Chronologizacja
Inne znaczenie: 'o ogniu: gasnąć'
Pochodzenie
1. od dymu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- dusić się dymem, gazem, krwią
- dusić się od dymu, od kurzu, od pyłu, od zapachu; od chichotu, od kaszlu, od tłumionego szlochu
- dusić się pod lodem
- dusić się w ataku astmy
- dusić się ze śmiechu, z wściekłości, ze złości
- dusić się i krztusić
Cytaty
|
Stanął przy drzwiach. Chwilę oddychał ciężko. Dusił się. źródło: KWSJP: Roman Bratny: Kolumbowie — rocznik 20, 1957 |
|
|
Szarpnąłem się raz i drugi, ale uścisk nie ustępował. Dusząc się, chwyciłem w płuca ów mdlący zapach i wydawało mi się, że lecę gdzieś w przepaść, w czarną toń jeziora. źródło: KWSJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1967 |
|
|
W styczniu roku siedemdziesiątego czwartego ginie w swoim mieszkaniu, przez niedopałek papierosa w łóżku. Dusi się dymem, zanim wybucha pożar. źródło: KWSJP: Janusz Rudnicki: Mój Wehrmacht, 2004 |
|
|
Dookoła gotowało się wszystko. Dusili się od kurzu i dymu. Rozpoczęła się walka na śmierć i życie. źródło: KWSJP: Stanisława Górnikiewicz: Lwy z Westerplatte, 1983 |
|
|
Parskając, dusząc się od chichotu, wybiegła kłusem z salonu, goniona spojrzeniami. źródło: KWSJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
duszę się |
dusimy się |
|||
| 2 os. |
dusisz się |
dusicie się |
|||
| 3 os. |
dusi się |
duszą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłem się +(e)m się dusił |
dusiłam się +(e)m się dusiła |
dusiłom się +(e)m się dusiło |
dusiliśmy się +(e)śmy się dusili |
dusiłyśmy się +(e)śmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłeś się +(e)ś się dusił |
dusiłaś się +(e)ś się dusiła |
dusiłoś się +(e)ś się dusiło |
dusiliście się +(e)ście się dusili |
dusiłyście się +(e)ście się dusiły |
| 3 os. |
dusił się |
dusiła się |
dusiło się |
dusili się |
dusiły się |
bezosobnik: duszono się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się dusił będę się dusić |
będę się dusiła będę się dusić |
będę się dusiło będę się dusić |
będziemy się dusili będziemy się dusić |
będziemy się dusiły będziemy się dusić |
| 2 os. |
będziesz się dusił będziesz się dusić |
będziesz się dusiła będziesz się dusić |
będziesz się dusiło będziesz się dusić |
będziecie się dusili będziecie się dusić |
będziecie się dusiły będziecie się dusić |
| 3 os. |
będzie się dusił będzie się dusić |
będzie się dusiła będzie się dusić |
będzie się dusiło będzie się dusić |
będą się dusili będą się dusić |
będą się dusiły będą się dusić |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
duśmy się |
|
| 2 os. |
duś się |
duście się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłbym się bym się dusił |
dusiłabym się bym się dusiła |
dusiłobym się bym się dusiło |
dusilibyśmy się byśmy się dusili |
dusiłybyśmy się byśmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłbyś się byś się dusił |
dusiłabyś się byś się dusiła |
dusiłobyś się byś się dusiło |
dusilibyście się byście się dusili |
dusiłybyście się byście się dusiły |
| 3 os. |
dusiłby się by się dusił |
dusiłaby się by się dusiła |
dusiłoby się by się dusiło |
dusiliby się by się dusili |
dusiłyby się by się dusiły |
bezosobnik: duszono by się
bezokolicznik: dusić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
dusząc się
gerundium: duszenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | duszenie się |
duszenia się |
| D. | duszenia się |
duszeń się |
| C. | duszeniu się |
duszeniom się |
| B. | duszenie się |
duszenia się |
| N. | duszeniem się |
duszeniami się |
| Ms. | duszeniu się |
duszeniach się |
| W. | duszenie się |
duszenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: duszący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszący się |
duszące się |
dusząca się |
| D. | duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącej się |
| C. | duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącej się |
| B. | duszącego się |
duszącego się |
duszący się |
duszące się |
duszącą się |
| N. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącą się |
| Ms. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszące się |
duszące się |
| D. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
| C. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
| B. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszące się |
| N. | duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
