Chronologizacja
W postaci: białek
1. jaja
Definicja
Pochodzenie
Zob. biały
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Połączenia
- surowe; roztrzepane, ubite białko; białko kurze
- białko jaja, jajka
- białko i żółtko
- piana z białek
- uczulony na białko
- ścinać białko; posiekać; ubić/ubijać; jadać białka
Cytaty
|
Lekarze ostrzegają, że do szczepionki należy podchodzić ostrożnie. Nie powinno się podawać jej ludziom, którzy są uczuleni na składniki białka jaja kurzego i osobom, u których wystąpiły objawy uczulenia już wcześniej. źródło: NKJP: xx: Zanim pozwolisz się ukłuć, Express Ilustrowany, 2002-10-23 |
|
|
Jenny stała przy stole i w miseczce ubijała pianę z białek. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
|
|
Ziemniaki pokroić w kostkę. Osobno posiekać białka i żółtka. Śledzie pokroić w paski. źródło: NKJP: (JMP): Smaczne, zdrowe i... lekko oszukane, Dziennik Zachodni, 2003-02-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | białko |
białka |
|
| D. | białka |
białek |
|
| C. | białku |
białkom |
|
| B. | białko |
białka |
|
| N. | białkiem |
białkami |
|
| Ms. | białku |
białkach |
|
| W. | białko |
białka |
2. oka
Definicja
Pochodzenie
Być może kalka nawiązujących do białego koloru nazw w innych językach, np. ang. white (of the eye), niem. weiße Augenhaut. Zob. biały.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły
Połączenia
- przekrwione, zaczerwienione białka
- białka połyskują
- wytrzeszczyć białka
- błyskać; łypnąć/łypać, wywrócić białkami
Cytaty
|
Nagle rozdziawił usta, jakby olśniony jakimś cudownym pomysłem, łypnął złowrogo białkami oczu, zaśmiał się przeciągle [...]. źródło: NKJP: Henryk Worcell: Zakręte rewiry, 1989 |
|
|
Nędznik uniósł obie dłonie do góry, jakby usiłując wyszarpnąć ostrze, cały czas wydając przy tym ohydne, przeciągłe bulgotanie. Jego oczy uciekły w głąb czaszki, świecąc upiornie wytrzeszczonymi białkami. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Metamorfozy, 2004 |
|
|
Całą jego głowę, łącznie z twarzą, pokrywały gęste brązowe włosy! Z tej gęstwiny błyskały tylko zęby i białka oczu. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | białko |
białka |
|
| D. | białka |
białek |
|
| C. | białku |
białkom |
|
| B. | białko |
białka |
|
| N. | białkiem |
białkami |
|
| Ms. | białku |
białkach |
|
| W. | białko |
białka |
Inne uwagi
Zwykle lm
3. proteina
Definicja
Pochodzenie
Kalka internacjonalizmu albumina 'rodzaj białka' (zob.), por. łac. albus 'biały'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | proteina | |
| hiperonimy: | substancja |
Połączenia
- pełnowartościowe, wysokowartościowe; polipeptydowe; przyswajalne białko; białko błonowe, enzymatyczne, globularne, hemowe, prionowe, receptorowe, regulatorowe, sekrecyjne, strawne; zwierzęce
- białko cytoszkieletu
- białka i lipidy, białka i tłuszcze, białka i węglowodany; aminokwasy i białka
- cząsteczki, histony; biosynteza, denaturacja, fosforylacja, rozpad, synteza białka
- kodować białko
Cytaty
|
Mleko jest również dobrym źródłem wysokowartościowego białka i witaminy B2. źródło: NKJP: Jacek Roik: Choroby cywilizacyjne, 2008 |
|
|
Dziesięć deko soi zawiera więcej białka niż zupa z drugim daniem i deserem. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Namiętnik, 1997 |
|
|
W komórce człowieka jest kilkanaście tysięcy białek. Mają one różną długość - od kilkudziesięciu do kilkuset aminokwasów. źródło: NKJP: Jerzy Duszyński: Głodówka, czyli biochemik o odchudzaniu, Gazeta Wyborcza, 1997-11-28 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | białko |
białka |
|
| D. | białka |
białek |
|
| C. | białku |
białkom |
|
| B. | białko |
białka |
|
| N. | białkiem |
białkami |
|
| Ms. | białku |
białkach |
|
| W. | białko |
białka |