UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

bunt

Chronologizacja

SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

śr.-w.-niem. bund 'związek'

Wyraz dawniej funkcjonował w polszczyźnie w znaczeniu 'przymierze, związek', zaś znaczenia 'zmowa, spisek', 'powstanie' oraz 'sprzeciw, opór' są wtórne.

1. młodzieńczy

Definicja

stanowczy sprzeciw wobec kogoś lub czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  protest, sprzeciw

Połączenia

  • cichy, jawny, otwarty, rozpaczliwy; młodzieńczy, nastoletni, pokoleniowy; słuszny bunt; bunt społeczny; ideologiczny, religijny, romantyczny, wewnętrzny
  • bunt mieszkańców, młodych, młodzieży, nastolatków
  • bunt wobec Boga, świata
  • bunt przeciw Bogu, przeciw światu
  • bunt i agresja, bunt i protest, bunt i ucieczka z domu; gniew i bunt
  • mechanizm, odruch, powód, prawo, przedmiot, przejaw, przykład, wyraz, wyrażanie buntu
  • skłonny do buntu
  • przeżywać, stłumić, tłumić, wyrażać bunt

Cytaty

Jawny bunt przeciwko rodzicom, wychowawcom, innym ludziom, instytucjom itp. ma być dowodem na to, że jednostka nie zgadza się na przypisywanie jej odpowiedzialności za porażki i tym samym na próbę ograniczania jej wolnościowych dążeń.

źródło: NKJP: Anna Oleszkowicz: Bunt młodzieńczy, 2006

Zniknął zwykły odruch buntu wobec wszystkiego, co ja mówię i co mówi psycholog. Może ten telefon do mnie kosztował ją więcej, niż myślę.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Hiszpańskie oczy, 1995

Dopiero, kiedy na karku poczuł żelazny chwyt i spojrzał w oczy swego pogromcy, zawrzał w nim gniew i bunt. Zaledwie przed chwilą był królem - teraz miał zostać zniewolony? Nigdy!

źródło: NKJP: Ewa Ćwikła: Wędkarskie opowieści Stynki, 2008

Wydaje mi się, że uniwersalny jest bunt nastolatków przeciwko autorytetom rodziny. Nawet na Wyspach Triobriandzkich [...] występuje konflikt pokoleń i pojawia się problem buntu, taki sam jak w naszej kulturze.

źródło: NKJP: Edward Nęcka: Człowiek - umysł - maszyna: rozmowy o twórczości i inteligencji, 2005

Ominęły go konflikty pokoleń, młodzieńcze bunty i szaleństwa.

źródło: NKJP: Mariusz Janicki, Jan Maria Solista, Polityka, 2003-04-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. bunt
 bunty
D. buntu
 buntów
C. buntowi
 buntom
B. bunt
 bunty
N. buntem
 buntami
Ms. buncie
 buntach
W. buncie
 bunty

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + bunt +
(KOGO) + (przeciw/przeciwko KOMU/CZEMU)
bez ograniczeń + bunt +
(KOGO) + (wobec KOGO/CZEGO)

2. zbrojny

Definicja

wystąpienie przeciw władzy, dążące do jej obalenia lub ograniczenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

  • gwałtowny, nagły, wielki bunt; bunt chłopski, robotniczy; zbrojny
  • bunt chłopów, ludności, marynarzy, mas, niewolników, poddanych, społeczeństwa, więźniów, wojska, załogi, żołnierzy
  • bunt przeciw władzy; przeciwko rządowi, systemowi
  • bunt na pokładzie, na ulicy
  • bunty i powstania, bunty i rebelie, bunty i strajki
  • przywódca, uczestnik buntu; na czele buntu; zarzewie buntu
  • wiadomość, wieść o buncie; (brać) udział w buncie
  • bunt trwał, wybuchł gdzieś; rodzi się
  • opanować, planować, podnieść/podnosić, stłumić, tłumić, wszcząć, wywołać, wzniecić, zorganizować bunt
  • zagrozić buntem
  • dojść/dochodzić, doprowadzić, nawoływać, podżegać, prowokować, wzywać, zachęcać do buntu
  • uczestniczyć w buncie

Cytaty

W Gdańsku za rzeczywistą rewoltę zwolenników reformacji przeciwko władzom miejskim (1526) ścięto czternastu przywódców buntu.

źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002

[...] rycerstwo polskie na Kujawach, które czuło, że rycerze niemieccy zagrażają im w awansach na książęcym dworze, wywołało bunt skierowany przeciwko księciu (1277/1278).

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych. Praca zbiorowa, 2005

Co się tyczy papierosów, to zgodnie z ogólnoamerykańską tendencją obowiązywał swego czasu na okręcie zakaz używania tytoniu, ale załoga zagroziła buntem. „Musiałem pozwolić palić - opowiada kapitan Burke. - Inaczej by mnie zlinczowali”.

źródło: NKJP: Piotr Sztajner: Złowroga głębia, CKM, 2000

Klub nie wypłaca piłkarzom pensji, premii i sum kontraktowych. [...] W minionym sezonie kilkakrotnie dochodziło do buntów w zespole. Gracze - mimo że nie opłacani - wywalczyli awans do Pucharu Zdobywców Pucharów.

źródło: NKJP: Piłka nożna, Gazeta Wyborcza, 1994-07-07

Jean Baudrillard [...] mówi o odwróceniu ról społecznych: dawniej to poddani, biedacy, niewolnicy chcieli uniezależnić się od swoich panów robiąc w tym celu bunty i rebelie, dziś natomiast to bogaci, panujący, rządzący światem chcieliby uwolnić się od biednych, podległych, zmarginalizowanych.

źródło: NKJP: Ryszard Kapuścinski: Lapidaria IV-VI, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. bunt
 bunty
D. buntu
 buntów
C. buntowi
 buntom
B. bunt
 bunty
N. buntem
 buntami
Ms. buncie
 buntach
W. buncie
 bunty

Składnia

bez ograniczeń + bunt +
(KOGO) + (przeciw/przeciwko KOMU/CZEMU)
Data ostatniej modyfikacji: 08.10.2013
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN