Chronologizacja
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
pęknę |
pękniemy |
|||
| 2 os. |
pękniesz |
pękniecie |
|||
| 3 os. |
pęknie |
pękną |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
pękłem +(e)m pękł |
pękłam +(e)m pękła |
pękłom +(e)m pękło |
pękliśmy +(e)śmy pękli |
pękłyśmy +(e)śmy pękły |
| 2 os. |
pękłeś +(e)ś pękł |
pękłaś +(e)ś pękła |
pękłoś +(e)ś pękło |
pękliście +(e)ście pękli |
pękłyście +(e)ście pękły |
| 3 os. |
pękł |
pękła |
pękło |
pękli |
pękły |
bezosobnik: pęknięto
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
pęknijmy |
|
| 2 os. |
pęknij |
pęknijcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
pękłbym bym pękł |
pękłabym bym pękła |
pękłobym bym pękło |
pęklibyśmy byśmy pękli |
pękłybyśmy byśmy pękły |
| 2 os. |
pękłbyś byś pękł |
pękłabyś byś pękła |
pękłobyś byś pękło |
pęklibyście byście pękli |
pękłybyście byście pękły |
| 3 os. |
pękłby by pękł |
pękłaby by pękła |
pękłoby by pękło |
pękliby by pękli |
pękłyby by pękły |
bezosobnik: pęknięto by
bezokolicznik: pęknąć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
pękłszy
gerundium: pęknięcie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | pęknięcie |
pęknięcia |
| D. | pęknięcia |
pęknięć |
| C. | pęknięciu |
pęknięciom |
| B. | pęknięcie |
pęknięcia |
| N. | pęknięciem |
pęknięciami |
| Ms. | pęknięciu |
pęknięciach |
| W. | pęknięcie |
pęknięcia |
odpowiednik aspektowy: pękać
Pochodzenie
1. o szybie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | trzasnąć | |
| hiperonimy: | rozpaść się |
Połączenia
- lód pękł; rura, szyba, ściana pękła; okno, szkło pękło
- pęknąć pod ciężarem czegoś, pod stopami
- pęknąć z trzaskiem
Cytaty
|
Dotarła do niego wyszlochana przez Małgorzatę wiadomość [...] o tym, że zdechł kot, że pękła szyba w oknie stołowego pokoju. źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007 |
|
|
Chitynowy pancerz pękł z głośnym trzaskiem. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996 |
|
|
Woda do rur wydostaje się pękniętymi ścianami na klatkę schodową. źródło: NKJP: U. Michalska: Rozbiórka, a co z nami?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-11-02 |
2. o spodniach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Połączenia
- sznurek pękł; struna pękła; spodnie pękły
- pęknąć na kawałki
Cytaty
|
- Czego się śmiejecie? - zawołał. - Co w tym śmiesznego, że dziecku spodnie pękły? źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zorro, załóż okulary!, 2001 |
|
|
A Józef grał, aż nagle struna pękła i raniła go w policzek. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007 |
|
|
Po kilku sekundach opadli szczęśliwie [...] na plandekę pokrywającą naczepę ciężarówki tankującej benzynę. Plandeka pękła, ale złagodziła upadek. źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K, 2006 |
|
|
I wtedy, w czasie podniosłej ceremonii zawarcia związku małżeńskiego cioci Mechowej na środku kościoła pękła gumka w majtkach. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2006 |
3. o pocisku
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | eksplodować | |
| hiperonimy: | wybuchnąć |
Połączenia
- balon, granat, pocisk pękł
Cytaty
|
Znalazł granat na polu i dłubał coś przy nim czy co, w każdym razie granat pękł i to on go tak urządził. źródło: NKJP: Wiesław Dymny: Opowiadania zwykłe, 1997 |
|
|
Kilka żarówek rozwieszonych w korytarzu pękło z głośnym hukiem. źródło: NKJP: Dawid Zieliński: Manuskrypt, Esensja, 2008, nr 02 (LXXIV) |
|
|
Gdzieś w oddali zaterkotał granatnik automatyczny, a kilka sekund później, jak echo, pękło pięć pocisków. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005 |
|
|
Powtórzył to kilkakrotnie, był niewymownie szczęśliwy, jak Kłapouchy w Kubusiu Puchatku, chowający pęknięty balonik w baryłce po miodzie. źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998 |
4. o normach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- ustrój, system pękł; normy, zasady pękły
Cytaty
|
Była jakby niepisana umowa, że na uniwersytecie nam dokuczają, ale nas nie unicestwiają, a my nie wychodzimy na zewnątrz. Ten układ pękł dopiero w 1968 roku. źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995 |
|
|
Kiedy już pęknie pierwsza bariera, naturalna obawa przed obcym znika i pojawia się równie naturalna ciekawość. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005 |
|
|
W ich czasach pękło coś w socjalizmie, ale nie do końca. źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008 |
5. z dumy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | spuchnąć |
Połączenia
- pęknąć z dumy, z radości, ze złości
Cytaty
|
Wiktor mało nie pękł ze złości, że Ula nocowała u pani Cydzikowej. źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961 |
|
|
- Ale numer! Jędrek pęknie z radości, kiedy to usłyszy. źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1965 |
Składnia
|
+ | pęknąć | + |
z CZEGO
|
6. poddać się
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Cytaty
|
Młodzian z początku kręcił. Pękł po spotkaniu [...] 16 października. źródło: NKJP: Okradł świętego Antoniego, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-04 |
|
|
Liczył, że pęknę, przycisnę męża i zmuszę go, by sprzedał te resztki. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004 |
|
|
- Na koniec zostawimy sobie Kostecką, bo to twarda sztuka, która nie pęknie przy pierwszym podchwytliwym pytaniu. źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Czarna wdowa atakuje, 2009 |
|
|
- Można na nim polegać? - [...] Nie pęknie? źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008 |
7. pękło parę butelek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- ileś butelek, flaszek pękło; stówka pękła na coś
Cytaty
|
[...] byłam na zakupach. Nic konkretnego nie kupiłam, troszkę w lodówce jest, a stówa pękła [...] źródło: Internet: familie.pl |
|
|
Wszystkie proponowane potrawy okazały się zjawiskowe. A wino, tutaj zamilknę, bo kilka zacnych butelek pękło. źródło: Internet: tripadvisor.com |
8. pękły trzy miliony
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości
Cytaty
|
Pękło 3,5 mln! Nowy rekord Zniewolonej 18.08 - 3,51 mln. źródło: Internet: twitter.com/KurskiPL |
|
|
Pomimo różnych nieszczęśliwych wpadek, które w zeszłym roku dotknęły pioniera polskiej bankowości internetowej, miesięczny przyrost kont jest tam bardzo dynamiczny. Trochę bardziej niż klientów, ale i tutaj wkrótce ma pęknąć milion [...] źródło: NKJP: Dziennik Internautów, 2005-02-16 |
|
|
Przyzwyczaisz się, Dorotko. My wszyscy imigranci przechodzimy to samo. Nie obejrzysz się, jak pęknie pięć lat, potem będzie ci lżej. Zasymilujesz się, poszukasz sobie znajomych, korzenie same ci wyrosną, czas wygoi tęsknotę. źródło: NKJP: Rafał Klunder: Bezdomność na sprzedaż, Akant, 2007-03 |