UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdobić

Chronologizacja

XVI w., SPXVI
Na podstawie indeksu haseł

Pochodzenie

psł. *sъdobiti 'czynić dobrym, stosownym, odpowiednim'

Od: psł. rzeczownika *sъdoba 'to, co jest dobre, stosowne' , które jest złożeniem psł. *sъ < pie. *sŭ- 'dobry' i *doba 'to, co jest odpowiednie,właściwe'; zob. doba.

1. naczynie

Definicja

umieszczać gdzieś ozdoby lub inne przedmioty, które pełnią funkcję dekoracji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja zwyczaje i obyczaje

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dekorować, ozdabiać, stroić, ubierać, upiększać

Połączenia

bogato, kunsztownie, misternie, pięknie, ręcznie zdobiony
zdobiona ambona, ceramika, kaplica, szabla; zdobione elewacje, jajka, kafle, meble, naczynia, talerze, tkaniny; zdobione emalią, freskami, frędzlami, haftem, kamieniami, kwiatami, motywami, ornamentami, reliefami, rzeźbami, srebrem, stiukami, sztukateriami, złotem

Cytaty

Pewne naczynia, które przeznaczano do ozdoby wnętrz domów albo na nagrody w zawodach, zdobiono scenami pojedynków, polowania, walk na lądzie i morzu.

źródło: KWSJP: Maria Nowicka: Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego, 1988

Nie pragnął Ossoliński zdobić książkami swych salonów, szczycić się ich bogactwem i przepychem; chciał, aby były użyteczne.

źródło: KWSJP: Władysława Jabłońska: Józef Maksymilian Ossoliński, 1967

Z ich rąk pochodziło również wiele przedmiotów codziennego użytku, jak też karple, nieocenione przy chodzeniu po śniegu, i tobogany, sanie przystosowane do psich zaprzęgów. Wyrabiali ponadto i pięknie zdobili instrumenty muzyczne, jak bębny, grzechotki z żółwich skorup i flety, będące specjalnością szamanów.

źródło: KWSJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zdobię	zdobimy
2 os.	zdobisz	zdobicie
3 os.	zdobi	zdobią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zdobiłem +(e)m zdobił	zdobiłam +(e)m zdobiła	zdobiłom +(e)m zdobiło	zdobiliśmy +(e)śmy zdobili	zdobiłyśmy +(e)śmy zdobiły
2 os.	zdobiłeś +(e)ś zdobił	zdobiłaś +(e)ś zdobiła	zdobiłoś +(e)ś zdobiło	zdobiliście +(e)ście zdobili	zdobiłyście +(e)ście zdobiły
3 os.	zdobił	zdobiła	zdobiło	zdobili	zdobiły

bezosobnik: zdobiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zdobił będę zdobić	będę zdobiła będę zdobić	będę zdobiło będę zdobić	będziemy zdobili będziemy zdobić	będziemy zdobiły będziemy zdobić
2 os.	będziesz zdobił będziesz zdobić	będziesz zdobiła będziesz zdobić	będziesz zdobiło będziesz zdobić	będziecie zdobili będziecie zdobić	będziecie zdobiły będziecie zdobić
3 os.	będzie zdobił będzie zdobić	będzie zdobiła będzie zdobić	będzie zdobiło będzie zdobić	będą zdobili będą zdobić	będą zdobiły będą zdobić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zdóbmy
2 os.	zdób	zdóbcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zdobiłbym bym zdobił	zdobiłabym bym zdobiła	zdobiłobym bym zdobiło	zdobilibyśmy byśmy zdobili	zdobiłybyśmy byśmy zdobiły
2 os.	zdobiłbyś byś zdobił	zdobiłabyś byś zdobiła	zdobiłobyś byś zdobiło	zdobilibyście byście zdobili	zdobiłybyście byście zdobiły
3 os.	zdobiłby by zdobił	zdobiłaby by zdobiła	zdobiłoby by zdobiło	zdobiliby by zdobili	zdobiłyby by zdobiły

bezosobnik: zdobiono by

bezokolicznik: zdobić

imiesłów przysłówkowy współczesny: zdobiąc

gerundium: zdobienie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zdobienie	zdobienia
D.	zdobienia	zdobień
C.	zdobieniu	zdobieniom
B.	zdobienie	zdobienia
N.	zdobieniem	zdobieniami
Ms.	zdobieniu	zdobieniach
W.	zdobienie	zdobienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: zdobiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdobiący	zdobiący	zdobiący	zdobiące	zdobiąca
D.	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącej
C.	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącej
B.	zdobiącego	zdobiącego	zdobiący	zdobiące	zdobiącą
N.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącą
Ms.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdobiący	zdobiący	zdobiące	zdobiące
D.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiących
C.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym
B.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiące
N.	zdobiącymi	zdobiącymi	zdobiącymi	zdobiącymi
Ms.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiących

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdobiony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdobiony	zdobiony	zdobiony	zdobione	zdobiona
D.	zdobionego	zdobionego	zdobionego	zdobionego	zdobionej
C.	zdobionemu	zdobionemu	zdobionemu	zdobionemu	zdobionej
B.	zdobionego	zdobionego	zdobiony	zdobione	zdobioną
N.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobioną
Ms.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdobieni	zdobieni	zdobione	zdobione
D.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobionych
C.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym
B.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobione
N.	zdobionymi	zdobionymi	zdobionymi	zdobionymi
Ms.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobionych

odpowiednik aspektowy: ozdobić

Składnia

Rz_osobowy

zdobić

CO + (CZYM)

