Chronologizacja
Formy lp notowane dopiero od XIX w. (1855 - Słownik niemiecko-rossyjsko-polski, wyd. Henryk Liebkind, books.google.pl)
Pochodzenie
Mimo że najwcześniejszy zapis wyrazu odnotowano u pisarzy z południowo-wschodnich Kresów Rzeczypospolitej, wobec braku poświadczeń w języku ukraińskim i białoruskim (także rosyjskim), należy wykluczyć pożyczkę wschodniosłowiańską. Bańkowski konstatuje bez przekonania: "może z jidisz (?)".
1. przedmiot
Definicja
Warianty
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn
Połączenia
- stary; stuletni; nieładny; bezużyteczny; rozklekotany; jarmarczny; babciny; cholerny; pierwszy lepszy; poczciwy; zasłużony; markowy; kolejny rupieć; przestarzałe; popsute; niepotrzebne, nieużyteczne, zbędne; piwniczne; nędzne; żydowskie; pamiątkowe; niemodne; poczciwe; najrozmaitsze, rozmaite, różne rupiecie
- rupieć z którejś ręki; rupiecie bez wartości
- rupieć pomiędzy gratami
- rupieć na śmietniku; rupiecie w pokoju, w suterenie, na strychu
- rupiecie, gadżety; rupiecie, gałgany; rupiecie, (dziurawe,...) garnki; rupiecie, (stare,...) graty; rupiecie, strzępki; rupiecie, śmieci; rupiecie i resztki czegoś; rupiecie i żelastwo; zabytek, rupieć; zawalidroga, rupieć; zgliszcza, rupieć; brud, rupiecie; syf, rupiecie; gruz i rupiecie; szmaty, rupiecie
- skład, składowisko rupiecia; sterta, stos, zwały; kilogram; aukcja, wyprzedaż; miłośnik rupieci
- wózek z rupieciami
- pełny rupiecia
- rupieć rozkraczył się; rupiecie piętrzą się
- rupiecie lecące (na głowę,...)
- pozbywać się rupieci
- rozwalić rupiecia; kupować; zbierać; znaleźć; odwalić; przerzucać; przewracać; uprzątnąć, wymiatać; wyrzucać; przypominać rupiecie
- jeździć; wydawać się rupieciem
- przepełniony; zawalony rupieciami
- wywlekać (ze śmieci,...) rupiecie
Cytaty
|
Gdyby się panu śpieszyło, nie jechałby pan takim gratem. Pański rupieć nie wyciąga więcej niż trzydzieści kilometrów na godzinę. źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967 |
|
|
Kolejka podmiejska, która jeździ z Odessy do Kiszyniowa, jest zrujnowanym, pozbijanym gwoździami i blachą, połatanym deskami i dziurawą dyktą rupieciem. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Ołowiane żołnierzyki, Gazeta Wyborcza, 1992-12-12 |
|
|
Trzeba pozbierać, poznosić i wywieźć tony potrzaskanych mebli, szczątków urządzeń sklepowych i mieszkalnych, rupieci, brudów, śmieci, odpadków wszelakich, gałganów, strzępów ubrań, bielizny oraz pościeli. źródło: NKJP: Stefan Ernest: O wojnie wielkich Niemiec z Żydami Warszawy: 1939-1943, 2003 |
|
|
Mamy teraz taki rozwój cywilizacji, że co pięć minut powstają jakieś nowe formy techniczne, przy których stare wynalazki stają się rupieciami. Rupieciem jest na przykład odtwarzacz wideo. źródło: NKJP: (emka): Nowe stare, Dlaczego?, 2009-08-20 |
|
|
Wyrzucano tam przez okno niepotrzebne rupiecie: dziurawe garnki, telewizor turystyczny, stare radio, lampę oraz jakieś trudne do zidentyfikowania przedmioty [...]. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | rupieć |
rupiecie |
|
| D. | rupiecia |
rupieci |
|
| C. | rupieciowi |
rupieciom |
|
| B. | rupiecia rupieć |
rupiecie |
|
| N. | rupieciem |
rupieciami |
|
| Ms. | rupieciu |
rupieciach |
|
| W. | rupieciu |
rupiecie |
2. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu
Połączenia
- bezużyteczny; polityczny rupieć
Cytaty
|
Otóż ten Celo, rupieć z gębą pełną pięknych słów, był bazarowym kapusiem. źródło: NKJP: Marek Nowakowski: Powidoki, 2010 |
|
|
Gdy miała dwadzieścia lat, czterdziestolatek też był dla niej rupieciem. źródło: NKJP: Edyta Gietka, Paweł Walewski: Transformersi są zmęczeni, Polityka, 2007-12-15 |
|
|
Pani Maria wnuków nie obwinia, że warkną: ty rupieciu, skoro matka i ojciec też warczą. źródło: NKJP: Edyta Gietka: Kiedy dzieci biją rodziców, Polityka, 2007-06-16 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | rupieć |
rupiecie |
|
| D. | rupiecia |
rupieci |
|
| C. | rupieciowi |
rupieciom |
|
| B. | rupiecia |
rupiecie |
|
| N. | rupieciem |
rupieciami |
|
| Ms. | rupieciu |
rupieciach |
|
| W. | rupieciu |
rupiecie |