| Ms. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
odpowiednik aspektowy: udusić się
Składnia
| Rzżywotny | + | dusić się | + |
CZYM
|
| Rzżywotny | + | dusić się | + |
od CZEGO | z CZEGO
|
2. na prowincji
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- dusić się na prowincji, na wsi; we własnym sosie
- dusić się w jakiejś atmosferze, w bezczynności, w mieście, w okowach konwenansów
Cytaty
|
Polska gospodarka dusi się z braku pieniędzy. Bez zmiany polityki pieniężnej żadne tzw. zabiegi reformatorskie nie będą skuteczne. źródło: KWSJP: Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP, 2003-08-26 |
|
|
Jan zdołał się wprawdzie ożenić i został przy ojcu, ale co rano budził się z obrazami dalekich krajów, w których piekle smażył się podczas wojny i do których tęsknił, dusząc się w zakisłej atmosferze wsi. źródło: KWSJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006 |
|
|
Młoda, wrażliwa dziewczyna nie najlepiej znosiła te krakowskie klimaty – dusiła się, marzyła o wyrwaniu się z rodzinnego miasta i ucieczce gdzieś w daleki wielki świat. źródło: KWSJP: Maria Rostworowska: Portret za mgłą opowieść o Oldze Boznańskiej, 2003 |
|
|
Prosperity miasta trwało kilka lat. Kraków dusił się przepełniony przesiedleńcami. źródło: KWSJP: Tadeusz Kwiatkowski: Panopticum, 1995 |
|
|
Uczelnia dusiła się w starych, zbyt ciasnych murach. źródło: KWSJP: Maria Bogucka: Kazimierz Jagiellończyk, 1978 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
duszę się |
dusimy się |
|||
| 2 os. |
dusisz się |
dusicie się |
|||
| 3 os. |
dusi się |
duszą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłem się +(e)m się dusił |
dusiłam się +(e)m się dusiła |
dusiłom się +(e)m się dusiło |
dusiliśmy się +(e)śmy się dusili |
dusiłyśmy się +(e)śmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłeś się +(e)ś się dusił |
dusiłaś się +(e)ś się dusiła |
dusiłoś się +(e)ś się dusiło |
dusiliście się +(e)ście się dusili |
dusiłyście się +(e)ście się dusiły |
| 3 os. |
dusił się |
dusiła się |
dusiło się |
dusili się |
dusiły się |
bezosobnik: duszono się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się dusił będę się dusić |
będę się dusiła będę się dusić |
będę się dusiło będę się dusić |
będziemy się dusili będziemy się dusić |
będziemy się dusiły będziemy się dusić |
| 2 os. |
będziesz się dusił będziesz się dusić |
będziesz się dusiła będziesz się dusić |
będziesz się dusiło będziesz się dusić |
będziecie się dusili będziecie się dusić |
będziecie się dusiły będziecie się dusić |
| 3 os. |
będzie się dusił będzie się dusić |
będzie się dusiła będzie się dusić |
będzie się dusiło będzie się dusić |
będą się dusili będą się dusić |
będą się dusiły będą się dusić |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
duśmy się |
|
| 2 os. |
duś się |
duście się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłbym się bym się dusił |
dusiłabym się bym się dusiła |
dusiłobym się bym się dusiło |
dusilibyśmy się byśmy się dusili |
dusiłybyśmy się byśmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłbyś się byś się dusił |
dusiłabyś się byś się dusiła |
dusiłobyś się byś się dusiło |
dusilibyście się byście się dusili |
dusiłybyście się byście się dusiły |
| 3 os. |
dusiłby się by się dusił |
dusiłaby się by się dusiła |
dusiłoby się by się dusiło |
dusiliby się by się dusili |
dusiłyby się by się dusiły |
bezosobnik: duszono by się
bezokolicznik: dusić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
dusząc się
gerundium: duszenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | duszenie się |
duszenia się |
| D. | duszenia się |
duszeń się |
| C. | duszeniu się |
duszeniom się |
| B. | duszenie się |
duszenia się |
| N. | duszeniem się |
duszeniami się |
| Ms. | duszeniu się |
duszeniach się |
| W. | duszenie się |
duszenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: duszący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszący się |
duszące się |
dusząca się |
| D. | duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącej się |
| C. | duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącej się |
| B. | duszącego się |
duszącego się |
duszący się |
duszące się |
duszącą się |
| N. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącą się |
| Ms. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszące się |
duszące się |
| D. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
