śmy zaparły
2 os.	zaparłeś +(e)ś zaparł	zaparłaś +(e)ś zaparła	zaparłoś +(e)ś zaparło	zaparliście +(e)ście zaparli	zaparłyście +(e)ście zaparły
3 os.	zaparł	zaparła	zaparło	zaparli	zaparły

bezosobnik: zaparto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zaprzyjmy
2 os.	zaprzyj	zaprzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaparłbym bym zaparł	zaparłabym bym zaparła	zaparłobym bym zaparło	zaparlibyśmy byśmy zaparli	zaparłybyśmy byśmy zaparły
2 os.	zaparłbyś byś zaparł	zaparłabyś byś zaparła	zaparłobyś byś zaparło	zaparlibyście byście zaparli	zaparłybyście byście zaparły
3 os.	zaparłby by zaparł	zaparłaby by zaparła	zaparłoby by zaparło	zaparliby by zaparli	zaparłyby by zaparły

bezosobnik: zaparto by

bezokolicznik: zaprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaparłszy

gerundium: zaparcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaparcie	zaparcia
D.	zaparcia	zaparć
C.	zaparciu	zaparciom
B.	zaparcie	zaparcia
N.	zaparciem	zaparciami
Ms.	zaparciu	zaparciach
W.	zaparcie	zaparcia

imiesłów przymiotnikowy bierny: zaparty

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zaparty	zaparty	zaparty	zaparte	zaparta
D.	zapartego	zapartego	zapartego	zapartego	zapartej
C.	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartemu	zapartej
B.	zapartego	zapartego	zaparty	zaparte	zapartą
N.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartą
Ms.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym	zapartej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zaparci	zaparci	zaparte	zaparte
D.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych
C.	zapartym	zapartym	zapartym	zapartym
B.	zapartych	zapartych	zapartych	zaparte
N.	zapartymi	zapartymi	zapartymi	zapartymi
Ms.	zapartych	zapartych	zapartych	zapartych

odpowiednik aspektowy: zapierać

Składnia

	+	zaprzeć	+	CO + o CO
	+	zaprzeć	+	CZYM + o CO

4. o zbożu

Definicja

ulec rozkładowi wskutek długotrwałego działania wilgoci i ciepła

Pochodzenie

Zob. przeć (o zbożu)

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia rolnictwo

Cytaty

[...] innym porosło a innym zaprzało czekali na suche, a tu lało lało [...].

źródło: Matylda Wełna: Mała chmurka, 1980 (teatrnn.pl)

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zaprzeję	zaprzejemy
2 os.	zaprzejesz	zaprzejecie
3 os.	zaprzeje	zaprzeją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaprzałem +(e)m zaprzał	zaprzałam +(e)m zaprzała	zaprzałom +(e)m zaprzało	zaprzeliśmy +(e)śmy zaprzeli	zaprzałyśmy +(e)śmy zaprzały
2 os.	zaprzałeś +(e)ś zaprzał	zaprzałaś +(e)ś zaprzała	zaprzałoś +(e)ś zaprzało	zaprzeliście +(e)ście zaprzeli	zaprzałyście +(e)ście zaprzały
3 os.	zaprzał	zaprzała	zaprzało	zaprzeli	zaprzały

bezosobnik: zaprzano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zaprzejmy
2 os.	zaprzej	zaprzejcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zaprzałbym bym zaprzał	zaprzałabym bym zaprzała	zaprzałobym bym zaprzało	zaprzelibyśmy byśmy zaprzeli	zaprzałybyśmy byśmy zaprzały
2 os.	zaprzałbyś byś zaprzał	zaprzałabyś byś zaprzała	zaprzałobyś byś zaprzało	zaprzelibyście byście zaprzeli	zaprzałybyście byście zaprzały
3 os.	zaprzałby by zaprzał	zaprzałaby by zaprzała	zaprzałoby by zaprzało	zaprzeliby by zaprzeli	zaprzałyby by zaprzały

bezosobnik: zaprzano by

bezokolicznik: zaprzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zaprzawszy

gerundium: zaprzenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zaprzenie	zaprzenia
D.	zaprzenia	zaprzeń
C.	zaprzeniu	zaprzeniom
B.	zaprzenie	zaprzenia
N.	zaprzeniem	zaprzeniami
Ms.	zaprzeniu	zaprzeniach
W.	zaprzenie	zaprzenia

Frazeologizmy

ktoś idzie w zaparte
ktoś poszedł w zaparte
z zapartym tchem

Data ostatniej modyfikacji: 04.03.2018