2. o obrazach

Definicja

stanowić ozdobę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja zwyczaje i obyczaje

Relacje znaczeniowe

synonimy:

dekorować, ozdabiać, upiększać, uzdabiać

Połączenia

fronton, fryz, herb, korona, napis, płaskorzeźba, podobizna, polichromia, sklepienie, sufit, tympanon, wieża, zdjęcie zdobi; filary, freski, kolumny, malowidła, obrazy, pilastry, posągi, rysunki, rzeźby, stalle, witraże zdobią
zdobić fasady, głowę, kopułę, okładkę, podłogę, strop, ściany, wnętrze

Cytaty

Jego płótna zdobią nie tylko ściany prywatnych mieszkań, ale także różnych lokali i kawiarni.

źródło: KWSJP: Kontynuator tradycji, prasa, 2000

Spokojny, łagodny uśmiech zdobił twarz.

źródło: KWSJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

Witryny sklepów zdobi różnorodny sprzęt do produkcji wina, a podwórza zastawione są drewnianymi beczkami.

źródło: KWSJP: Tego nie ma w przewodnikach, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zdobię	zdobimy
2 os.	zdobisz	zdobicie
3 os.	zdobi	zdobią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zdobiłem +(e)m zdobił	zdobiłam +(e)m zdobiła	zdobiłom +(e)m zdobiło	zdobiliśmy +(e)śmy zdobili	zdobiłyśmy +(e)śmy zdobiły
2 os.	zdobiłeś +(e)ś zdobił	zdobiłaś +(e)ś zdobiła	zdobiłoś +(e)ś zdobiło	zdobiliście +(e)ście zdobili	zdobiłyście +(e)ście zdobiły
3 os.	zdobił	zdobiła	zdobiło	zdobili	zdobiły

bezosobnik: zdobiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zdobił będę zdobić	będę zdobiła będę zdobić	będę zdobiło będę zdobić	będziemy zdobili będziemy zdobić	będziemy zdobiły będziemy zdobić
2 os.	będziesz zdobił będziesz zdobić	będziesz zdobiła będziesz zdobić	będziesz zdobiło będziesz zdobić	będziecie zdobili będziecie zdobić	będziecie zdobiły będziecie zdobić
3 os.	będzie zdobił będzie zdobić	będzie zdobiła będzie zdobić	będzie zdobiło będzie zdobić	będą zdobili będą zdobić	będą zdobiły będą zdobić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zdóbmy
2 os.	zdób	zdóbcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zdobiłbym bym zdobił	zdobiłabym bym zdobiła	zdobiłobym bym zdobiło	zdobilibyśmy byśmy zdobili	zdobiłybyśmy byśmy zdobiły
2 os.	zdobiłbyś byś zdobił	zdobiłabyś byś zdobiła	zdobiłobyś byś zdobiło	zdobilibyście byście zdobili	zdobiłybyście byście zdobiły
3 os.	zdobiłby by zdobił	zdobiłaby by zdobiła	zdobiłoby by zdobiło	zdobiliby by zdobili	zdobiłyby by zdobiły

bezosobnik: zdobiono by

bezokolicznik: zdobić

imiesłów przysłówkowy współczesny: zdobiąc

gerundium: zdobienie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zdobienie	zdobienia
D.	zdobienia	zdobień
C.	zdobieniu	zdobieniom
B.	zdobienie	zdobienia
N.	zdobieniem	zdobieniami
Ms.	zdobieniu	zdobieniach
W.	zdobienie	zdobienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: zdobiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdobiący	zdobiący	zdobiący	zdobiące	zdobiąca
D.	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącego	zdobiącej
C.	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącemu	zdobiącej
B.	zdobiącego	zdobiącego	zdobiący	zdobiące	zdobiącą
N.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącą
Ms.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdobiący	zdobiący	zdobiące	zdobiące
D.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiących
C.	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym	zdobiącym
B.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiące
N.	zdobiącymi	zdobiącymi	zdobiącymi	zdobiącymi
Ms.	zdobiących	zdobiących	zdobiących	zdobiących

imiesłów przymiotnikowy bierny: zdobiony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdobiony	zdobiony	zdobiony	zdobione	zdobiona
D.	zdobionego	zdobionego	zdobionego	zdobionego	zdobionej
C.	zdobionemu	zdobionemu	zdobionemu	zdobionemu	zdobionej
B.	zdobionego	zdobionego	zdobiony	zdobione	zdobioną
N.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobioną
Ms.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdobieni	zdobieni	zdobione	zdobione
D.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobionych
C.	zdobionym	zdobionym	zdobionym	zdobionym
B.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobione
N.	zdobionymi	zdobionymi	zdobionymi	zdobionymi
Ms.	zdobionych	zdobionych	zdobionych	zdobionych

odpowiednik aspektowy: ozdobić

Składnia

Rz_nieżywotny

zdobić

Przysłowia

Nie szata zdobi człowieka
Nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę
Nie suknia zdobi człowieka
Nie suknia zdobi człowieka, lecz człowiek suknię

Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2024