| C. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
| B. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszące się |
| N. | duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
| Ms. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
3. mięso
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z przyrządzaniem jedzenia
Połączenia
- kurczak, mięso dusi się; grzyby duszą się
Cytaty
|
Podniósł pokrywkę rondla i powąchał. Kurczak dusił się radośnie na wolnym ogniu i rozsiewał po kuchni zapachy, przyprawiające Barnabę o drżenie łap. źródło: KWSJP: Tomasz Klarecki, Izabela Smolarek: Wilk... i śmierć bankiera, 2006 |
|
|
Całość powinna dusić się ok. 12-15 minut, aż do wchłonięcia płynu przez ryż. źródło: Internet |
|
|
Cieszą się na smaczną kolację. Kuchnia już pełna zapachu duszących się w rondlu rydzów. źródło: KWSJP: Hanna Ożogowska: Dziewczyna i chłopak, czyli heca na 14 fajerek,1978 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
duszę się |
dusimy się |
|||
| 2 os. |
dusisz się |
dusicie się |
|||
| 3 os. |
dusi się |
duszą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłem się +(e)m się dusił |
dusiłam się +(e)m się dusiła |
dusiłom się +(e)m się dusiło |
dusiliśmy się +(e)śmy się dusili |
dusiłyśmy się +(e)śmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłeś się +(e)ś się dusił |
dusiłaś się +(e)ś się dusiła |
dusiłoś się +(e)ś się dusiło |
dusiliście się +(e)ście się dusili |
dusiłyście się +(e)ście się dusiły |
| 3 os. |
dusił się |
dusiła się |
dusiło się |
dusili się |
dusiły się |
bezosobnik: duszono się
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę się dusił będę się dusić |
będę się dusiła będę się dusić |
będę się dusiło będę się dusić |
będziemy się dusili będziemy się dusić |
będziemy się dusiły będziemy się dusić |
| 2 os. |
będziesz się dusił będziesz się dusić |
będziesz się dusiła będziesz się dusić |
będziesz się dusiło będziesz się dusić |
będziecie się dusili będziecie się dusić |
będziecie się dusiły będziecie się dusić |
| 3 os. |
będzie się dusił będzie się dusić |
będzie się dusiła będzie się dusić |
będzie się dusiło będzie się dusić |
będą się dusili będą się dusić |
będą się dusiły będą się dusić |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
duśmy się |
|
| 2 os. |
duś się |
duście się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
dusiłbym się bym się dusił |
dusiłabym się bym się dusiła |
dusiłobym się bym się dusiło |
dusilibyśmy się byśmy się dusili |
dusiłybyśmy się byśmy się dusiły |
| 2 os. |
dusiłbyś się byś się dusił |
dusiłabyś się byś się dusiła |
dusiłobyś się byś się dusiło |
dusilibyście się byście się dusili |
dusiłybyście się byście się dusiły |
| 3 os. |
dusiłby się by się dusił |
dusiłaby się by się dusiła |
dusiłoby się by się dusiło |
dusiliby się by się dusili |
dusiłyby się by się dusiły |
bezosobnik: duszono by się
bezokolicznik: dusić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
dusząc się
gerundium: duszenie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | duszenie się |
duszenia się |
| D. | duszenia się |
duszeń się |
| C. | duszeniu się |
duszeniom się |
| B. | duszenie się |
duszenia się |
| N. | duszeniem się |
duszeniami się |
| Ms. | duszeniu się |
duszeniach się |
| W. | duszenie się |
duszenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: duszący się
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszący się |
duszące się |
dusząca się |
| D. | duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącego się |
duszącej się |
| C. | duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącemu się |
duszącej się |
| B. | duszącego się |
duszącego się |
duszący się |
duszące się |
duszącą się |
| N. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącą się |
| Ms. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącej się |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | duszący się |
duszący się |
duszące się |
duszące się |
| D. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
| C. | duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
duszącym się |
| B. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszące się |
| N. | duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
duszącymi się |
| Ms. | duszących się |
duszących się |
duszących się |
duszących się |
odpowiednik aspektowy: udusić się
Składnia
| Rznieżywotny | + | dusić się | + |
|