UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dech

Chronologizacja

XV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dech
tchy
D. tchu
tchów
C. tchowi
tchom
B. dech
tchy
N. tchem
tchami
Ms. tchu
tchach
W. tchu
tchy

Inne uwagi

Zwykle lp

Pochodzenie

psł. *dъchъ

1. oddech

Definicja

książk. 
powietrze, które jest wciągane do płuc i z nich wypuszczane

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

  • krótki, świszczący dech
  • brakować komuś, zabraknąć komuś tchu; nabrać, zaczerpnąć tchu
  • chwytać, łapać, złapać dech

Cytaty

Nabieram głębiej tchu, to dobrze, że znowu mogę rozmawiać z Agnieszką tak jak dawniej.

źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Może nie, może tak, 1995

Trasa była stroma, start ulokowany najwyżej w tym sezonie - 3530 m n.p.m., stąd wielu narciarzy po minięciu linii mety nie mogło złapać tchu.

źródło: NKJP: Jarosław Bińczyk: Narciarstwo, Gazeta Wyborcza , 1996-12-02

Jej objawy to głównie silny kaszel, napady duszności oraz tak zwany świszczący dech.

źródło: Internet

Poznanianki walczyły z poświęceniem, zmęczonym łodziankom brakowało tchu.

źródło: NKJP: Radosław Nawrot: I liga koszykarek: drugi mecz finału play off, Gazeta Wyborcza, 1995-04-03

Koszulka błyskawicznie lepi się od potu, a płucom już na pierwszym dłuższym podbiegu zaczyna brakować tchu.

źródło: NKJP: Budżet gminy Biały Dunajec, Tygodnik Podhalański, 2000

2. powiew

Definicja

książk. 
łagodny wiatr

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  oddech, podmuch, powiew

Połączenia

  • chłodny, ciepły, rześki dech
  • dech jesieni, lata, poranka, wiosny

Cytaty

Młodzieniec, w ciepłym tchu klimatyzacji, obnażył się, cisnął trykoty w kąt i wziął się do naciągania operatorskiego stroju.

źródło: NKJP: Stanisław Lem: Fiasko, 1987

Tłum, który do tej pory w milczeniu śledził wykup, teraz zafalował nagle jak morze pod pierwszym tchem burzy.

źródło: NKJP: Franciszek Fenikowski: Długie morze, 1963

Orzeźwił ją chłodny dech nocy.

źródło: Internet

Wiosna była wieczna, Zefiry ciepłym tchem pieściły kwiaty…

źródło: NKJP: Zygmunt Kubiak: Przestrzeń dzieł wiecznych : eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, 1993

Patrzę na spełzłą, zetlałą firankę, widzę, jak lekko wzdyma się od zimnego tchu z okna.

źródło: Internet

Składnia

bez ograniczeń + dech +
CZEGO

Frazeologizmy

bez tchu
co tchu
co tchu w piersiach
ile tchu
coś zapiera oddech
coś zapiera dech
coś zatyka dech
coś zapiera dech w piersiach
coś zatyka dech w piersiach
do ostatniego tchu
do utraty tchu
jednym tchem
z zapartym tchem
Data ostatniej modyfikacji: 15.12.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj